2 năm gặp lại, giới nhiếp ảnh cả nước đã cùng hướng ánh nhìn về Triển lãm Ảnh Nghệ thuật Việt Nam (diễn ra từ ngày 6-16/10 tại Hà Nội) với nhiều lời chúc mừng cho những sáng tạo mới, nhưng cũng còn những băn khoăn trước thực trạng ảnh hiện thực áp đảo ảnh ý tưởng.

Các đại biểu tham quan triển lãm

Chân thực và sống động 

Cuộc thi và Triển lãm Ảnh Nghệ thuật Việt Nam là sự kiện quan trọng của giới nhiếp ảnh cả nước, do Bộ VHTTDL chủ trì, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm phối hợp với Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam và các cơ quan hữu quan trong cả nước tổ chức định kỳ 2 năm/lần. Sự kiện năm nay là dịp để tập hợp lực lượng sáng tác trong cả nước, tổng kết và đánh giá các thành quả lao động sáng tạo nghệ thuật của nhiếp ảnh Việt Nam, giới thiệu đến công chúng trong nước và quốc tế các tác phẩm nhiếp ảnh nghệ thuật xuất sắc của các nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Qua đó, khuyến khích các nghệ sĩ sáng tạo nhiều tác phẩm mới có giá trị về nội dung và nghệ thuật, phục vụ đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, góp phần giới thiệu, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam.

Phát biểu khai mạc triển lãm, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông nhấn mạnh: Cuộc thi và Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam đã và đang là nơi hội tụ các tác giả, tác phẩm xuất sắc của nhiếp ảnh Việt Nam, thu hút sự tham gia sôi nổi, nhiệt tình của các nghệ sĩ nhiếp ảnh cũng như sự theo dõi, quan tâm của đông đảo công chúng cả nước.

“Các tác phẩm được trao giải thưởng và trưng bày hôm nay được chọn lọc kỹ lưỡng bởi Hội đồng nghệ thuật, gồm các nghệ sĩ nhiếp ảnh có chuyên môn, uy tín trong giới nhiếp ảnh Việt Nam. Triển lãm đem đến cho các khách mời, công chúng một “bữa tiệc” thị giác, từ những hình ảnh sống động, chân thực, đẹp đẽ về con người, văn hóa, phong cảnh đất nước Việt Nam đến những ý tưởng, suy tư... của nghệ sĩ trước những vấn đề, sự kiện của đời sống đương đại” , Thứ trưởng Tạ Quang Đông khẳng định. 

Tác phẩm Nữ chiến binh tranh thủ chợp mắt sau ca trực của tác giả Trương Huỳnh Sơn (Đà Nẵng) đoạt Huy chương Bạc

Đây là cuộc thi ảnh cấp quốc gia có số lượng ảnh và tác giả tham gia nhiều nhất so với các kỳ triển lãm từ trước tới nay. Số lượng ảnh bộ tăng cao chứng tỏ xu hướng chụp ảnh bộ đang trở thành xu thế chung của nhiếp ảnh Việt hiện nay khi nhiều tác giả ngày càng thích kể một câu chuyện có lớp lang từ đầu đến cuối. Đặc biệt, triển lãm hội tụ được nhiều tay máy chuyên và không chuyên trên 63 tỉnh thành cả nước. Cuộc thi có tỷ lệ cạnh tranh cao, đạt 1,53%, cho thấy tỷ lệ 100 ảnh chỉ chọn được 1,53 ảnh nên bộ ảnh triển lãm và đạt giải có chất lượng tốt, có tư duy sáng tạo, sự đầu tư công phu, sự tìm tòi và đổi mới hơn so với các kỳ thi trước đây. 

NSNA Trần Thị Thu Đông cho biết, với tiêu chí định hướng đổi mới của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, coi cuộc thi ảnh Việt Nam 2022 này cũng là một phần định hướng sáng tác ảnh nghệ thuật của nhiếp ảnh Việt Nam, nên bà đã chỉ đạo sát sao, định hướng rõ ràng, quyết tâm loại bỏ những bức ảnh thiếu sáng tạo, thiếu tư duy hình ảnh, chụp theo lối mòn, chắp ghép, dàn dựng thiếu thực tế làm sai lệch sự thật hay chụp lại mô tuýp của các thế hệ đàn anh đi trước. Hội đồng giám khảo chấm giải minh bạch, công khai tranh luận, phản biện đảm bảo công tâm, công bằng cho từng bức ảnh. Đặc biệt ưu tiên những bức ảnh có tính phát hiện những đề tài mới, phương pháp thể hiện mới, những khoảnh khắc đắt giá, điển hình, có nội dung tư tưởng tốt, những tác phẩm thực sự xứng đáng.

NSNA Trần Việt Văn cho biết thế, qua triển lãm lần này, Hội đồng Giám khảo nhận thấy, tay nghề của các nhiếp ảnh gia Việt Nam tốt lên rất nhiều ngay trong quá trình sáng tác và hậu kỳ bằng việc áp dụng công nghệ. Máy móc được đầu tư không kém cạnh các nhiếp ảnh gia thế giới. Vấn đề của các tay máy Việt Nam chỉ là ý tưởng, đừng lặp lại người đi trước, mạnh dạn xóa bỏ lối đi của người đi trước. Các trại sáng tác nhiếp ảnh nghệ thuật không còn hiệu quả. Một chuyến đi sáng tác có tới mấy chục tay máy cùng tham gia thì việc lặp lại, giẫm chân lên nhau là điều đã và đang xảy ra. Do vậy, trại sáng tác nhiếp ảnh vẫn nên tổ chức nhưng nên làm theo hình thức độc lập, mỗi nhà nhiếp ảnh đi theo các hướng khác nhau trong quá trình tìm kiếm khoảnh khắc. 

Tác phẩm trong Bộ ảnh Cầu Thủ Thiêm 2 - điểm nhấn mới của tác giả Lê Quang Thiện đoạt Huy chương Vàng

 Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam 2022 đã diễn ra tại Trung tâm Triển lãm VHNT Việt Nam, số 2 Hoa Lư, Hà Nội . Tại lễ khai mạc, Ban tổ chức đã trao tấm Huy chương Vàng duy nhất của cuộc thi cho tác giả Lê Quang Thiện (Đà Nẵng) với bộ ảnh hiện thực Cầu Thủ Thiêm 2 - điểm nhấn mới. 4 Huy chương Bạc ở thể loại ảnh hiện thực được trao cho các tác phẩm Bàn thắng vàng của tác giả Đinh Trọng Hải (Hà Nội); Dưới những cánh bay của tác giả Nguyễn Thu Hồng (Hà Nội), Nữ chiến binh tranh thủ chợp mắt sau ca trực của tác giả Trương Huỳnh Sơn (Đà Nẵng); Hành trình rùa biển Côn Đảo của tác giả Nguyễn Ngọc Thiện (TP HCM). Bên cạnh đó, Ban Tổ chức cũng trao 8 Huy chương Đồng và 16 Giải Khuyến khích cho các tác phẩm xuất sắc ở cả hai thể loại hiện thực và ý tưởng. Hội đồng nghệ thuật đã chọn ra được 250 tác phẩm của 187 tác giả trưng bày tại triển lãm. 

Ảnh ý tưởng - Những khoảng cách cần khỏa lấp 

Dù cuộc thi chia thành 2 thể loại là ảnh hiện thực và ảnh ý tưởng, nhưng số lượng ảnh đoạt giải và tham dự đã phán ánh khách quan và trung thực hiện thực sáng tác của giới nhiếp ảnh Việt Nam. Theo đó, thể loại hiện thực được đại đa số các nhà nhiếp ảnh Việt Nam yêu thích và dày công sáng tác. Trong khi đó, thể loại ý tưởng lại có rất ít các nhiếp ảnh gia quan tâm. Cụ thể, tại cuộc thi lần này, trong số hơn 16.000 tác phẩm tham dự, ảnh hiện thực có đến 15.649 tác phẩm, còn ảnh ý tưởng chỉ là 746 tác phẩm. Trong 29 tác phẩm xuất sắc nhất để trao giải, ảnh hiện thực có tới 26 giải, còn ảnh ý tưởng chỉ là 3 giải (giải Khuyến khích). 

Trần Văn Hùng (Giai Lai), Ước mơ trẻ em vùng cao, Giải Khuyến khích

Trước thực trạng này, NSNA Trần Thị Thu Đông, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo Triển lãm Ảnh Nghệ thuật Việt Nam 2022 cho biết, không chỉ tới lần triển lãm này mà các lần triển lãm trước đây, ảnh ý tưởng vẫn thiếu và yếu. Số lượng tham gia dự thi ít, chênh lệch rất lớn giữa ảnh ý tưởng và ảnh hiện thực, thể hiện đây không phải sở trường và thế mạnh của nhiếp ảnh Việt Nam. Rất ít tác giả quan tâm đầu tư về thể loại này vì thế không có những ý tưởng mới lạ. Hơn thế, các bức ảnh ý tưởng dự thi hầu hết là các ý tưởng cũ, một số ảnh bắt chước các ý tưởng ảnh nước ngoài, phương pháp thể hiện yếu. Một số tác giả lẫn lộn giữa ảnh hiện thực và ý tưởng nên thể loại này không có tác phẩm đạt giải cao. Ảnh ý tưởng nhìn chung loanh quanh chủ đề môi trường, du lịch mà chưa vươn tới những vấn đề nóng xã hội có tính toàn cầu. 

NSNA Trần Thị Thu Đông cho rằng: “Thực trạng này có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân các tác giả mới tiếp cận với ảnh ý tưởng trong thời gian ngắn; ít người được đào tạo bài bản; ảnh ý tưởng khó thực hiện, thể hiện hơn ảnh hiện thực”. 

Vũ Tuấn Anh (TP.HCM), Sân bay Tân Sơn Nhất ngày trở lại, Giải Khuyến khích

NSNA Trần Việt Văn, thành viên Hội đồng Giám khảo cho biết, ảnh ý tưởng khó với các tay máy Việt Nam vì cần có ý tưởng thực sự và cách thể hiện sáng tạo. Trong khi đó, từ trước tới nay, dòng chảy chủ đạo của nhiếp ảnh Việt Nam là ảnh hiện thực, dễ chụp hơn rất nhiều. Vì thế, ảnh ý tưởng Việt Nam luôn ở trong tình trạng “ý tưởng rất yếu, chất lượng rất dở”- NSNA Trần Việt Văn nhấn mạnh. 

Để khắc phục tình trạng này, NSNA Trần Việt Văn đề xuất giải pháp nên chia nhỏ hơn thể loại dự thi của Triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam. Ngay trong thể loại ảnh hiện thực nên chia thành ảnh phong cảnh, ảnh chân dung, ảnh tĩnh vật… thay vì tách rời thể loại hiện thực và ý tưởng như hiện nay. Nhưng khi chia nhỏ ra thế sẽ dẫn tới có nhiều huy chương hơn mức quy định. NSNA Trần Việt Văn kiến nghị giải pháp: cuộc thi sẽ có một vài giải thưởng lớn kèm giá trị tiền mặt. Còn các giải nhỏ hơn chỉ cần có huy chương để tôn vinh. Đây cũng là cách làm của nhiều cuộc thi ảnh quốc tế đã áp dụng.

THU CÚC

Nguồn: Tạp chí VHNT số 514, tháng 10-2022