Có một “Robinson" giữa Rú Chá

Rú Chá (xã Hương Phong - TP Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế) hiện là khu rừng ngập mặn nguyên sinh của miền Trung thuộc phá Tam Giang. Tam Giang là đầm phá lớn nhất Đông Nam Á. Rú Chá là hệ sinh thái rừng ngập mặn mang ý nghĩa "lá phổi xanh", một vùng đệm sinh thái giữa đất liền và đầm phá. "Rú" có nghĩa là "rừng", còn "Chá" bởi trong rừng toàn cây Chá. Từ bao đời nay, rừng Chá mọc dày đặc như một bình phong án ngữ che chắn, bảo vệ vùng đất này trước biển Thuận An.

Ngôi nhà nhỏ của ông Đáp lọt thỏm giữa một "ốc đảo" hoang vu. Tài sản quý giá nhất của vợ chồng ông là chiếc radio với âm thanh phát ra khi được khi mất. Nhiều người gọi ông Đáp là kẻ "lạ lùng", "dị nhân Rú Chá", "Robinson" phiên bản Huế… vì Rú Chá lúc ấy hẻo lánh, tĩnh mịch, hoang vu, không bóng người, không đường đi lối lại. Để có nước sinh hoạt, ông Đáp phải lội bùn trên đầm lầy chở từng thùng nước vào. Kể cả nước cho gà cho vịt uống, ông Đáp cũng phải đi lấy từ đồng ruộng.

Khi chúng tôi đến, ông vẫn đang cặm cụi bên bếp củi nấu nước pha trà. Tiếp chuyện chúng tôi, ông Đáp hồ hởi cười vang với giọng ấm trầm và say sưa kể câu chuyện về Rú Chá như câu chuyện của cuộc đời mình: “Tôi không biết Rú Chá xuất hiện từ khi nào, chỉ biết đời ông cha mình đã có. Vào thời kháng chiến chống giặc Pháp, rồi chống Mỹ cứu nước, Rú Chá là tấm bia đỡ đạn cho cách mạng. Từ rất lâu, một số người dân vào khai thác nguồn tôm cá. Do thiếu chất đốt (vì bị giặc tàn phá), người dân địa phương còn đốn cả cây Chá để làm củi. Ban đầu, chỉ vài người nhưng sau đó từng tốp dân làng kéo nhau vào triệt phá khiến diện tích Rú Chá bị thu hẹp đáng kể".

Vốn yêu thương và quen với từng gốc cây, ngọn cỏ, từng mô đất nơi đây, vợ chồng ông Đáp thấy rất buồn. Ông Đáp lựa lời nói với bà con phải kiếm củi bằng cách khác chứ không nên chặt cây Chá, rồi có ngày rừng Chá sẽ biến mất. Hơn ai hết, ông bà hiểu rằng đây là vùng đất có thể che chắn nước biển khỏi xâm thực và tránh những ngọn sóng, cơn gió khi mùa mưa bão đến cho dân làng. Nhìn từng cây Chá bị đốn hạ, loang lổ, xác xơ, ông Đáp xót xa vì mình không thể làm gì khi nạn phá rừng ngập mặn càng ngày càng nghiêm trọng. Ông trăn trở: "Rú Chá bị triệt phá trong nay mai, làng quê trước những ngọn sóng, cơn gió sẽ không còn được bảo vệ che chắn bởi sự xâm thực của nước biển”. Bao đêm thức trắng, cuối cùng ông Đáp và vợ dắt nhau lên xã xin đảm nhận công việc bảo vệ rừng.

Bà Hồng - vợ ông Đáp tiếp lời: "Ban đầu tôi cũng e dè, hoài nghi trước quyết định của ông ấy. Nhưng chồng tôi kiên quyết bảo: - Nơi nào có tôi là có ăn chứ bà lo gì, cá nước, cây cỏ nuôi mình nuôi ta. Tôi tin vào chồng, chồng tôi thì tin vào bản thân. Và rồi tôi xuôi theo. Vì tôi biết tính chồng mình, khi quyết là phải làm và điều cơ bản là tôi cũng yêu rừng Chá như một phần thân thể của tôi vậy. Tôi muốn cùng chồng gìn giữ mảnh đất tuyệt vời này".

Chúng tôi hiểu, một người phụ nữ tảo tần, thương chồng con như bà làm sao yên lòng để chồng một mình ra Rú Chá mà không có người sớm tối chăm sóc. Sau khi lo cho các con tạm ổn cuộc sống ở trong làng, ông Đáp dẫn theo vợ và chọn bãi bồi cao đắp đất rồi be bờ, dựng lều che mưa, che nắng sinh sống giữa "ốc đảo". Bà Hồng đưa tay chỉ về phía cánh rừng Chá trước mặt và bảo: "Ngày ấy, rừng Rú Chá âm u, hẻo lánh, muốn vào bên trong phải lội bộ một quãng đường xa. Có nơi bùn lún sâu đến ngang hông. Hồi trước ở đây rất nhiều rắn. Rễ cây chiếm hết lối đi, nổi lên xù xì như những con rắn bò ngoằn ngoèo. Ngày ngày, vợ chồng tôi lội qua con đường ngập sình lầy để vào làng mua tre dựng nhà. Nói đúng hơn, đó chỉ là căn chòi nhỏ che mưa che nắng. Ban ngày còn có người trong làng vào rú nhặt củi, bẫy chim. Đêm đến tối om, chỉ có hai vợ chồng thui thủi. Không điện, không nước ngọt, tách biệt hoàn toàn với cuộc sống bên ngoài. Dần dần tôi cũng quen và gắn bó với nơi đây, đi qua bao mùa mưa nắng, lũ lụt, hạn hán, bão gió. Chúng tôi vui và hạnh phúc vì đang được già đi cùng Rú Chá".

Đã 35 năm canh giữ mảnh rừng yêu thương, cuộc sống thiếu thốn trăm bề nhưng bằng tình yêu dành cho rừng Chá, vợ chồng ông Đáp vẫn sống cùng khu rừng ngập mặn. Hằng năm, khi đàn cò và nhiều loài chim khác bay về hội tụ, ông Ðáp lại tất bật đi gỡ bẫy để cứu lấy những cánh chim trời. Theo thời gian, Rú Chá ngày càng "thay da đổi thịt". Một màu xanh mướt bao phủ và là điểm đến hấp dẫn với nhiều du khách cả trong và ngoài nước có niềm đam mê, khám phá thiên nhiên hoang dã. Nơi đây cũng là không gian cho các đoàn làm phim, cho các nhiếp ảnh gia thoả chí sáng tạo...

Khi chúng tôi hỏi: các con của ông bà nghĩ sao khi bố mẹ mình ngày càng nhiều tuổi mà vẫn ở một nơi thiếu thốn như vậy (?) thì ông nhìn ra phía đàn chim đang đậu trên vòm Chá, trầm ngâm rồi bộc bạch: "Tôi hiện có 10 người con và hơn 40 cháu chắt. Các con của tôi, vì thương cha mẹ, nhiều lần khuyên vợ chồng tôi trở về làng để chăm sóc nhưng tôi vẫn kiên định ở lại cùng rừng Chá. Tôi nay đã gần 80 tuổi, tôi muốn ở lại mảnh đất yên bình này, sống một cuộc sống giản dị êm đềm bên rừng Chá. Nơi đây như là máu thịt của tôi, cây Chá như là người thân của tôi. Tôi đã gắn liền ở đây hơn nửa đời người. Tôi muốn chăm sóc khu rừng này đến khi nào sức khỏe không cho phép nữa thì thôi. Tôi có rời cõi tạm cũng muốn được an nghỉ nơi đây".

Ông Nguyễn Thuận, người thôn Thuận Hòa cảm kích nói về công của ông Đáp: "Nhờ ông Đáp mới có Rú Chá bây giờ. Ông đã không bỏ cuộc dù nhiều người quấy phá. Hồi đó, dân làng gom góp phụ cho ông Đáp ba tạ lúa mỗi năm để ông giữ gìn Rú Chá. Ông Đáp chỉ lấy hai tạ lúa để sống và nuôi con, còn một tạ dành để lo việc làng. Đến năm 2000, không còn được trả bằng thóc nữa nhưng vợ chồng ông Đáp vẫn giữ gìn, bảo vệ Rú Chá như giữ linh hồn mình không màng chuyện được mất, không cầu trả công, không ham danh lợi".

Du khách đến với Rú Chá chỉ biết đây là rừng có cây Chá, mấy ai hiểu được vợ chồng ông Đáp chính là người ươm mầm, vun vén cho khu rừng. Họ "khát" thay cho rừng Chá khi vào mùa hạn. Họ biết "co mình" thay cho Chá vào mùa đông. Họ biết đau cho Chá khi những cơn đại hồng thủy hay những trận cuồng phong ghé ngang qua. Ngoài cây Chá, vợ chồng ông Đáp đếm được ở đây còn có khoảng 1500 cây Quao, một loài cây cũng rất kiên cường trước phong ba, bão táp, làm sức sống của cây Chá thêm mãnh liệt.

Vào mùa thu, Rú Chá dịu dàng níu chân, mời gọi du khách khi toàn bộ lá của rừng cây chuyển từ sắc xanh, vàng nhẹ sang đỏ rực. Từ trên cao nhìn xuống, Rú Chá như hình một trái tim khổng lồ giữa miền sóng nước Tam Giang. Mùa đông, tất thảy cây Quao, cây Chá rụng lá để lại những vòm cây như những cánh tay đan khăng khít vào nhau, Rú Chá trở nên huyền hoặc. Qua mùa Xuân, rừng Chá đâm chồi nảy lộc dưới màu nắng vàng tươi mới. Vào hạ, Rú Chá phủ những vòm che mát rượi.

Đàn cò và nhiều muôn thú ở Rú Chá coi ông Đáp như người thân. Tầm tháng Chín, tháng Mười, từng đàn chim sống hoang dã kéo về đây chao liệng khắp trời. Từng đàn cả hàng ngàn con đậu trên vòm Chá ca hát, bay xuống ăn hạt và tăm cá. Chiều chiều, chúng tung cánh rợp trời trở về rừng Chá trú ngụ. Chúng ríu rít khi thấy bóng dáng vợ chồng ông Đáp chèo thuyền ra thăm rú. Vì thương rừng Chá, thương những cánh chim trời, ông ra sức ngăn bà con không đốn Chá làm củi, bẫy chim. Vì thế, đã có những lời ra tiếng vào của một số người đối với vợ chồng ông. Thế nhưng, ông Đáp vẫn bình thản, kiên định. Có lẽ do sống gần gũi với đất, với trời rộng bao la, với nước và cây nên cái tâm của vợ chồng ông cũng khiêm nhường, tĩnh lặng, bền bỉ như cây vậy.

Từ khi có vợ chồng ông Đáp, khu rừng nguyên sinh trở thành bức tường xanh, lá phổi xanh giúp giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, bảo vệ đê điều và tăng khả năng ứng phó với những tác động của biến đổi khí hậu. Ngày nay, quanh khu vực rú là những hồ tôm, cá. Nguồn thủy sản dồi dào đã góp phần cải thiện đời sống của nhiều người dân nơi đây. Rú Chá không còn là nơi hoang vu mà là địa điểm du lịch lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá thiên nhiên kỳ thú.

Nếu như ngày trước, nơi đây chỉ có vợ chồng ông Đáp và những đàn chim trời thì hiện tại, từng đoàn người từ thập phương tìm đến Rú Chá đón bình minh, săn ảnh từ lúc giọt sương vẫn còn đọng trên lá đến xế chiều. Giữa không gian rộng bao la, ai ai cũng có thể bị cuốn hút bởi vẻ đẹp nên thơ của rú khi dừng chân trước một ngôi nhà xinh xắn dưới những tán cây Quao được bao bọc bởi nước ngập mặn phá Tam Giang với lớp lớp rừng cây Chá già vấn vít nhau. Bên trong ấy, có đôi vợ chồng già đẹp tâm bên nhau sớm tối bảo vệ khu rừng tuyệt đẹp. Rú Chá đã được đánh thức, vùng đất này đã bừng tỉnh diệu kỳ sau một giấc ngủ dài. Cũng vì thế mà tình yêu Rú Chá của vợ chồng ông Đáp đã được lan tỏa đi muôn nơi trong lòng những người yêu thích và khám phá nét đẹp hoang dã.

Ông Nguyễn Văn Chức - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Hương Phong cho biết: “Giá trị của Rú Chá là rất lớn. Chính quyền địa phương và người dân đã nhận ra được điều này, cùng chung tay bảo vệ; đồng thời, sẽ hỗ trợ, tạo điều kiện tốt nhất cho các các nhân, tổ chức tâm huyết với Rú Chá đến nghiên cứu, bảo tồn và phát triển. Địa phương cũng có chủ trương xây dựng thêm một số tuyến đê ngăn mặn bọc ngoài khu vực Rú Chá để phát triển du lịch”.

Tạm biệt đôi vợ chồng "dị nhân Rú Chá", chúng tôi trở về trên con đường sình lầy ngày xưa giờ đã được bê tông hóa mà lòng vẫn như đang lạc vào khu rừng cổ tích tuyệt đẹp với những vòm cây vấn vít nhau không khác những cánh tay dài ôm lấy chở che cho đôi vợ chồng nghèo nhưng yêu cây, yêu đất, yêu muôn thú và chan hòa với thiên nhiên, không màng lợi danh. Đôi vợ chồng ấy qua bao năm tháng vẫn kiên định với "tình yêu Rú Chá" của mình.