Dòng phim viễn tưởng: Dễ làm, khó hay

Không mạnh về kỹ thuật, kỹ xảo nên không chỉ văn học mà điện ảnh Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn khi phải thể hiện những đề tài xuyên không, thuật hoán đổi thân xác, tâm trí.

Phim Siêu nhân X

Điện ảnh thế giới từng ghi nhận nhiều tác phẩm thành công với đề tài khoa học viễn tưởng cả trong phim điện ảnh lẫn phim truyền hình như Hot chick, Change up, Secret Garden... Cùng với kỹ xảo hỗ trợ, sự biểu đạt thành công của không ít diễn viên khiến cho câu chuyện đổi hình, thoát xác trở nên lôi cuốn, hấp dẫn. Với những đề tài xuyên không, khi nhân vật bị đặt vào thế vượt thời gian thì cử chỉ, động tác của diễn viên khiến khán giả dễ tin rằng họ đang sống, hít thở, yêu thương và hận thù trong đúng bối cảnh, không gian, thời đại khác biệt của nhân vật.

Điện ảnh Việt Nam với kinh phí còn nhiều hạn hẹp, kỹ thuật, kỹ xảo vẫn còn nhiều hạn chế đã gặp khá nhiều khó khăn với mảng đề này này mặc dù về văn học đã có những câu chuyện hay như Từ thức gặp tiên, Hồn Trương Ba da hàng thịt...

Từ thức gặp tiên khai thác câu chuyện về một người vô tình gặp gỡ và lạc bước vào một cảnh giới khác. Khi họ trở về cuộc sống cũ thì thời gian đã là nhiều năm sau. Những bạn bè, người thân một thủa đã mất do múi thời gian chênh lệch giữa hai cảnh giới. Chỉ còn một vài người già nhớ lại chuyện có chàng trai tên Từ Thức nhiều năm trước đi lạc rồi mất tích... Hồn Trương Ba, da hàng thịt là câu chuyện có phần dân dã hơn khi người giữ sổ Nam Tào uống say và gạch nhầm khiến ông Trương Ba phải vắn số. Sự cố được sửa khi tâm thức của Trương Ba được gá vào anh hàng thịt vừa mất gây ra loạt hiểu lầm, dằn vặt khi tâm hồn của Trương Ba khác biệt, mâu thuẫn với thể xác của anh bán thịt. Từ những câu chuyện mang tính giả định ấy, điện ảnh đã khai thác và đưa lên màn ảnh.

Khi bộ phim Hồn Trương Ba, da hàng thịt (đạo diễn: Nguyễn Quang Dũng) ra mắt, phim bị chê lạm dụng các cảnh dung tục để gây cười. Phần tâm lý, bi kịch của người bị hoán đổi không được khai thác, lý giải sâu sắc dẫn đến mất đi nhiều tầng ý nghĩa của câu chuyện gốc. Nhiều bộ phim sau đó dựa theo mô tuýp này để xây dựng câu chuyện như phim Hoán đổi thân xác (đạo diễn: Nhất Trung) là màn đổi xác giữa nam siêu mẫu và nữ ca sĩ, nhà khoa học và chú chó cũng bị sa vào những màn gây cười hơn là đào sâu, khai thác tâm lý nhân vật. Nhân vật bị hoán đổi trở nên lố bịch, ở nhiều trường đoạn, khán giả thậm chí còn quên mất hoàn cảnh tréo ngoe của nhân vật.

Nhiều năm trước bộ phim truyền hình Cô nàng bất đắc dĩ (đạo diễn: Hồng Ngân) cũng khai thác đề tài này. Phim do nữ diễn viên Vũ Thu Phương đóng vai nữ chính nhưng cũng không thành công. Kịch bản bị chê thiếu cao trào, nhiều chi tiết phi lý, bị đẩy quá đà. Diễn xuất của Vũ Thu Phương cũng chưa đủ dầy dặn để có thể lột tả hết tính cách, sự phức tạp của hai con người hoàn toàn khác biệt khi bị hoán đổi.

Phim Lôi Báo

Từng thành công với hàng loạt bộ phim trước đó như Scandal, Bí mật thảm đỏ... đạo diễn Victor Vũ cũng bị dòng phim mang tính viễn tưởng, đổi hình, thoát xác này mê hoặc. Anh đã làm hai bộ phim khai thác đề tài này với những thêm thắt, kịch tính, cài cắm chi tiết khoa học. Tuy nhiên cả hai bộ phim là Lôi báo và Người bất tử đều không mang lại thành công cho Victor Vũ. Trong Lôi báo câu chuyện xoay quanh một siêu anh hùng có tên Lôi Báo với những giằng xé về thể xác và tâm hồn sau ca phẫu thuật đổi đầu. Não bộ của nam họa sĩ Tâm chịu tác động của những ký ức, tình cảm, hành vi từ gã sát thủ mà anh hoán đổi, cấy ghép. Anh dần quên đi những kỹ năng cũ về hội họa đã thuần thục trong nhiều năm và dung nhập sức mạnh cùng kỹ năng đánh đấm, rượt đuổi của một sát thủ chuyên nghiệp. Dù khai thác một đề tài lạ, hứa hẹn ăn khách khi cài cắm mô tuýp cũ là thuật hoán đổi thân xác cùng kỹ thuật, thành tựu mới của y khoa hiện đại (thuật cấy ghép bộ phận) cùng nhiều xen hành động mãn nhãn nhưng Lôi báo vẫn không mang lại thành công cho nhà sản xuất.

Một trong những nguyên nhân quan trọng khiến bộ phim thất bại là vì có quá nhiều phim nước ngoài cùng đề tài thành công trong khi các phim kể trên làm chưa tới cả về kịch bản, kỹ xảo, diễn xuất so với những bộ phim khai thác cùng mảng đề tài.

Tuy chưa gặt hái được thành công với các phim khai thác, sử dụng mảng đề tài này nhưng không phủ nhận sức hấp dẫn của chủ đề khoa học viễn tưởng với các nhà làm phim. Chính sự mâu thuẫn giữa hai cá thể khi bị hoán đổi hay sự khác biệt giữa tâm trí và thể xác bản thân nó đã mở ra một biên độ rộng lớn cho trí tưởng tượng được khai thác, sáng tạo. Có thể kể thêm hàng loạt bộ phim cùng khai thác đề tài hoán đổi thân xác, xuyên không như Võ lâm truyền kỳ, Lửa phật, Siêu nhân X, Fan cuồng... Câu chuyện tâm trí đi xuyên thời gian trong phim Lửa Phật dù được thêm nếm nhiều màn hành động, sự cố vấn và tham gia của các võ sư ngoại nhưng cũng không giúp bộ phim ghi điểm, trở thành hiện tượng hay đoạt doanh thu cao tại phòng vé. Phim được đầu tư 15 tỷ đồng, một con số tương đối so với điện ảnh Việt ở thời điểm phim được sản xuất nhưng thu về chưa đến 1/3. Fan cuồng có mức đầu tư 26 tỷ đồng cũng chỉ thu về 8 tỷ đồng sau 3 ngày công chiếu. Trong phim Fan cuồng, cỗ máy thời gian để nhân vật du hành về quá khứ vốn dĩ có thể làm thành một điểm nhấn, sự thu hút lại trông quá giả, quá xấu khiến khán giả chưng hửng. Thêm vào đó, hành động, bộ dạng của Thái Hòa và nhân vật nhạc sĩ do Johny Trí Nguyễn thể hiện cũng không có nhiều khác biệt dù có màn xuyên không về quá khứ. Đây là một lỗi thường gặp trong các phim về đề tài hoán đổi, xuyên không khi cách hóa thân, diễn xuất của nhân vật chưa đạt tới sự khác biệt khiến người xem hình dung, nắm bắt được đây là hai con người khác nhau khi cùng tồn tại trên một thân xác. Với những đề tài này, sự nhập vai, biến đổi, tạo khác biệt của diễn viên giữ vai trò then chốt khi bằng diễn xuất, cử chỉ, ánh mắt, giọng nói người xem phải bắt được đúng thần thái, hồn cốt của nhân vật chỉ sau một ánh mắt, cử chỉ hay ngữ điệu của giọng nói...

Bất chấp những thất bại từ các dự án đi trước, nhiều nhà làm phim vẫn say đắm với mảng đề tài này khi còn quá nhiều dư địa, những khoảng mở cho trí tưởng tượng bay bổng, khai thác, sáng tạo. Từng thất bại với bộ phim Hoán đổi thân xác, nhà sản xuất Nhất Trung vẫn “kết” với mảng đề tài này khi tiếp tục tham gia nhiều vị trí trong phim tiếp theo Hoán đổi. Phim kể về nữ võ sư (Việt Hương đóng) bị cơn lốc xoáy đánh tráo thể xác với ca sĩ Tiên Tiên (Nhã Phương đóng). Phim dù được những tên tuổi đang hot thủ vai nhưng do nội dung chưa có nhiều mới lạ nên không tạo được nhiều dấu ấn cũng như mang lại thành công cho phim về mảng đề tài này. Một bộ phim khác cùng khai thác chủ đề này là Hồn papa da con gái do đạo diễn Nhật Ken Ochiai thực hiện. Êkip làm phim từng kỳ vọng sự kết hợp giữa Thái Hòa, ông hoàng phòng vé (vai người cha) và Kaity Nguyễn (vai cô con gái tên Châu) sẽ đem lại may mắn. Phim kể về hoàn cảnh oái ăm khi hai cha con bị tráo đổi thân xác cho nhau vì một lời nguyền. Tuy nhiên, bộ phim cũng chỉ dừng ở mức xem được mà chưa mang tới thành công như mong đợi.

Phim Lửa Phật

Sau bộ phim Lôi báo không thành công, Victor Vũ còn làm tiếp một bộ phim nữa cũng khai tác đề tài xuyên không là Người bất tử. Câu chuyện phim mang mầu sắc viễn tưởng với một người đàn ông sống qua ba thế kỷ với sự gặp gỡ nhiều thân phận, cảnh đời khác biệt. Bộ phim bị xem là khó hiểu với số đông khi thiếu những tình tiết móc nối, gợi mở, lý giải nguồn gốc sự bất tử cũng như thiếu đi những đau đớn, dằn vặt của một người mang kiếp sống bất tử khi chứng kiến lần lượt từng người, từng người thân rời bỏ mình. Chi tiết người đàn ông bị một tổ chức săn đuổi cũng chưa làm tới dẫn đến mạch phim rối, gây khó hiểu.

Với các hạn chế về kinh phí, kỹ xảo... có lẽ đây vẫn là những ca khó của điện ảnh Việt khi các nhà làm phim đam mê, theo đuổi đề tài này. Bởi ngoài sức hấp dẫn của chủ đề, mô tuýp... yếu tố kỹ thuật, một kịch bản chặt chẽ cũng như diễn xuất xuất thần của diễn viên mới mong lột tả hết những bí ẩn, hấp dẫn của sự hoán đổi, khác biệt giữa tâm trí, thể xác hay các khung thời gian cách biệt.

TRẦN PHƯƠNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 496, tháng 4-2022