Huyện Quang Bình có 12 dân tộc cùng sinh sống, trong đó có dân tộc Nùng. Nùng sinh sống tập trung đông nhất tại các xã Yên Hà, Bằng Lang, Tân Trịnh, Tân Bắc... với số dân (theo thống kê năm 2019) 2.353 người. Người Nùng có nền văn hóa truyền thống phong phú đa dạng thông qua các làn điệu dân ca, các trò chơi, trò diễn, trang phục, kiến trúc nhà ở truyền thống...

Thực hiện Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025 (sau đây viết tắt là “Quyết định số 1719/QĐ-TTg) và Hướng dẫn số 1684/HD-BVHTTDL ngày 28/4/2023 của Bộ VHTTDL hướng dẫn thực hiện Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, huyện đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp với xã Yên Hà tổ chức khảo sát, điều tra, thống kê, thu thập thông tin để xây dựng Câu lạc bộ (CLB) sinh hoạt văn hóa dân gian tại thôn Khuổi Cuốm, xã Yên Hà. Qua khảo sát cho thấy, thôn có 35 hộ người Nùng, 186 khẩu; có 5 người biết hát dân ca dân tộc Nùng, trong đó 2 người biết truyền dạy hát dân ca. Thôn không có nghệ nhân biết truyền dạy các loại nhạc cụ, đạo cụ (sáo, đàn nhị...); không có nghệ nhân biết truyền dạy các điệu múa... Từ thực tế này, những người có trách nhiệm đã mời 01 nghệ nhân tham gia truyền dạy văn hóa dân gian dân tộc Nùng (hát dân ca) cho CLB văn hóa dân gian.

Phòng Văn hóa và Thông tin đã phối hợp với UBND xã Yên Hà tổ chức xây dựng CLB sinh hoạt văn hóa dân gian dân tộc Nùng thôn Khuổi Cuốm, xã Yên Hà gồm 25 thành viên trong đó học viên cao tuổi nhất 56 tuổi, học viên nhỏ tuổi nhất 28 tuổi; học viên nữ 16 người, học viên nam 9 người. Sau Lễ khai mạc, Ban quản lý đã chia lớp học thành 2 nhóm (nhóm thực hành hát dân ca và nhóm thực hành dân vũ), mỗi nhóm có 1 người trực tiếp truyền dạy và một nhóm trưởng điều hành, quản lý.

Chương trình này cũng hỗ trợ các vật tư, trang thiết bị, tài liệu cho CLB để các nghệ nhân, học viên thực hành và duy trì hoạt động.

Nội dung truyền dạy bao gồm: Thực hành dân ca Nùng thông qua các làn điệu hát giao duyên, hát về phụ nữ; hát ca ngợi Đảng, hát ca ngợi đất nước... Thực hành dân vũ chủ yếu hướng dẫn kỹ thuật một số điệu múa của người Nùng thông qua các bài múa (múa Hòa chung mùa vui; múa nón; múa quạt; múa nhuộm chàm; múa ngựa giấy...).

Sau thời gian tổ chức lớp học với tinh thần trách nhiệm cao của cả người dậy và người học, các học viên đã được tiếp thu những làn điệu dân ca, điệu múa của người Nùng với 6 bài hát, 5 bài múa. Tri thức văn hóa dân gian truyền thống của người Nùng được các học viên tiếp thu một cách nghiêm túc, hiệu quả. Kết thúc lớp truyền dạy, các học viên có thể thực hành thuần thục nội dung đã được tiếp thu. Đây là cơ sở để thành lập và duy trì hoạt động của CLB. Các tiết mục này sẽ được biểu diễn phục vụ nhân dân các dân tộc trong thôn và xã nhân dịp chào mừng kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước, nhiệm vụ chính trị của địa phương.

Xây dựng CLB là hoạt động thiết thực nhằm phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư của nhà nước, xã hội và cộng đồng trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Nùng trên địa bàn huyện Quang Bình nói chung, xã Yên Hà nói riêng. Đồng thời, tăng cường mối đoàn kết dân tộc, đặc biệt đối với thanh niên (lớp trẻ) qua các hoạt động đa dạng như sinh hoạt văn hóa, truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ, các phong tục tập quán mang đậm bản sắc dân tộc. Đây còn là cơ hội cho người dân được giao lưu, vui chơi giải trí lành mạnh từ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Từ đó, nâng cao nhận thức về công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hiện nay; đề cao vai trò năng lực chủ thể văn hóa của các nghệ nhân, già làng, trưởng bản, người có uy tín và đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần thực hiện đồng bộ giữa bảo tồn văn hóa nghệ thuật với tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống.

Huyện Quang Bình cũng nhận thức, việc khôi phục, bảo tồn các nét văn hóa truyền thống tốt đẹp như làn điệu dân ca, dân vũ, nghệ thuật trình diễn dân gian và một số sinh hoạt văn hóa dân gian khác đang có nguy cơ mai một, mất bản sắc của dân tộc là việc làm cấp thiết. Xã Yên Hà cần hướng đến bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tạo môi trường văn hóa, không gian văn hóa phù hợp để đồng bào các dân tộc thường xuyên được giao lưu, trình diễn văn hóa truyền thống trong các ngày hội, liên hoan, giao lưu văn hóa trong từng cộng đồng hoặc giữa các cộng đồng dân tộc với nhau.

Việc xây dựng CLB sinh hoạt văn hóa dân gian dân tộc Nùng thôn Khuổi Cuốm, xã Yên Hà là hoạt động nhằm thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, cụ thể là thực hiện Dự án 6, chương trình mục tiêu quốc gia về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi".

MAI YẾN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 543, tháng 8-2023