Trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội trong tình hình mới là bổn phận và nghĩa vụ của mỗi thanh niên đối với Tổ quốc, với quân đội, với nhân dân, được thể hiện ở ý thức và hành động tự nguyện, tự giác của họ trong huấn luyện, rèn luyện, công tác, trong thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị và các nhiệm vụ khác được giao, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thanh niên quân đội có vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đây là lực lượng đông đảo, là nguồn nhân lực có vai trò rất quan trọng trong sức mạnh chiến đấu của quân đội và là lực lượng đang tiếp bước, kế thừa truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng và quân đội ta. Đoàn viên thanh niên quân đội còn là lực lượng hậu bị tin cậy đang bổ sung cho Đảng những đảng viên ưu tú; là lực lượng kế cận tương lai và thường xuyên bổ sung vào đội ngũ cán bộ, sĩ quan cho quân đội.

Nhận thức đúng đắn vị trí, vai trò của thanh niên quân đội, trong những năm qua, lãnh đạo, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và cơ quan chức năng các cấp trong quân đội luôn quan tâm đến việc nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội. Vì vậy, đã khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí, bản lĩnh, tinh thần, thái độ trách nhiệm của thanh niên quân đội trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh và an sinh xã hội mà còn thể hiện rất rõ trách nhiệm xã hội của mình trong việc xung kích tiến quân vào khoa học, chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao mới và trong hoạt động đối ngoại quân sự. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, việc nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội hiện nay vẫn tồn tại những hạn chế, bất cập.

Công tác giáo dục về trách nhiệm xã hội cho thanh niên ở một số đơn vị chưa sâu, thiếu cách làm mới, chưa thật sự hấp dẫn, cuốn hút thanh niên. Trách nhiệm xã hội của một bộ phận thanh niên quân đội chưa cao, nhận thức về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới chưa sâu sắc. Một số đơn vị chưa xác định được nội dung trách nhiệm xã hội cụ thể cho từng đối tượng thanh niên quân đội (sĩ quan trẻ, học viên đào tạo sĩ quan, hạ sĩ quan binh sĩ) hay loại hình thanh niên quân đội (thanh niên quân đội ở các quân chủng, binh chủng, lực lượng).

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn những yếu tố khó lường. Nhiệm vụ xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại diễn ra trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đặt ra những yêu cầu mới. Cùng với việc tập trung huấn luyện, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, phòng chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, các đơn vị phải làm tốt công tác vận động quần chúng, tham gia xây dựng cơ sở chính trị, xã hội, phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, phòng chống và khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh... Những nhiệm vụ đó đặt ra cho quân đội nói chung và thanh niên quân đội nói riêng những yêu cầu rất cao, đặc biệt là phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm xã hội trong thực hiện nhiệm vụ, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân vững mạnh, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Để nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam trong tình hình mới, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp sau:

Một là, phát huy vai trò của các chủ thể lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong việc tiến hành đồng bộ các biện pháp nhằm nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội trong tình hình mới

Đối với chủ thể là lãnh đạo các cấp là cấp ủy, tổ chức đảng các cấp ở đơn vị cơ sở trong quân đội: Thường xuyên theo dõi, nắm tình hình, chất lượng mọi mặt, đặc biệt là về nhận thức, thái độ, ý thức trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ của thanh niên quân đội. Trên cơ sở đó, bám sát vào các văn bản, chỉ thị của cấp trên, đặc điểm tình hình của đơn vị để có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo đơn vị trong nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội trong mọi hoạt động công tác. Nội dung sinh hoạt các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần đánh giá đúng tình hình thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị… có biện pháp lãnh đạo khơi dậy, thúc đẩy mọi cá nhân trong đơn vị nâng cao trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Đối với chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các cấp: Đổi mới, nâng cao chất lượng các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, đặc biệt là công tác giáo dục chính trị ở đơn vị. Phải rèn luyện cho mình phương pháp, tác phong làm việc khoa học, dân chủ, sâu sát, cụ thể, gần gũi thường xuyên tìm hiểu, cảm thông, chia sẻ, động viên, giúp đỡ đội ngũ thanh niên quân đội trong mọi hoạt động công tác. Khi nhận thấy tinh thần trách nhiệm của tập thể đơn vị có biểu hiện sa sút cần nhanh chóng hội ý với người chỉ huy, cấp ủy để có biện pháp phù hợp, phân công trách nhiệm cụ thể đối với từng người nhằm nhanh chóng khắc phục hiện tượng sa sút đó. Đối với người chỉ huy, phải coi trọng gắn việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị với việc nâng cao trách nhiệm xã hội của mọi quân nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ, tránh tình trạng thờ ơ, né tránh, coi việc nâng cao trách nhiệm xã hội đó là của hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, của người chính ủy, chính trị viên.

Đối với cơ quan chính trị ở đơn vị cơ sở: Phát huy tốt vai trò của trợ lý thanh niên nêu cao trách nhiệm trong xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, hướng dẫn cho các chi đoàn, liên chi đoàn có nhiều hình thức biện pháp phù hợp để quy tụ mọi thanh niên quân đội nâng cao trách nhiệm xã hội xung kích thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của đơn vị.

Hai là, thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục, tuyên truyền nhằm nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội trong tình hình mới

Thực hiện tốt phong trào “Thanh niên quân đội rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo, quyết thắng” và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ. Đây là những phong trào chính trị có vai trò rất lớn, trở thành động lực bên trong thúc đẩy ý thức tự giác, việc làm thường xuyên nhằm xây dựng bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng kiên định vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống trong sạch, lành mạnh cho thanh niên quân đội; đoàn kết, yêu thương đồng chí, đồng đội, đẩy mạnh xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật; phát huy truyền thống đoàn kết quân dân, thực hiện quân với dân một ý chí… của thanh niên quân đội.

Nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội hiện nay phải tiến hành có hiệu quả thông qua việc nêu gương người tốt, việc tốt, những cá nhân, tập thể điển hình tiên tiến trong xã hội và quân đội. Phương pháp này có tác dụng khơi dậy ý thức tự giác học tập, rèn luyện và cống hiến của đội ngũ thanh niên quân đội. Hồ Chí Minh đã khẳng định: Lấy gương người tốt, việc tốt để hằng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới. Những gương người tốt, việc tốt, tập thể tiên tiến trong quân đội là biểu hiện sinh động nhất của tinh thần trách nhiệm trong học tập, công tác, tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu không ngừng của cán bộ, chiến sĩ trong quân đội. Những tấm gương đó có sức cảm hóa rất lớn về tư tưởng, nếu như được lan tỏa rộng rãi trong tập thể đơn vị sẽ có tác dụng định hướng nhận thức và hành động của thanh niên quân đội trong việc nâng cao ý thức trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Ba là, tích cực đưa thanh niên quân đội vào hoạt động thực tiễn quân sự, các phong trào cách mạng của tuổi trẻ và đất nước.

Hoạt động thực tiễn quân sự là một loại hình hoạt động đặc thù, với những đặc điểm chung nhất của nó là: có đổ máu hy sinh, gay go, căng thẳng, quyết liệt, có nhiều cái ngẫu nhiên xảy ra nhanh chóng, bất ngờ... Nó luôn đòi hỏi sức chịu đựng rất cao về thể chất và tinh thần, sự rèn luyện tâm thế vững vàng, tính kỷ luật nghiêm minh và đức hy sinh cao cả ở mỗi thanh niên. Bởi vậy, hoạt động thực tiễn quân sự phải là hoạt động của những nhân cách đặc biệt, với xu hướng tâm lý, tính cách, phẩm chất, năng lực phù hợp với hoạt động đấu tranh vũ trang hoặc phục vụ cho hoạt động đấu tranh vũ trang, chứ không phải con người nói chung. Hoạt động đó diễn ra trong một môi trường có tổ chức chỉ huy chặt chẽ, cùng với kỷ luật nghiêm ngặt. Vì vậy, môi trường quân đội với hoạt động thực tiễn quân sự mà biểu hiện tập trung của nó ở hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, làm công tác dân vận, lao động sản xuất là môi trường có nhiều thuận lợi và là cơ sở khách quan cho việc nâng cao trách nhiệm của thanh niên quân đội. Đồng thời, nó cũng chính là nơi thử thách, kiểm nghiệm sự phát triển của những lý tưởng, khát vọng cống hiến ở cán bộ, chiến sĩ quân đội nói chung và ở thanh niên quân đội nói riêng.

Tổ chức hoạt động thực tiễn quân sự cho thanh niên quân đội phải đảm bảo tính khoa học, sáng tạo; vừa phù hợp và sát với yêu cầu của hoạt động đấu tranh vũ trang, vừa phải đảm bảo được tính nhất quán trong giáo dục, rèn luyện nhân cách, đạo đức, lý tưởng sống, lý tưởng cách mạng. Trong tổ chức các hoạt động thực tiễn quân sự cho thanh niên quân đội, trước hết, cần có kế hoạch hoạt động chu đáo, khoa học. Kế hoạch đó vừa phải sát với yêu cầu của chiến trường, chiến tranh trong tương lai, tạo ra được nhiều tình huống khó khăn, phức tạp như trong chiến đấu... với những yêu cầu cao, vừa phải phù hợp và sát với đặc điểm của từng đối tượng cụ thể. Trong tổ chức các hoạt động, cần chú ý tới hiệu quả thực tế mang lại của nó. Chống lại các căn bệnh hình thức, chỉ chú ý đến bề nổi, mặt thành tích theo chỉ tiêu mà quên đi mục tiêu, cũng như hiệu quả đích thực cần vươn tới. Động viên được vai trò xung kích cũng như khả năng tự giáo dục, tự rèn luyện của thanh niên quân đội. Sau mỗi đợt hoạt động phải tích cực sơ kết, tổng kết, kịp thời động viên, khen thưởng những tập thể và cá nhân có thành tích cao. Tìm ra được các mặt còn tồn tại, yếu kém để khắc phục kịp thời.

Nâng cao trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội nhân dân Việt Nam trong tình hình mới mang tính tất yếu cả về phương diện lý luận và thực tiễn. Đây thực chất là quá trình các chủ thể sử dụng tổng hợp cách thức, biện pháp tích cực, chủ động, sáng tạo nhằm làm cho mỗi thanh niên thực hiện ngày càng tốt hơn, đầy đủ hơn bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc, với quân đội, với nhân dân, phát huy ý thức và hành động tự nguyện, tự giác của họ trong huấn luyện, rèn luyện, công tác, trong thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị và các nhiệm vụ khác được giao, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

______________

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Tuấn Anh, Ý thức trách nhiệm xã hội của thanh niên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2019.

2. Nguyễn Đình Bắc, Tuổi trẻ Quân đội phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam trong thời kỳ mới, Sách chuyên khảo, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2016.

3. Đại học Quốc gia Hà Nội, Trách nhiệm xã hội của thanh niên, sinh viên: Lý luận, thực tiễn và những vấn đề đặt ra, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2020.

4. Luật Thanh niên, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2020.

5. Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Quân đội lần thứ X (2022 - 2027), Hà Nội, 2022.

NGUYỄN ĐỨC TUYÊN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 515, tháng 11-2022