NSND Lê Khanh: Truyền thống và hiện đại

Sở hữu vẻ đẹp hiện đại nhưng từ phong cách đến thần thái lại mang nhiều nét dịu dàng, nền nã của người phụ nữ Á Đông, dường như ở NSND Lê Khanh có sự tổng hòa của cả truyền thống lẫn hiện đại.

Được trời phú cho sắc vóc và cả sự nổi tiếng từ khá sớm khi sinh trưởng trong gia đình có cha mẹ là những nghệ sĩ danh tiếng nhưng với Lê Khanh đó là áp lực hơn là thuận lợi. Áp lực khi phải tự mình vượt qua cái bóng quá lớn của cha mẹ và tự mình tìm một lối đi riêng. Áp lực khi có người chị cả Lê Vân nổi tiếng khá sớm trên cả hai lĩnh vực múa và điện ảnh. Áp lực khi cả gia đình đều hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật nên mỗi khi nhắc tới một thành viên nào trong gia đình khán giả dễ so sánh với những người còn lại.

Trong số 3 chị em gái cùng theo đuổi nghệ thuật, chỉ một mình Lê Khanh không theo chuyên ngành múa như chị cả Lê Vân và em út Lê Vy bởi sức khỏe không cho phép. Chọn một lối đi riêng khi tham gia lớp đào tạo diễn viên của Nhà hát Tuổi trẻ, Lê Khanh gặp một áp lực khác khi bạn diễn cùng thời với chị có không ít tên tuổi nổi tiếng như Minh Hằng, Lan Hương, Ngọc Bích...

Không muốn mãi chỉ là cái bóng núp sau thành công của cha mẹ, chị em, bạn bè... Lê Khanh chọn cho mình sự học. Chị học từ cha mẹ, đồng nghiệp, bạn bè và học từ chính mình. Với mỗi vai diễn, từ khi nhận kịch bản chị đã “cày đi cày lại” để hiểu tường tận số phận, suy nghĩ và cố gắng lý giải vì sao nhân vật lại hành động, suy nghĩ như vậy. Nỗ lực đó đã mang lại cho chị hàng loạt vai diễn ấn tượng trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ, trong các hội diễn. Một Lý Chiêu Hoàng (vở Rừng trúc) đầy bi kịch khi lịch sử chọn cô là điểm giao giữa hai triều đại. Tình riêng, vận mệnh chung của hoàng tộc, giang sơn đặt lên vai cô công chúa cuối cùng của Triều Lý đã mang đến một vai diễn đặc sắc cho Lê Khanh. Một Lý Chiêu Hoàng qua hóa thân của Lê Khanh đầy khắc khoải và đau đớn.

Thành công trong một loạt vai nhiều sức nặng, cả kịch Việt lẫn kịch chuyển thể như Juliet trong Romeo và Juliet, Desdemona trong Othello, Đan Thiềm trong Vũ Như Tô…. Lê Khanh còn rất thành công với nhân vật đương đại. Trong vở Nguyệt Cầm, chị vào vai chính Nguyệt Cầm, vai Ni cô Đàm Vân trong vở kịch cùng tên, vai Nhâm vở Điều không thể mất...

Với vị trí top đầu trong Nhà hát, tưởng như Lê Khanh sẽ gắn bó cả đời với những vai diễn nặng ký, những vai đào thương nhưng rồi khán giả lại thấy chị tung tẩy, đại náo trong một loạt vai diễn hài hước trong chùm kịch Đời cười. Vai bà già điếc, bà già tham lam trong vở Chỉ tại cái tai, Khôn ngoan không lại với giời… từng làm khán giả mê mẩn qua cách diễn tưng tửng của Lê Khanh. Đi từ những vai chính kịch, vai bi sang các vai hài hước là một sự làm mới đầy mạo hiểm của Lê Khanh mà không phải diễn viên nào cũng dám thử. Nhưng với Lê Khanh thành công luôn là cái đã qua và trước mắt là những vai diễn mới, số phận mới đòi hỏi người diễn viên phải học lại, tập lại và như chị nói là “luôn trong tâm thế làm lại từ đầu”.

NSND Lê Khanh với tạo hình khác lạ trong Gái già lắm chiêu V

Nhìn lại quá trình hoạt động nghệ thuật của chị, đang quần là áo lượt sang trọng trong các vai bà hoàng, bà chúa rồi tự làm xấu mình trong vai bà già răng đen, quần áo lôi thôi, khăn trùm kín đầu. Với nghệ thuật, Lê Khanh đã tự làm mới mình với khán giả và với chính mình. Với Lê Khanh không có khái niệm đóng đinh vào một vài vai diễn hay tự bó hẹp hình ảnh, không gian nghệ thuật của mình vào một tuýp nhân vật quen thuộc dẫu cho chính mẫu nhân vật “sang trọng” đó mang lại cho chị cả vinh quang lẫn vị thế của một nghệ sĩ sân khấu hàng đầu.

Không chỉ là tên tuổi sáng giá trên sàn diễn, Lê Khanh cũng là gương mặt đẹp mà nhiều đạo diễn điện ảnh muốn có chị trong các bộ phim của mình. Xuất hiện trong hàng loạt phim như Từ một cánh rừng, Dòng sông hoa trắng, Săn bắt cướp, Mùa hè chiều thẳng đứng…(phim điện ảnh), Bên dòng sông Trẹm, Chợ tình, Người Hà Nội... (phim truyền hình) hình ảnh đóng đinh một thời của Lê Khanh là mẫu phụ nữ nhẹ nhàng, mỏng manh mà ai cũng muốn chở che, bao bọc. Trong vai nữ tu Băng Thanh trong Săn bắt cướp, chính vẻ đẹp “thoát tục” của nữ sĩ đã làm trái tim tên cướp khét tiếng rung động và nhen nhóm ý định hoàn lương. Ở đây, cái đẹp đúng nghĩa như sự cứu chuộc và các nhà làm phim đã chọn được đúng Lê Khanh, bắt được thần thái mong manh đó của chị và đưa vào vai diễn. Trong phim Người Hà Nội, vào vai một người vợ chót xao lòng thì ngay cả sự xa ngã của nhân vật cũng được biện minh khi diễn viên vào vai quá đẹp, một vẻ đẹp mong manh, sương khói khiến người khác dễ mủi lòng. Và dường như suốt một thời gian dài, các đạo diễn đều muốn ghim lại hình bóng “thoát tục” đó của Lê Khanh mà không muốn phá đi dáng vẻ yêu kiều đó.

Nếu các thế hệ đạo diễn đi trước muốn lưu giữ mãi Lê Khanh trong hình bóng đài các, thục nữ thì các đạo diễn trẻ đã mang lại cho chị một hình bóng khác hay chính là Lê Khanh một lần nữa lại muốn làm mới mình trên màn ảnh. Tham gia Gái già lắm chiêu III và mới đây là Gái già lắm chiêu V, Lê Khanh đã làm nên một hình ảnh hoàn toàn mới. Vào vai chị cả trong gia đình Hoàng tộc Lý Lệ Hà trong bộ phim Gái già lắm chiêu V: Những cuộc đời vương giả Lê Khanh đã “lột xác” hoàn toàn với một dáng vẻ hoàn toàn khác với chị. Vẫn là vẻ đẹp ít người sánh kịp nhưng không còn đâu nét mỏng manh, dịu dàng. Con người Lý Lệ Hà qua hóa thân của NSND Lê Khanh mang một vẻ đẹp sắc sảo, quý phái và rất quyết liệt. Thay mái tóc dài bằng tóc tém, ánh mắt sắc lẹm, cả con người Lý Lệ Hà không có chút nào cho sự yếu đuối ngự trị khi luôn muốn cầm cương, làm thủ lĩnh cuộc chơi và dẫn dắt người khác trong chính quỹ đạo do mình tạo ra. Sự đổi mới, khác lạ đó mang đến một Lê Khanh thật khác so với chính chị. Nhìn vào vai diễn, vào sự lao động nghệ thuật của chị cho vai Lý Lệ Hà không ai nghĩ Lê Khanh đã về hưu, đã gần 60 tuổi. Có được điều đó bởi Lê Khanh đã lại một lần nữa vượt lên chính mình, làm mới chính mình với một mẫu nhân vật hoàn toàn mới trong sự nghiệp diễn xuất dầy dặn mấy chục năm của chị. Một mẫu nhân vật cứng rắn, mẫu đàn bà thép luôn giấu kỹ những yếu đuối phía sau để tranh đua với đời, để gìn giữ một hình ảnh vương giả, cao quý dẫu đã hết thời, đã suy vi. Những nỗ lực đó đã mang lại cho chị giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ XXII, khắc thêm một nốt son mới trên chặng đường sự nghiệp.

Vợ chồng nghệ sĩ Lê Khanh - Phạm Việt Thanh

Nhìn vào vai diễn mới của Lê Khanh càng thấm thía câu nghệ thuật không có tuổi khi người nghệ sĩ luôn muốn cống hiến, làm mới mình dù ở bất kỳ độ tuổi nào. Ngay tại các buổi ra mắt phim, từ thần thái đến phong độ Lê Khanh vẫn luôn nổi bật giữa dàn diễn viên có người kém cô đến vài chục tuổi. Bí quyết để Lê Khanh giữ vững “phong độ”, đứng ngoài sự hủy hoại của thời gian có lẽ bởi chị luôn giữ cho tâm hồn mình tươi trẻ, chào đón cái mới. Ngôi nhà chị luôn là nơi tụ tập của cánh anh em văn nghệ sĩ mỗi khi xuân tới, tết về. Tài nấu nướng, trang trí nhà cửa của chị luôn được các đồng nghiệp trầm trồ và là điểm tụ hội của cả nhóm. Cũng qua những buổi gặp mặt này, nhiều tài lẻ của Lê Khanh hay sự đảm đang của người phụ nữ Việt gắn với những món ăn ngày tết được nhiều bạn bè chia sẻ. Dù bận bịu với công việc, các dự án mới nhưng như Lê Khanh chia sẻ chị vẫn luôn giữ nếp cũ, nếp truyền thống trong rất nhiều việc như gói bánh chưng, làm bánh, nấu những món ăn dân tộc khi Tết đến. Chị muốn các con được nếm trải những hương vị đặc trưng của ngày Tết cổ truyền để dù có đi bao xa, bao lâu trong cuộc đời thì truyền thống vẫn là cái neo giữ con người không trượt dài, trượt ngã trước những cám dỗ. Cân bằng giữa cũ và mới, giữa truyền thống và hiện đại cũng là cách Lê Khanh tự cân bằng mình giữa gia đình và công việc, giữa những mẫu hình đã thành danh và tìm kiếm cái mới. Nhân sinh quan đó giúp chị luôn tìm thấy sự bình an, tự tại. Lê Khanh từng chia sẻ chị sợ từ nghệ sĩ gạo cội, với chị luôn muốn làm một diễn viên mới, diễn viên tiềm năng.

Chưa một lần níu vào vinh quang cũ, với NSND Lê Khanh mỗi vai diễn, mỗi dự án đều được chị chinh phục với cảm giác mới mẻ, háo hức như mới lần đầu. Sẵn sàng đón nhận thử thách, đón nhận cái mới có lẽ bởi Lê Khanh luôn có một nền tảng truyền thống vững chắc để níu giữ, để cân bằng. Giữ gìn truyền thống và chinh phục cái mới đã giúp chị luôn tiến về phía trước, cả trong công việc lẫn cuộc sống.

THANH HOA

Nguồn: Tạp chí VHNT số 487, tháng 1-2022