Biển Nam Ô (Quận Liên Chiểu, Thành phố Đà Nẵng) quê tôi, vào những tháng cuối năm, trên các tảng đá, ghềnh đá của các bãi đá ngầm ven biển có mọc nhiều rong (mứt). Đây là món quà thiên nhiên ban tặng cho cư dân khi mùa biển động, thuyền không ra khơi đánh bắt cá được. Rong mứt biển hiện nay được khai thác chủ yếu ở Nam Ô (quận Liên Chiểu) và ven gành đá Sơn Trà (quận Sơn Trà).

Những bậc cao niên ở làng chài Nam Ô cho hay, bắt đầu từ cuối tháng chín âm lịch, khi những đợt gió mùa Đông Bắc mang không khí lạnh tràn qua vùng duyên hải miền Trung, đem theo những trận mưa lũ kéo dài làm cho nước biển bớt đi độ mặn, chính là lúc rong (mứt) phát triển mạnh mẽ, mọc thành từng cụm phủ dày trên các khe, ghềnh đá…

Rong (mứt) là một loại thức ăn phổ biến của người dân miền Trung xứ biển. Vào thời nhà Nguyễn, rong (mứt) là một trong những món ngon được chọn để dâng lên vua. Những cư dân gần biển cứ vào độ này thường ra các ghềnh đá để hái mứt mang về phơi khô bán. Rau mứt tươi có màu xanh đen, khi phơi khô có màu nâu sẫm. Rau mứt nấu canh với các loại thịt, cá đều thơm ngon. Đặc biệt, rau mứt nấu với tôm tươi, cá mờm, cá khoai rất hợp, có mùi vị đặc trưng, ăn rất ngon và bổ.

Giữa vô vàn đặc sản trên thị trường thì rong mứt Nam Ô vẫn luôn chiếm vị trí vững chắc trong lòng những du khách  từng đặt chân đến Đà Nẵng. Du khách có dịp tới Đà Nẵng vào mùa đông nhớ ghé chợ Hàn, mua rong mứt khô Nam Ô (có giá khoảng 250.000 đồng - 300.000 đồng /lạng khô) mang về ăn hoặc biếu cho bạn bè người thân bởi  rong biển ở Đà Nẵng ngon “trên cơ” rong tảo biển của Hàn, Nhật bán ở các siêu thị. Ngoài ra, nếu bạn đến vãn cảnh, check in…, tại bãi rêu Nam Ô, bạn có thể mua với giá rẻ hơn do ngư dân hái bán. Rong mứt tươi đầu mùa có giá khoảng 200.000 đồng/kg, giữa mùa rớt xuống còn khoảng 100.000-150.000 đồng/kg.

Đặc biệt, ở quê tôi, mùa rau mứt cũng là mùa rộ cá khoai. Cá khoai là một loài cá có thân mềm, sống ở những vùng biển nông và gần bờ, được ngư dân đánh bắt trong những tháng cận Tết. Cá khoai màu trắng, con lớn nhất khoảng 2 ngón tay, thân tròn, thịt trắng, mềm và nhão nên có nơi còn gọi là cá cháo. Cá khoai nấu chung với rau mứt rất hợp, ăn ngon, nhiều dinh dưỡng. Cá khoai rất lành tính, giải nhiệt, giải cảm, nhuận thường và tiêu hóa tốt nên người ốm ăn rất tốt. Đặc biệt, xương cá khoai mềm, người già và trẻ con đều ăn được.

Cách nấu canh mứt cá khoai như sau: Cá khoai rửa sạch, mổ bụng lấy hết phần bên trong rồi rửa sạch lại để ráo và tẩm ướp gia vị gồm nước mắm ngon, tiêu bột, ớt trái giã dập, bột ngọt cho thấm. Nấu canh với rau mứt khó nhất là khâu rửa mứt, phải rửa cho thật kỹ, loại bỏ những tạp chất còn  bám và trước khi vớt phải khuấy đều để cát chìm xuống đáy thau. Nước vừa sôi, bỏ cá khoai đã ướp vào. Khi nước trong xoong sôi thì bỏ mứt đã rửa sạch vào, chờ khi sôi lại bắc ngay xuống, nêm lại cho vừa miệng và thêm ít cộng ngò ta cho thơm. Có nơi người nấu còn bỏ thêm vào xoong một ít lá cải xắt mỏng để thêm hương vị. Món canh rau mứt nấu với cá khoai ăn nóng với cơm, rau cải non…rất thơm ngon, bổ dưỡng và có lợi cho sức khoẻ.

Bát canh cá khoai nóng hổi với màu xanh của mứt, hành lá, màu trắng của cá, màu đỏ của ớt trông rất bắt mắt. Lại thêm cái nhão nhão, mềm mềm, là lạ rất ngọt của cá; cái hương vị biển khơi “trơn trơn, sựt sựt” của mứt; cái thơm nồng của ớt và rau thơm, ăn nóng với cơm rất thú vị, nhất là lúc ngoài trời se se lạnh sẽ thấy trong người khoan khoái lạ thường.

Theo các chuyên gia về dinh dưỡng, rau rong mứt có giá trị dinh dưỡng cao và nhiều chất khoáng với hàm lượng chủ yếu là protein, carbohydrate, vitamin B, B2, A, C, nhiều nguyên tố vi lượng và khoáng, hàm lượng calory rất thấp, rất thích hợp cho những người ăn kiêng, người bị tiểu đường, mỡ máu, mỡ gan... Đây là  loại thức ăn bổ dưỡng nên rất được ưa chuộng và  xuất khẩu, nhiều nhất là sang Trung Quốc, Đài Loan (TQ), Nhật Bản...

Tác giả: Tiên Sa

Nguồn: Tạp chí VHNT số 441, tháng 10-2020