Giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật trong Quân đội nhân dân Việt Nam là nội dung quan trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, người chỉ huy và cơ quan chức năng các cấp; thiết thực góp phần tạo ra sự thống nhất cao về ý chí và hành động; bảo đảm cho mỗi quân nhân nêu cao ý thức tự giác, nhằm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Quân đội nhân dân Việt Nam là quân đội kiểu mới, mang bản chất của giai cấp công nhân, là công cụ bạo lực sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm công tác giáo dục ý thức kỷ luật tự giác, nghiêm minh của mỗi quân nhân. Bởi theo Người, “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm. Vì vậy, kỷ luật phải nghiêm minh” (1). Người sớm nhận thấy vai trò to lớn của kỷ luật trong tổng thể sức mạnh chiến đấu của quân đội, vì thế, trong mọi giai đoạn, mọi thời kỳ đấu tranh cách mạng, Người luôn nhắc nhở bộ đội ta phải hết sức chú ý vấn đề dân chủ và kỷ luật. Người chỉ rõ: “Nếu bộ đội không có kỷ luật, đánh giặc nhất định thua” (2).

Trải qua quá trình gần 80 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành dưới sự quan tâm của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ý thức chấp hành kỷ luật tự giác nghiêm minh đã trở thành bản chất tốt đẹp và là truyền thống quý báu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Cán bộ, chiến sĩ luôn vững vàng, tin tưởng vào đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng; tích cực đấu tranh với những âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch. Tuy nhiên, thực tế một số hiện tượng tiêu cực của xã hội vẫn đang diễn ra khá phức tạp, tác động đến mọi mặt đời sống của cán bộ, chiến sĩ quân đội, nhất là trên các mặt chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Đáng lưu ý là mức độ quan tâm và trình độ giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân của một số cán bộ quản lý còn có những hạn chế nhất định. Đây là một trong những trở lực đối với nhiệm vụ giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật của quân nhân trong quân đội. 

Hiện nay, trong xu thế phát triển chung của quân đội các nước, Đảng và Nhà nước Việt Nam chủ trương xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại” (3); có tổ chức hợp lý, cân đối, gọn và mạnh; có kỷ luật chặt chẽ, trình độ sẵn sàng chiến đấu và sức chiến đấu cao nhằm bảo đảm cho quân đội luôn thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống. Để hiện thực hóa chủ trương và mục tiêu nêu trên, một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng là phải tăng cường công tác giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho mỗi quân nhân, bảo đảm cho mỗi quân nhân luôn giữ gìn và phát huy phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới. Quá trình giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân trong Quân đội phải dựa trên cơ sở xem xét, đánh giá tính kỷ luật của mỗi cá nhân trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, mỗi cá nhân phải tự đánh giá được hành vi của mình trên cơ sở chức trách, nhiệm vụ được quy định trong điều lệnh, điều lệ của quân đội; đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị phải có trách nhiệm hướng dẫn hành vi kỷ luật mẫu mực cho các quân nhân thuộc quyền trên các khía cạnh khác nhau của hoạt động quân sự và phải dựa chắc trên cơ sở giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật của từng người. 

Để thực hiện tốt công tác giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, cần thực hiện đầy đủ các biện pháp tác động tổng thể đến nhận thức, tình cảm, niềm tin và ý chí chấp hành kỷ luật của mỗi quân nhân; biến quá trình giáo dục thành tự giáo dục. Trong đó, cần quan tâm thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản:

Một là, nâng cao nhận thức về sự cần thiết phải giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân

Ý thức chấp hành kỷ luật của quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam biểu hiện tập trung ở sự hiểu biết, kiến thức và niềm tin vào pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ, kỷ luật quân đội, tự giác chấp hành ở mọi lúc, mọi nơi. Muốn vậy, cấp ủy, người chỉ huy các cấp cần tăng cường giáo dục cho mỗi quân nhân nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội và các quy định của đơn vị. Trên cơ sở đó, làm chuyển biến tích cực về nhận thức và hành động, điều chỉnh hành vi chấp hành pháp luật, xây dựng môi trường làm việc chính quy, khoa học, kỷ cương, kỷ luật, lễ tiết, tác phong quân nhân. Quá trình này phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, với những nội dung, biện pháp cụ thể, phù hợp với từng đối tượng để mang lại hiệu quả thiết thực. Nội dung giáo dục phải toàn diện, trong đó cần đặc biệt chú trọng quán triệt các văn bản pháp luật về lĩnh vực quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc cũng như các quy định của Bộ Quốc phòng đã ban hành; quán triệt cho mọi quân nhân trong đơn vị thấy rõ sự cần thiết và yêu cầu tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong tình hình mới. Đồng thời, quá trình tiến hành cần bám sát thực tiễn, môi trường hoạt động, tính chất, nhiệm vụ của từng đơn vị để bổ sung, làm phong phú thêm nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục, nâng cao ý thức chấp hành kỷ luật cho mỗi quân nhân. 

Hai là, phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ chủ trì các cơ quan, đơn vị trong quản lý tình hình chấp hành kỷ luật của quân nhân thuộc quyền

Điều lệnh quản lý bộ đội của Quân đội nhân dân Việt Nam nêu rõ: Người chỉ huy có nhiệm vụ phải duy trì nghiêm kỷ luật quân đội, xây dựng nền nếp chính quy, chấp hành điều lệnh, giữ gìn an ninh, an toàn trong đơn vị. Do đó, người chỉ huy phải là người đặc biệt gương mẫu, tự giác, nghiêm túc trong việc chấp hành mọi mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên. Ngoài sự mẫu mực của chính bản thân mình, người chỉ huy còn phải là người chủ động tổ chức mọi mặt hoạt động của đơn vị đi vào nền nếp chính quy. Các hoạt động này có vai trò quan trọng trong giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật của đơn vị. Trong đó, việc nắm tình hình kỷ luật phải được tiến hành thường xuyên thông qua hệ thống chỉ huy từ trên xuống, thông qua việc thực hiện các chế độ trong ngày, trong tuần, trong tháng… đặc biệt là thông qua giao ban hằng ngày của đơn vị. Do đó, việc nắm tình hình trong ngày, trong tuần cũng như các buổi giao ban phải được tiến hành nghiêm túc và có chất lượng, mọi hiện tượng coi nhẹ, xuề xòa, đại khái qua loa đều là kẽ hở trong khâu giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân trong đơn vị.

Người lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị ngoài việc nắm tình hình kỷ luật của cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền thì còn phải kịp thời có biện pháp điều chỉnh thích hợp nhằm ngăn chặn các vụ việc vi phạm kỷ luật có thể xảy ra. Bởi vì, nếu cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị không quản lý chặt chẽ kỷ luật, không ngăn chặn giáo dục kịp thời thì các sự việc đó có thể là mầm mống của các vi phạm kỷ luật thực sự nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến tình hình chấp hành kỷ luật chung của cả đơn vị. Khi có vụ việc vi phạm kỷ luật xảy ra, người chỉ huy, chủ trì đơn vị phải có thái độ nghiêm khắc, xử lý kịp thời các vụ vi phạm, không né tránh, không loại trừ một ai. Đặc biệt, phải công bằng trong xử lý, thi hành kỷ luật. 

Ba là, thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục ý thức kỷ luật cho quân nhân

Cấp ủy, người chỉ huy và cơ quan chức năng các cấp cần căn cứ vào tình hình thực tiễn, nhất là đặc điểm về trình độ nhận thức của từng nhóm, từng đối tượng quân nhân để xác định nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục ý thức kỷ luật một cách cụ thể, linh hoạt, mang lại hiệu quả giáo dục cao. Đặc biệt, cần tập trung giáo dục cho mỗi quân nhân trong cơ quan, đơn vị nắm vững những vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng quân đội cách mạng của giai cấp công nhân; quan điểm, chủ trương Đại hội XIII của Đảng về xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong tình hình mới; yêu cầu xây dựng cơ quan, đơn vị chính quy, tiên tiến, “mẫu mực, tiêu biểu” cùng các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc; coi trọng đổi mới, phát triển sáng tạo những hình thức, biện pháp giáo dục ý thức kỷ luật một cách phù hợp với đặc điểm của mỗi quân nhân và đặc thù nhiệm vụ của từng đơn vị... Thông qua đó, định hướng để mỗi quân nhân nhận thức sâu sắc mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ của quân đội và của cơ quan, đơn vị; hiểu và gương mẫu thực hành đầy đủ quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm người quân nhân.

Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động tự giác của mỗi quân nhân trong tự giáo dục, rèn luyện ý thức chấp hành kỷ luật 

Ý thức chấp hành kỷ luật của mỗi quân nhân không phải là cái tự có, cái có sẵn mà trái lại, đó là kết quả của cả quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện khoa học, nghiêm túc của mỗi quân nhân. Do vậy, phát huy tính tích cực, chủ động tự giác của mỗi quân nhân trong tự giáo dục, rèn luyện ý thức chấp hành kỷ luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bảo đảm khả năng tiếp thu và chuyển hóa mọi sự tác động tích cực từ bên ngoài thành động lực bên trong, thúc đẩy mỗi quân nhân luôn hành động theo điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định của quân đội, của đơn vị; biến việc chấp hành kỷ luật thành nhu cầu, thói quen và hành vi chủ đạo trong cuộc sống hằng ngày của mỗi quân nhân. Thực hiện giải pháp này, đòi hỏi mỗi quân nhân phải nêu cao quyết tâm, bản lĩnh chính trị để tự mình vượt qua những khó khăn, trở ngại trong học tập, sinh hoạt, công tác. Qua đó, hình thành thói quen, hành vi kỷ luật tự giác, nghiêm minh.

Năm là, phối hợp chặt chẽ giữa đơn vị, nhân dân và chính quyền các địa phương trên địa bàn đơn vị đóng quân trong giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân 

Là một bộ phận hợp thành của xã hội, nhiều nội dung công tác giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam liên quan trực tiếp đến nội dung công tác quản lý xã hội, chính sách xã hội. Đồng thời, do tính chất hoạt động và nhu cầu giao tiếp của mỗi quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam không chỉ bó hẹp trong phạm vi doanh trại quân đội, mà còn được thực hiện ở ngoài doanh trại, trực tiếp là trên địa bàn đóng quân. Vì vậy, đòi hỏi người lãnh đạo, chỉ huy các cấp ở các cơ quan, đơn vị phải chủ động xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương để cùng phối hợp quản lý, giáo dục và duy trì nghiêm kỷ luật quân đội của mỗi quân nhân thuộc quyền. Bên cạnh đó, cần coi trọng bảo đảm tốt công tác chính sách đối với quân đội và hậu phương quân đội phù hợp với điều kiện thực tiễn mới.

Duy trì ý thức kỷ luật tự giác, nghiêm minh là nguyên tắc cơ bản, hàng đầu trong xây dựng quân đội xã hội chủ nghĩa; phản ánh bản chất, truyền thống tốt đẹp của người chiến sĩ cách mạng, “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới. Giáo dục ý thức chấp hành kỷ luật cho quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam thực chất là quá trình trang bị những kiến thức về pháp luật, kỷ luật và chuyển hóa những yêu cầu của pháp luật, điều lệnh, điều lệ quy định của quân đội, của đơn vị thành nhu cầu động cơ bên trong của mỗi quân nhân; giúp họ hình thành thói quen sống và làm việc có kỷ luật; không ngừng hoàn thiện phẩm chất nhân cách người quân nhân cách mạng, đáp ứng được với yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; bảo đảm đủ sức bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống.

_____________________

1. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 483.

2. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.537.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.

NGUYỄN THẾ XUYÊN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 527, tháng 3-2023