Nghệ thuật > Mỹ thuật, kiến trúc

Kỹ thuật in khắc gỗ ở các nước châu Á có lịch sử phát triển từ nhiều thế kỷ trước châu Âu, sớm nhất là Trung Hoa, rồi tới Triều Tiên, Nhật Bản, thuộc khu vực Đông Bắc Á và Việt Nam (1). In khắc gỗ còn được gọi là in mộc bản, thuộc kỹ thuật in nổi và là phương pháp in ấn lâu đời nhất. Trước khi có kỹ thuật này, sách cũng như các văn bản khác thường được lưu hành bằng cách chép tay. Việc khắc nội dung văn bản lên ván gỗ rồi in trên giấy (hoặc lụa) giúp việc nhân bản một cuốn sách trở nên dễ dàng, chính xác.

Nhà sáng lập và giám đốc công ty thiết kế Innodesign, Kim Young-se, là một trong những nhà thiết kế công nghiệp xuất sắc nhất của Hàn Quốc. Tại cuộc triển lãm hàng điện tử tiêu dùng quốc tế 2005 (CES - 2005), Bill Gates ca ngợi tác phẩm iriver H10 (máy chơi nhạc MP3) của Kim là một trong những sản phẩm thiết kế hàng đầu trong kỷ nguyên kỹ thuật số. Qua hàng loạt các sản phẩm mang tinh thần đổi mới, Kim đã và đang chứng minh với thế giới khả năng thiên tài của mình.

Nói đến chất liệu trong nghệ thuật điêu khắc người ta thường nghĩ ngay đến đồng, đá, sắt... những chất liệu có tiếng nói mạnh mẽ trong ngôn ngữ tạo hình. Tuy nhiên, những năm gần đây, quan niệm về chất liệu trong sáng tác điêu khắc đã thay đổi, dẫn đến ngôn ngữ biểu đạt và không gian trưng bày tác phẩm cũng thay đổi. Bất cứ vật liệu nào cũng có thể trở thành chất liệu sáng tác của điêu khắc miễn nó có thể chuyển tải được nội dung và ý tưởng của tác phẩm. Với Thái Nhật Minh, một chất liệu mỏng nhẹ như giấy cũng đã được anh xử lý, tìm tòi và biến thành một vật liệu đầy sức nặng biểu cảm trong nghệ thuật điêu khắc của mình.

Trên cao nguyên miền Trung Việt Nam, tính từ Đèo Ngang trở vào dọc sườn đông Trường Sơn và trên Tây Nguyên Gia Lai, có nhiều dân tộc ở các tỉnh phía Bắc, tận biên giới vào làm ăn sinh sống, định cư. Còn người bản thổ ở đây gồm 30 dân tộc cùng sinh sống, được người Việt ở đồng bằng, ven biển gọi là người Thượng. Cái nhìn thẩm mỹ độc đáo, kết hợp với sở thích làm đẹp của người Thượng sản sinh ra nền nghệ thuật dân gian độc đáo mang đậm bản sắc dân tộc. Nó không chỉ là trường ca cổ, những làn điệu dân ca mượt mà và đằm thắm, lễ hội cồng chiêng với những âm thanh có sức vang dội sâu xa, gắn liền với nhiều lễ thức trong đời sống cộng đồng, nghệ thuật điêu khắc, những kiến trúc nhà mồ… mà còn là, nghệ thuật tạo hình hoa văn trang trí thổ cẩm đặc sắc của người Thượng.

Chính do sự vận động của cuộc sống với những mối giao tiếp qua lại đã hòa hợp, trộn lẫn cái riêng của từng thành phần tộc người lại để tạo thành cái chung đặc trưng đầy bản sắc của khu vực Đông Nam bộ. Điều này đã làm cho gốm Biên Hòa - Đồng Nai có những sáng tác trang trí mang hơi thở riêng của vùng miền, trên nền tảng kế thừa nghệ thuật trang trí truyền thống của dân tộc.

Đây là tiêu đề triển lãm hồi cố giới thiệu 90 sáng tác bao gồm ký họa, hội họa, điêu khắc, từ đầu những năm 60 TKXX cho đến nay (1) của nghệ sĩ Hàn Quốc nổi tiếng Lee Ufan (sinh năm 1936), tại bảo tàng nghệ thuật đương đại danh tiếng Guggenheim ở New York, Mỹ. Triển lãm kéo dài trong vòng 3 tháng này đã thu hút hàng trăm ngàn lượt khách ghé thăm, một lần nữa khẳng định những giá trị nghệ thuật đóng góp cho thế giới của một người Hàn Quốc. Nghệ sĩ Lee Ufan chủ yếu hoạt động ở Nhật Bản và châu Âu.

Suốt hơn một thế kỷ qua, hình ảnh các công trình kiến trúc cung đình ở Huế vẫn tồn tại, hiện diện trong đời sống thường nhật của người dân Việt nói chung, người Huế nói riêng. Những công trình kiến trúc mang kiểu dáng triều đình đã phản ánh một diện mạo về mỹ thuật truyền thống Việt, như một dòng mạch ngầm được chung đúc từ mỹ thuật thời Lý, Trần rồi qua Lê tới Nguyễn, triều đại cuối cùng của xã hội phong kiến Việt Nam. Tuy nhiên, những trang trí trên các công trình kiến trúc Huế cho phép chúng ta dễ dàng nhận diện phong cách của mỹ thuật TK XIX ở Huế.

Tình quân dân là một trong những đề tài được nhiều thế hệ họa sĩ Việt Nam quan tâm khai thác, đặc biệt là các họa sĩ trong thời kháng chiến, những người có lý tưởng lớn lao, có tinh thần dân tộc sâu sắc. Với bức tranh Giặc đốt làng tôi, Nguyễn Sáng đã gây chấn động vì tính chất bi hùng của tác phẩm. Bức tranh thể hiện cuộc gặp gỡ giữa đoàn quân tham gia chiến dịch với những người dân chạy giặc, một khoảnh khắc dù ngắn ngủi nhưng họa sĩ đã lột tả được toàn bộ hiện thực cuộc kháng chiến trường kỳ của cả dân tộc.

Nghệ thuật chữ triện thời Nguyễn có tính khái quát cao. Những nghệ nhân người Việt sáng tạo và sắp xếp bố cục chữ được lồng ghép với các họa tiết trang trí đem lại giá trị tinh thần và làm phong phú hình thể của các kiểu thức. Phải chăng tính dân dã đã được gửi gắm, hòa quyện vào nghệ thuật chữ triện, được sắp xếp độc lập, đơn lẻ hoặc có sự kết hợp hài hòa, tài tình giữa hệ thảo mộc và động vật trong thiên nhiên, trên các chất liệu như gỗ, sơn son thếp vàng, vôi vữa, ghép sành sứ trong trang trí ở các dạng ô hộc tại nhiều di tích ở cố đô Huế.

Từ những năm đầu của TK XX, gốm Biên Hòa đã đạt được những thành tựu rực rỡ với nhiều giải thưởng tại các hội chợ quốc tế. Đã có nhiều nghiên cứu, bài viết giới thiệu, mô tả và phân tích về nghệ thuật gốm Biên Hòa, dần làm lộ diện và giải mã đa dạng vẻ đẹp của gốm Biên Hòa. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin điểm qua một số nét đặc trưng của nghệ thuật trang trí gốm Biên Hòa từ một góc nhìn văn hóa.

Đã thành thông lệ, triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015 vốn là triển lãm mỹ thuật toàn quốc định kỳ 5 năm, là sự biểu dương lực lượng sáng tác và là ngày hội của giới mỹ thuật. Triển lãm để lại không chỉ cảm xúc mà còn nhiều băn khoăn, trăn trở cho giới mỹ thuật và công chúng về sự chuyển mình của mỹ thuật Việt Nam sau mỗi chặng đường. Xét ở góc độ chất liệu, trong thực tế sáng tác hội họa hiện nay ở nước ta, sơn dầu vẫn là chất liệu phổ biến, được đa số các họa sĩ sử dụng. Thực tế này được phản ánh rõ nét trong triển lãm với 128/409 tác phẩm sử dụng chất liệu sơn dầu, bên cạnh rất nhiều chất liệu khác của hội họa, đồ họa, điêu khắc, các hình thức nghệ thuật đương đại.

Tôi là một thợ mộc chuyên dựng nhà truyền thống Hàn Quốc. Tôi theo nghề cha truyền con nối đã qua năm thế hệ của gia đình. Trong suốt hai mươi năm qua, tôi đi mòn đế giày để kiếm tìm phần sót lại của những ngôi nhà truyền thống nằm rải rác khắp cả nước. Ở đó, không chỉ có các công trình bằng gỗ hấp dẫn trái tim, con mắt tôi. Cuộc hành hương không ngừng nghỉ này của tôi bắt đầu từ một sự đánh thức lạ thường khi đứng trong sân một ngôi đền tọa lạc trên núi.