Văn hóa > Di sản

Các dân tộc thiểu số (DTTS) có truyền thống văn hóa phong phú, độc đáo, đa dạng đã góp phần tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam. Trong đó, các nghề thủ công truyền thống là một thành tố văn hóa chứa đựng nhiều giá trị, thể hiện nét riêng có của tộc người. Nhiều năm qua, chính quyền các cấp, các ngành chức năng đã có nhiều chủ trương, kế hoạch nhằm lưu giữ, khôi phục và bảo tồn những nghề thủ công truyền thống gắn với lịch sử phát triển của các DTTS. Tuy nhiên, đây là công cuộc khó khăn, cần nhiều thời gian và sự chung lòng của chính đồng bào nên hiệu quả chưa được như mong muốn. Các nghề truyền thống của người M’nông như đan lát, dệt thổ cẩm, điêu khắc gỗ, rượu cần… cũng nằm trong xu thế ấy. Chính vì vậy, thật đáng quý biết bao khi ngày nay, vẫn còn những con người tâm huyết, một lòng muốn gìn giữ vẻ đẹp văn hóa của dân tộc mình.

Nhắc đến nghề đan nón lá, nhiều người đều liên tưởng ngay đến nón làng Chuông nổi tiếng, thế nhưng, hình ảnh chiếc nón lá độc đáo mà mộc mạc, bình dị vẫn được người Nùng sử dụng và giữ gìn đến ngày nay. Nó không chỉ là vật dụng che mưa che nắng đơn thuần mà còn thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ và chứa đựng những nét văn hóa riêng có của đồng bào.

Dù nhiều dân tộc sinh sống ở Tây Nguyên cùng biết chơi Klong pút nhưng Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Y Sinh sinh ra và lớn lên ở làng Đắk Giá, xã Đắk Ang, huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum vẫn luôn tự hào rằng, tiếng đàn Klong pút của người Xơ Đăng là đặc biệt. Nhắc đến đàn Klong pút là nhớ đến những giai điệu dân ca không lời vừa da diết, vừa gấp gáp, mang âm vang núi rừng, như một bản hòa tấu ngân vang giữa đất trời, là âm thanh gắn với bao lớp tuổi thơ người Xơ Đăng đến cả khi mái đầu đã điểm bạc.

Lễ hội truyền thống nữ tướng Lê Chân (lễ hội nữ tướng Lê Chân) ở Hải Phòng được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia năm 2016. Thông qua lễ hội, người dân Hải Phòng bày tỏ lòng biết ơn, tôn kính đến nữ tướng Lê Chân, người có công khai phá vùng đất ven sông xưa có tên làng Vẻn, nay là thành phố Hải Phòng. Bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc và đạo lý uống nước nhớ nguồn, đồng thời giúp cho các thế hệ mai sau hiểu thêm về một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sự tác động của kinh tế, xã hội đến bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, cần phải có giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn lễ hội.

Dệt thổ cẩm là một trong những nghề truyền thống xuất hiện ở nhiều vùng miền trên khắp đất nước Việt Nam, mỗi dân tộc đều tạo ra những nét độc đáo riêng, từ chất liệu, hoa văn, màu sắc, cách dệt, sản phẩm dệt… Đối với người Thái, thổ cẩm không chỉ là sản phẩm dùng trong may mặc thường ngày, mà còn chứa đựng trong đó sự khéo léo của người phụ nữ, sự sáng tạo và quan niệm về nhân sinh quan của đồng bào.

Em ngồi bên khung cửi/ Tay luồn từng sợi tơ/ Nhịp thoi đưa thoăn thoắt/ Dệt bao nỗi mong chờ. Đó những câu thơ chị A Viết Thị Tâm (dân tộc Tà Ôi - Thừa Thiên Huế) ngân nga cho chúng tôi nghe vào một buổi sáng đẹp trời khi những ngón tay đang thoăn thoắt se những sợi len nhiều màu bên khung cửi trong không gian của Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Những câu thơ chị được một người bạn dân tộc khác đọc cho nghe từ lâu nhưng chị vẫn nhớ, và thi thoảng vẫn ngâm mỗi khi ngồi dệt. Biết đến dệt thổ cẩm khi mới 4-5 tuổi, chỉ qua những lần “học mót” của bà và mẹ, vậy mà chị kể, không biết đến giờ đã tự tay dệt được bao nhiêu tấm vải, chị không nhớ, nhưng chắc chắn một điều rằng, chị sẽ không để nghề dệt thổ cẩm thất truyền trong gia đình mình, con gái chị sẽ là thế hệ sau, kể tiếp “câu chuyện thổ cẩm” - nét đẹp văn hóa mang đậm dấu ấn của người Tà Ôi.

“Nhà rông kiến trúc lạ thay/ Đặc trưng văn hóa xứ này đấy anh”. Câu thơ mộc mạc mà chứa chan niềm tự hào, kiêu hãnh của cả buôn làng về một nét đẹp riêng có của dân tộc mình. Đối với người Ba Na, nhà rông không đơn thuần chỉ là nơi để sinh sống, che nắng che mưa mà còn là biểu tượng, là công trình nghệ thuật độc đáo giúp phân biệt và nhận biết tộc người. Đồng thời, thể hiện niềm tin và kết nối sức mạnh cộng đồng rất sâu sắc.