Hội thảo khoa học về đại thi hào Nguyễn Du

5 năm gần đây, hoạt động văn hóa nghệ thuật (VHNT) ở Lâm Đồng rất sôi nổi và có nhiều khởi sắc. Riêng về lĩnh vực sáng tác, mỗi năm có hơn 3.000 tác phẩm (văn, thơ, nhạc, họa, nhiếp ảnh…) ra đời, trong đó có hàng trăm tác phẩm đoạt giải thưởng trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, số lượng tác phẩm tầm quốc gia, làm rung động lòng người, “đi cùng năm tháng” còn rất hiếm hoi. Câu hỏi làm gì và làm thế nào để “Nâng cao chất lượng sáng tác VHNT trong thời kỳ mới”, đang cần lời giải chính xác và thỏa đáng. Bài viết này, xin đưa ra 5 nhóm giải pháp nhằm “Nâng cao chất lượng sáng tác VHNT trong thời kỳ mới” trong giai đoạn hiện nay.

Một là, đổi mới nâng cao hiệu quả các Trại sáng tác VHNT:  Trung bình mỗi năm, Hội tổ chức 7 Trại sáng tác trong và ngoài tỉnh, thu hút 150 hội viên, sáng tác khoảng 600 tác phẩm các loại. Chưa tính, hàng trăm lượt hội viên (HV) và nhóm HV tự đi sáng tác trong nước và quốc tế, với hàng ngàn tác phẩm. Nhờ các đợt sáng tác này, nhiều văn nghệ sĩ (VNS) đã gặt hái một số giải thưởng trong tỉnh, trong nước và quốc tế. Đáng tự hào nhất là chuyên ngành Nhiếp ảnh hằng năm mang về hàng chục Huy chương (Vàng, Bạc, Đồng và Cup) trong các cuộc thi ảnh nghệ thuật trong nước, quốc tế. Các chuyên ngành Âm nhạc, Mỹ thuật, Văn học, Văn nghệ dân gian… cũng đoạt hàng chục giải thưởng khu vực Đông Nam Bộ và trong nước. Đây là niềm tự hào của giới VNS và nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Để duy trì phong độ và vượt thành tích đó, Hội VHNT Lâm Đồng cần tiếp tục đổi mới, năng động hơn nữa trong việc mở các Trại sáng tác gắn với tiềm năng, thế mạnh từng huyện, thành, ngành, doanh nghiệp, LLVT… trên địa bàn tỉnh; khích lệ hội viên, tìm tòi sáng tạo để có tác phẩm hay hơn, độc đáo hơn, chất lượng hơn. Muốn vậy, khâu đầu tiên là lựa chọn trại viên có đủ đam mê, năng lực sáng tạo và sức khỏe. Tiếp đến, là khâu lựa chọn đề tài, tổ chức sáng tác, nghiệm thu, tổng kết, khen thưởng, quảng bá tác phẩm sau bế mạc mỗi Trại. Nên mở Trại từng chuyên ngành riêng (Văn học, Âm nhạc, Mỹ thuật, Nhiếp ảnh, Văn nghệ dân gian, Dân tộc thiểu số) với không gian, thời gian, chỉ tiêu sáng tác phù hợp. Có thể khẳng định rằng, chất lượng tác phẩm là thước đo, là nền tảng tạo nên thương hiệu VNS và tổ chức Hội. Có những VNS, cả đời sáng tác hàng trăm (thậm chí hàng ngàn) tác phẩm nhưng chẳng ai biết tên. Ngược lại, có những VNS chỉ cần một tác phẩm đỉnh cao là cả nước biết đến. Ví dụ, như: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Quốc ca (Văn Cao), bộ ảnh Nạn đói năm 1945 (Võ An Ninh), Hạt gạo làng ta (Trần Đăng Khoa), Tướng về hưu (Nguyễn Huy Thiệp)... Bên cạnh việc đầu tư đại trà, cần đầu tư trọng điểm cho các VNS tài năng, lấy chất lượng tác phẩm làm mục tiêu đầu tư - đây là khâu đột phá. Khuyến khích lực lượng sáng tác trẻ, sự tìm tòi, đổi mới, cách tân về nội dung và hình thức sáng tác. Thành quả các Trại sáng tác phải được tuyên truyền, quảng bá bằng nhiều hình thức, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam và Lâm Đồng ra thế giới.

Hai là, tổ chức tốt các cuộc thi sáng tác VHNT:  Đây là “sân chơi” bổ ích và lý thú của giới VNS. Thông qua các cuộc thi VHNT, giải thưởng càng cao, càng thu hút đông đảo VNS và công chúng tham gia, là cơ hội để VNS thể hiện tài năng và khẳng định mình. Hàng chục năm qua, giới VNS Lâm Đồng (đặc biệt là Nhiếp ảnh) dự thi thường xuyên các giải quốc gia và thế giới, thu về hàng trăm huy chương các loại, đưa Lâm Đồng lên Top 10 tỉnh - thành mạnh nhất nước về Nhiếp ảnh. Các chuyên ngành khác như Âm nhạc, Mỹ thuật, Văn học, Văn nghệ dân gian, Dân tộc thiểu số… chỉ một số ít VNS tự tin, dự thi giải quốc gia, số đoạt giải cao không nhiều, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Điều đó nói lên, “sân chơi” quốc gia hơi quá tầm. Ngược lại, các cuộc thi do Hội VHNT tỉnh, UBND tỉnh, sở, ngành, huyện, TP. Đà Lạt… tổ chức, thu hút đông đảo VNS tham gia. Đây là “sân chơi” vừa tầm, mang lại nhiều lợi ích cho cả nhà tổ chức và VNS. Vấn đề mấu chốt là, cần đổi mới hơn nữa khâu tổ chức, chọn Ban Giám khảo, phương thức chấm và trao giải. Hằng năm, nên tổ chức cuộc thi cấp Hội (truyện ngắn, ký, thơ, âm nhạc, mỹ thuật, nhiếp ảnh…) và duy trì giải thưởng VHNT tỉnh Lâm Đồng 5 năm 1 lần. Kho tàng tác phẩm dự thi ấy, là nguồn tư liệu phong phú để Tạp chí Lang Bian và báo - đài khai thác, đăng tải, quảng bá hình ảnh đẹp về Lâm Đồng, đang hội nhập và phát triển mạnh mẽ. Thật lợi đủ đường !

Văn nghệ sĩ tỉnh Lâm Đồng

Ba là, đẩy mạnh hoạt động công bố, quảng bá tác phẩm VHNT:  Đây là khâu yếu hiện nay ở Lâm Đồng. Thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, lý luận phê bình VHNT… sáng tác nhiều thì không có tiền in sách, nếu xếp hàng được tài trợ in sách, đa phần bán không ai mua, đa phần là biếu, tặng. Tranh, tượng, ảnh nghệ thuật, đĩa DVD ca nhạc, clip phim… chủ yếu phục vụ triển lãm, liên hoan rồi đưa về nhà lưu trữ, không có đầu ra. Việc đăng báo - tạp chí, phát sóng trên các phương tiện thông tin đại chúng ở địa phương và Trung ương còn hạn chế. Tháo gỡ vấn đề này, cần làm đồng bộ, kiên trì, “tự cứu lấy mình” với phương thức “xã hội hóa” cao độ. Nghĩa là, cần liên kết 3 nhà (Nhà nước, doanh nghiệp và VNS). Hiểu theo khía cạnh kinh tế thì VNS cung ứng tác phẩm chất lượng cao (phản ánh doanh nghiệp X) để doanh nghiệp X hoặc Nhà nước trả thù lao tương xứng (thực chất là mua tác phẩm). Hằng năm, Hội thường xuyên tổ chức tốt các Ngày Thơ Việt Nam, Nhiếp ảnh Việt Nam, Âm nhạc Việt Nam, Mỹ thuật Việt Nam, các triển lãm Ảnh, Mỹ thuật cấp Hội… cũng là dịp để giới VNS Lâm Đồng công bố, giao lưu cùng công chúng và du khách thập phương. Với Tạp chí Lang Bian và báo - đài địa phương, cần ưu tiên công bố tác phẩm của VNS Lâm Đồng. Trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, mạng xã hội Facebook, Zalo, Messenger, YouTube… là phương tiện “ngon, bổ, rẻ” miễn phí, lan tỏa nhanh rộng khắp thì mỗi VNS nên sử dụng, làm chủ công nghệ, đăng tải những tác phẩm chất lượng tốt nhất, để tôn vinh văn hóa Việt ra thế giới và khẳng định “thương hiệu” VNS của mình. Không nên dễ dãi, đăng tác phẩm yếu kém về nội dung và nghệ thuật, hoặc bình luận phiến diện, cực đoan lên mạng xã hội. Bởi mạng xã hội, là hình ảnh, uy tín VNS với người thân, bạn bè và công chúng toàn thế giới. 

Bốn là, tăng cường hội thảo, sinh hoạt chuyên môn, kết nạp HV trẻ:  Thực tiễn 5 năm qua chứng minh rằng, nếu cấp Hội và Chi hội tổ chức tốt các cuộc hội thảo, tập huấn chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn thì chất lượng sáng tác và hoạt động VHNT khởi sắc, ngược lại sẽ yếu kém. Thông qua sinh hoạt tập thể, ngoài việc cảm thông, thắt chặt tình đoàn kết, đông đảo VNS được chia sẻ, nâng cao nhận thức về sáng tác, cảm thụ, phê bình tác phẩm VHNT. Vấn đề đáng lo ngại hiện nay là tuổi đời bình quân HV khá cao (59 tuổi), HV là người dân tộc thiểu số chỉ chiếm 4% trong 272 HV của Hội. Do vậy, việc tạo nguồn, kết nạp hội viên trẻ (dưới 35 tuổi), người dân tộc thiểu số, những huyện quá ít hoặc chưa có hội viên là việc “cần làm ngay” của mọi Chi hội và BCH Hội. Hằng năm, cần mở các lớp bồi dưỡng sáng tác trẻ, thành lập, kiện toàn, đầu tư cho các Câu lạc bộ sáng tác trẻ cấp tỉnh và cấp huyện. Kịp thời phát hiện những cây bút trẻ, tài năng trẻ để ưu tiên bồi dưỡng, kết nạp. Việc làm này phải thường xuyên, liên tục, kiên trì (phấn đấu kết nạp ít nhất 10 HV trẻ/năm). Chú trọng, xây dựng đội ngũ lý luận phê bình VHNT, đây là khâu yếu ở Lâm Đồng.

Năm là, tiếp tục đổi mới toàn diện Tạp chí Lang Bian: Lang Bian là tạp chí sáng tác, nghiên cứu, phê bình VHNT của Hội VHNT Lâm Đồng, là diễn đàn văn nghệ của nhân dân (được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép) phát hành hằng tháng, đã xuất bản năm thứ 35, có bề dày và thương hiệu. Hội đang xây dựng Đề án “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng tạp chí Lang Bian in và Lang Bian điện tử giai đoạn 2022 - 2027 tầm nhìn 2030”, phấn đấu vươn lên top 10 các tạp chí VHNT địa phương, xứng tầm với miền đất Lâm Đồng đa văn hóa, giàu tiềm năng, thế mạnh. Khâu đột phá là đổi mới toàn diện hoạt động Ban Biên tập theo hướng chuyên nghiệp, tinh gọn, hiệu quả cao. Tổ chức các cuộc thi VHNT trên Tạp chí Lang Bian, kết hợp trao giải tác phẩm xuất sắc hằng năm, là đòn bẩy khích lệ VNS và cộng tác viên nâng cao chất lượng sáng tác. Phấn đấu, từng bước tăng lượng phát hành và thu hút quảng cáo. Tiếp tục cải tiến mạnh mẽ và nâng cấp Tạp chí Lang Bian điện tử hấp dẫn, bổ ích, hiện đại, chuyên nghiệp… nhằm giới thiệu, quảng bá tác phẩm của VNS Lâm Đồng đến đông đảo bạn đọc trong nước và quốc tế. 

HÀ HỮU NẾT

Nguồn: Tạp chí VHNT số 504, tháng 7-2022