Ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông ra Quyết định số 847/QĐ-BTTTT về việc ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Nhân dịp này, chúng tôi đã phỏng vấn PGS,TS. Hà Huy Phượng, Giảng viên cao cấp Học viện Báo chí và Tuyên truyền về việc áp dụng Bộ Quy tắc này cũng như ý nghĩa của nó trong đời sống xã hội, nhất là trong môi trường đào tạo báo chí - truyền thông hiện nay.

* Xin ông cho biết đánh giá của mình về Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội vừa được Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành?

PGS,TS. Hà Huy Phượng: Như chúng ta đã biết, Bộ Thông tin và Truyền thông mới đây đã ra Quyết định số 847/QĐ-BTTTT ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Bộ quy tắc này nhằm tạo điều kiện phát triển lành mạnh mạng xã hội tại Việt Nam, bảo đảm quyền tự do cá nhân, quyền tự do kinh doanh, không phân biệt đối xử nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước, phù hợp với chuẩn mực, thông lệ và các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia. Bộ quy tắc cũng hướng tới xây dựng chuẩn mực đạo đức về hành vi, ứng xử trên mạng xã hội, giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng trên mạng xã hội, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh tại Việt Nam.

* Bộ quy tắc ra đời được áp dụng đối với 3 nhóm đối tượng, gồm: Cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan nhà nước sử dụng mạng xã hội, tổ chức, cá nhân khác sử dụng mạng xã hội, nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội Việt Nam. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

PGS,TS. Hà Huy Phượng: Theo tôi, bên cạnh việc phải tuân thủ quy tắc ứng xử chung, mỗi nhóm đối tượng tham gia, sử dụng mạng xã hội còn phải tuân thủ các quy tắc khác. Đối với tổ chức, cá nhân, ngoài việc tìm hiểu và tuân thủ các điều khoản hướng dẫn sử dụng của nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội trước khi đăng ký, tham gia mạng xã hội.

Bộ quy tắc này cũng đã khuyến nghị rất rõ việc sử dụng họ, tên thật của cá nhân, tên hiệu thật của tổ chức, cơ quan và đăng ký với nhà cung cấp dịch vụ để xác thực tên hiệu, địa chỉ trang mạng, đầu mối liên hệ khi tham gia, sử dụng mạng xã hội.

Mỗi tổ chức, cá nhân cần thực hiện biện pháp tự quản lý, bảo mật tài khoản mạng xã hội và nhanh chóng thông báo tới các cơ quan chức năng, nhà cung cấp dịch vụ khi tài khoản tổ chức, cá nhân bị mất quyền kiểm soát, bị giả mạo, lợi dụng và sử dụng vào mục đích không lành mạnh, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Các tổ chức, cá nhân chỉ nên chia sẻ những thông tin có nguồn chính thống, đáng tin cậy; có các hành vi, ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống của dân tộc Việt Nam, không sử dụng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính, tôn giáo; đồng thời không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục; tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ  trái phép… gây bức xúc trong dư luận xã hội, ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội.

Bộ Quy tắc này cũng đã khuyến khích sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền, quảng bá về đất nước - con người, văn hóa tốt đẹp của Việt Nam, chia sẻ thông tin tích cực, những tấm gương người tốt, việc tốt; đồng thời vận động mọi người tham gia giáo dục, bảo vệ trẻ em, trẻ vị thành niên sử dụng mạng xã hội một cách an toàn, lành mạnh.

Bộ Quy tắc quy định rất rõ cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan nhà nước phải thực hiện nghiêm nội quy của cơ quan, tổ chức về việc cung cấp thông tin lên mạng xã hội.

Cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan nhà nước cũng có trách nhiệm thông báo tới cơ quan chủ quản để kịp thời có hướng xử lý, trả lời, giải quyết khi có những ý kiến, thông tin trái chiều, thông tin vi phạm pháp luật có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, lĩnh vực quản lý.

Bên cạnh đó, Bộ quy tắc xử trên mạng xã hội mới được ban hành còn hướng dẫn cụ thể về ứng xử của cơ quan nhà nước và các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội. Các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội được yêu cầu phải tôn trọng quyền được bảo vệ thông tin của người sử dụng, không thu thập thông tin cá nhân và cung cấp thông tin của người sử dụng dịch vụ cho bên thứ ba khi chưa được phép của chủ thể thông tin.

Các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội cũng cần phải hướng dẫn, hỗ trợ người sử dụng mạng xã hội bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam.

* Theo ông, vai trò của Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội có ý nghĩa như thế nào trong môi trường đào tạo nói chung và Học viện Báo chí Tuyên truyền nói riêng, nhất là đối với các sinh viên báo chí - truyền thông?

PGS,TS. Hà Huy Phượng: Tôi cho rằng Bộ Quy tắc này không chỉ có ý nghĩa trong thực tiễn hoạt động truyền thông mà còn ý nghĩa trong cả môi trường đào tạo nói chung, trong đó có đào tạo báo chí - truyền thông. Bởi, tất cả chúng ta tồn tại và phát triển trong xã hội đều phải giao tiếp xã hội. Truyền thông giúp chúng ta kết nối, liên kết với nhau trong xã hội, cùng nhau đấu tranh, sinh tồn và phát triển. Những quy tắc chuẩn mực về giao tiếp, ứng xử trong truyền thông sẽ giúp cho xã hội phát triển lành mạnh. Chúng ta muốn có những công dân có ý thức tốt trong giao tiếp, ứng xử thì mọi công dân đều phải được giáo dục từ các nhà trường.

Học viện Báo chí và Tuyên truyền là một trường Đảng, đồng thời là một trường đại học xây dựng trở thành trường trọng điểm quốc gia trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nhà trường có chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong đào tạo đội ngũ giảng viên lý luận chính trị, cán bộ làm công tác tuyên giáo, báo chí - truyền thông và một số ngành khoa học xã hội nhân văn khác thì Bộ quy tắc này càng có ý nghĩa quan trọng. Bên cạnh hệ thống giáo trình được xây dựng bài bản, trong đó có cả những môn học về luật pháp và đạo đức nghề nghiệp báo chí - truyền thông, Bộ quy tắc này sẽ là cơ sở pháp lý, tài liệu hữu ích phục vụ cho công tác đào tạo của nhà trường trong bối cảnh hiện nay. 

* Vậy, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã có sự chuẩn bị như thế nào vào việc giảng dạy, định hướng cho sinh viên trong việc sử dụng mạng xã hội “đúng - văn minh - văn hóa - nhân văn” trong thời gian tới, thưa ông?

PGS,TS. Hà Huy Phượng: Trước khi có Bộ Quy tắc này, chúng tôi cũng đã rất quan tâm đến việc làm công tác tư tưởng trong cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, học viên, sinh viên về bối cảnh phát triển của xã hội trong thời đại số, việc nắm bắt cơ hội, ưu việt của internet và mạng xã hội để ứng dụng trong nghiên cứu, giảng dạy, giao tiếp; đồng thời có những kiến thức và kỹ năng sử dụng internet và mạng xã hội hiệu quả, không vi phạm pháp luật về văn hóa giao tiếp, ứng xử trên không gian mạng.

Chúng tôi luôn xác định: là cán bộ, giảng viên, sinh viên, học viên của trường Đảng thì kỷ luật phát ngôn luôn phải tuân thủ nghiêm ngặt ở bất cứ không gian giao tiếp nào. Việc thông tin giao tiếp của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, học viên, sinh viên luôn đảm bảo các nguyên tắc chung, đó là tôn trọng, tuân thủ pháp luật, lành mạnh, an toàn, bảo mật thông tin và trách nhiệm.

Ngoài không gian giao tiếp trực tiếp trong công sở, giảng đường, nhà trường còn có nhiều kênh, phương tiện truyền thông tự do, công khai, dân chủ để cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, học viên, sinh viên công bố kết quả nghiên cứu học thuật, trao đổi thông tin nghiệp vụ và các vấn đề lên quan. Cũng chính từ văn hóa trường Đảng mà hầu như không có những phát ngôn thiếu văn hóa, sai trái, vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, học viên, sinh viên của Học viện trên internet, nhất là trên mạng xã hội.

Tới đây, chúng tôi sẽ đề xuất trong chương trình hoạt động của nhà trường sẽ lồng ghép Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội vào trong các buổi sinh hoạt chính trị tư tưởng và trong các bài giảng về văn hóa, báo chí - truyền thông để sinh viên, học viên có thêm những kiến thức mới về quy tắc giao tiếp, ứng xử nói chung, trên mạng xã hội nói riêng. Chúng tôi cũng sẽ coi Bộ quy tắc là một trong những nội dung chính trong giảng dạy và học tập môn học về đạo đức và luật pháp báo chí - truyền thông.

* Trân trọng cảm ơn ông!

Tác giả: Ngô Xuân Lộc

Nguồn: Tạp chí VHNT số 468, tháng 7-2021