Ở quê tôi, cá mờm còn có tên gọi là cá cơm mờm, loài cá chỉ bé bằng que diêm, toàn thân màu trắng trong suốt, chỉ có đôi mắt màu đen. Đây là loại cá biển có nhiều vào tháng 5 đến tháng 7 (âm lịch) hằng năm, sau đó cá sẽ ngược lên trên vùng nước ngọt đầu nguồn để sinh sản.

Vào hè, cá mờm có nhiều ở vùng biển miền Trung xứ Quảng. Quê tôi ở sát biển nên cứ mỗi buổi sáng tinh mơ, thuyền chài cập bến là có cá mờm tươi rói, lấp lánh trong nắng sớm bình minh. Cá mờm là nguồn thực phẩm nhiều dưỡng chất và lành tính, tuy bé con nhưng cũng chế biến được nhiều món ngon như cá mờm kho tiêu, cá mờm chiên bột, cá mờm đổ chả với trứng… Song ngon và đơn giản nhất vẫn là cá mờm nấu canh với rau khoai lang nhằm giải nhiệt cho những ngày hè nắng nóng.

Để có một nồi canh cá mờm rau lang như ý, cần khoảng 3 lạng cá mờm tươi và một nắm ngọn khoai lang. Cá mờm tươi được rửa nước muối cho sạch, vớt ra để ráo rồi ướp khoảng 15 phút trước khi nấu với chút nước mắm ngon cùng hạt tiêu và vài củ hành tím giã nát, thêm chút dầu ăn, chút bột ớt. Rau lang rửa sạch, ráo nước và cắt khúc ngắn. Sau đó, nấu nước sôi  cho cá đã ướp vào, khoảng 2 phút sau cho tiếp rau lang. Nấu thêm 2 phút nữa, nêm nếm gia vị cho vừa miệng rồi tắt bếp. Múc canh ra bát, cho thêm chút hành lá, rau răm, ngò ri thái nhỏ lên trên. Canh cá mờm có thể ăn kèm với rau sống như xà lách, diếp cá, hoa chuối thái sợi, giá đỗ, rau thơm… thì càng thêm ngon miệng và “đúng bài”.

Nhìn tô canh rất hấp dẫn, cá mờm màu trắng có hình chữ J, chữ I, chữ C… rất ngộ nghĩnh nổi lên trên màu xanh của rau lang trông rất bắt mắt. Thưởng thức món canh này, bạn sẽ cảm nhận được hương vị rất riêng không lẫn vào đâu được với vị ngọt của cá mờm, vị bùi, mát của rau lang, vị nồng ấm của hạt tiêu, một chút se cay, nhẹ tê đầu lưỡi và hương thơm ngan ngát của hành lá, rau thơm…

Món canh rau lang ăn bùi, ngọt, hòa quyện với mùi thơm bùi của cá mờm không dễ gì quên được. Ở một miền quê còn nghèo khó thì món canh “cây đồng cỏ nội”  này chúng tôi ăn thường xuyên.

Tuổi thơ tôi đã qua bao mùa lũ lụt nơi miền Trung nghèo khó, lớn lên bằng những hạt lúa, củ khoai trên nương trên rẫy, con tép bạt, con cá trên mương cạn, dưới đồng sâu cùng đám rau lang trong vườn và xem đó là nguồn thức ăn chính để cứu đói cho gia đình trong những năm hạn hán, mùa màng thất bát.

Nhớ thuở còn thơ, vào những ngày nắng gió, chị tôi thường đi chợ mua cá mờm tươi về nấu canh với rau lang. Đến bây giờ, xa quê đã mấy mươi năm, tôi vẫn nhớ nôn nao vị ngọt thanh của bát canh rau lang chị nấu với cá mờm năm nào. Chỉ với một nắm rau bợ hái trong vườn, một ít cá mờm tươi nhưng khi được sự kết hợp khéo léo của các mẹ, các chị quê xứ Quảng sẽ mang đến cho gia đình một thức ăn ngon và giàu dinh dưỡng.

Ngày nay, mỗi lần đi ngang qua khu vườn nhà ai, thấy bóng người đang cắt rau lang trong vườn, tôi thì nhớ tới hình ảnh cả nhà tôi quây quần bên bữa cơm nóng, sốt dẻo với món canh rau lang dân dã, thơm ngon. Xứ Quảng quê tôi vẫn còn lưu truyền câu ca: “Rau lang nấu canh cá mờm / Anh ăn một chén “gió nồm” cũng thua ”.

Tác giả: Tiên Sa

Nguồn: Tạp chí VHNT số 465, tháng 6-2021