Ngày 1-3-2023, tại Hà Nội, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề: “Đề cương về văn hóa Việt Nam và sự phát triển tư duy lý luận của Đảng về văn học, nghệ thuật 80 năm qua”.

Tham dự và chủ trì tọa đàm có các đồng chí: Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương Nguyễn Thế Kỷ.

Cùng dự có các đại biểu là lãnh đạo Đảng, Nhà nước; tác giả có tham luận; thành viên Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương; đại diện 10 Hội Văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương; các nhà khoa học thuộc lĩnh vực lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật; phóng viên báo, đài ở Trung ương và Hà Nội.

Tọa đàm nhận được hơn 40 tham luận có giá trị khoa học và thực tiễn cao

Xuất phát từ đời sống lý luận, phê bình và thực tiễn phát triển văn học, nghệ thuật nước nhà, Tọa đàm nhằm đánh giá, làm rõ những vấn đề cơ bản sau: Phân tích làm rõ quan điểm cơ bản về văn hóa, văn nghệ và giá trị lý luận, thực tiễn sâu sắc, lâu bền của Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943); Làm rõ quá trình kế thừa, vận dụng và phát triển những nội dung quan trọng của Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943) trong việc xây dựng và phát triển tư duy lý luận văn nghệ Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử, tập trung phân tích sâu sắc quá trình vận dụng, sáng tạo và phát triển của đường lối văn nghệ thời kỳ đổi mới và hội nhập; Đề xuất định hướng và những nội dung cần tiếp tục nghiên cứu, vận dụng, phát triển để xây dựng hệ thống lý luận văn nghệ Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập.

PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ phát biểu khai mạc Tọa đàm

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, đồng chí Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh: Đề cương về văn hóa Việt Nam ngay từ khi ra đời đã khẳng định tư duy, tầm nhìn, trí tuệ, bản lĩnh của Đảng ta về cách mạng và văn hóa; như ngọn đèn pha soi rọi cho những người cộng sản và toàn dân nhìn thấy con đường mình đang đi và sẽ đi tới; động viên, thức tỉnh, dẫn đường giới trí thức, văn nghệ sĩ, những người nặng lòng với đất nước, dấn thân cùng Đảng Cộng sản Đông Dương để cứu nước, cứu dân; hăng hái tham gia mặt văn hóa, tư tưởng; không bi quan, dao động, không bị ru ngủ bởi luận điệu và luận thuyết sai trái, lừa gạt của chế độ phát xít, thực dân. Đề cương khẳng định: “Văn hóa dân tộc Việt Nam sẽ do cách mạng dân chủ giải phóng thắng lợi mà được cởi mở xiềng xích và sẽ đuổi kịp văn hóa tân dân chủ thế giới”.

Ba nguyên tắc của bản Đề cương cần được vận dụng linh hoạt, sáng tạo

Tọa đàm nhận được 11 ý kiến trực tiếp, với tinh thần trách nhiệm cao, các đại biểu đã đưa ra những vấn đề hết sức thiết thực trong phát triển văn học, nghệ thuật hiện nay.

TS Ngô Phương Lan cho rằng: “Điều quan trọng, có ý nghĩa to lớn đối với văn học, nghệ thuật Việt Nam là ba nguyên tắc dân tộc, khoa học, đại chúng vừa mở đường cho nền văn học, nghệ thuật cách mạng, vừa vận động theo dòng lịch sử, tạo nên những phẩm chất và đặc tính quyết định sự phát triển của văn học nghệ thuật mới”.

Trong lĩnh vực điện ảnh, TS Ngô Phương Lan cho rằng: “Các tác phẩm gần gũi, mang hơi thở cuộc sống, phản ánh bức tranh của tầng lớp lao động cận đáy xã hội, truyền tải triết lý đáng suy ngẫm về gia đình, quan hệ giữa người với người”. Bà cho rằng, cần nghiên cứu kỹ lưỡng về những bộ phim có hiệu ứng xã hội.

TS Ngô Phương Lan - Nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh trình bày tham luận “Từ ba nguyên tắc dân tộc, khoa học, đại chúng đến tính dân tộc và tính hiện đại trong văn học, nghệ thuật Việt Nam”

Phát biểu tại Tọa đàm, GS, TS Lê Thị Hoài Phương cho rằng: “Kể từ khi ra đời, Đề cương về văn hóa Việt Nam đã luôn đồng hành với sự nghiệp đấu tranh vì độc lập, tự do, thống nhất đất nước và xây dựng đất nước trong thời bình của nhân dân Việt Nam. Ở mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau, với các sách lược và nhiệm vụ chiến lược khác nhau, Đề cương về văn hóa Việt Nam vẫn tiếp tục phát huy vai trò “dẫn lối cho quốc dân đi”, ba nguyên tắc của Đề cương được vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn đất nước”.

Thiếu tướng Lê Xuân Sang phát biểu tại Tọa đàm

Dựa trên giá trị lý luận và thực tiễn của Đề cương về văn hóa Việt Nam, Thiếu tướng Lê Xuân Sang cho rằng, để vun đắp nền văn hóa Việt Nam nói chung tiên tiến, giàu bản sắc, có khả năng hội nhập quốc tế sâu rộng, chúng ta cần phải chú trọng đến những vấn đề sau: Không ngừng bổ sung, phát triển chủ trương, đường lối cho phù hợp với yêu cầu thực tế; Chú trọng về mối quan hệ giữa “chống” và “xây” trong đấu tranh tư tưởng, lý luận; Chú trọng giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế và văn hóa trong quá trình phát triển.

Đề cao vai trò của văn nghệ sĩ trong công cuộc chấn hưng văn hóa nước nhà

Sau khi lắng nghe các ý kiến tham luận, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đề nghị, Hội đồng sẽ tập hợp ý kiến từ các tham luận để chuẩn bị xây dựng chương trình tổng thể về phát triển văn hóa Việt Nam. Phó Thủ tướng cũng cho biết, Chính phủ đã giao Bộ VHTTDL xây dựng chương trình mục tiêu tổng thể về chấn hưng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam và mong muốn các nhà khoa học, văn nghệ sĩ sẽ đồng hành cùng Chính phủ để xây dựng chương trình này.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: “Văn hóa luôn đi cùng dân tộc”

Phát biểu kết luận Tọa đàm, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định: “Những nội dung cốt lõi của Đề cương về văn hóa Việt Nam đã trở thành nền tảng tư duy lý luận của Đảng về văn học, nghệ thuật suốt 80 năm qua. Những quan điểm căn bản của Đề cương về vị trí, vai trò của văn học, nghệ thuật trong văn hóa, về mối quan hệ giữa văn hóa, văn nghệ với chính trị và kinh tế, về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với lĩnh vực văn học, nghệ thuật và đặc biệt là 3 nguyên tắc: “dân tộc hóa”, “đại chúng hóa”, “khoa học hóa” đã được Đảng ta không ngừng kế thừa, vận dụng, bổ sung và phát triển”.

Theo Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, trên cơ sở phát triển tư tưởng cốt lõi của Đề cương, Đảng ta đặc biệt chú trọng việc xây dựng, phát triển, phát huy vai trò của đội ngũ văn nghệ sĩ đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng ta khẳng định: “Tài năng văn học, nghệ thuật là vốn quý của dân tộc. Chăm lo phát hiện, bồi dưỡng, quý trọng và phát huy các tài năng văn học, nghệ thuật là trách nhiệm của toàn xã hội, trước hết là của Đảng, Nhà nước và của các tổ chức trong hệ thống chính trị các cấp”. Đảng ta nhấn mạnh việc tôn trọng, bảo đảm quyền tự do sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi phát huy tính độc lập, khơi dậy mọi nguồn lực sáng tạo của văn nghệ sĩ, đồng thời nêu cao tinh thần yêu nước, gắn bó máu thịt với nhân dân, trách nhiệm công dân và quyết tâm sáng tạo nhiều tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật để phụng sự đất nước và dân tộc của đội ngũ văn nghệ sĩ.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu kết luận tại Tọa đàm

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương bày tỏ mong muốn và tin tưởng sâu sắc rằng, các nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ nước nhà với thiên chức cao quý, bằng tài năng, tâm huyết của mình sẽ tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, khẳng định vị trí, vai trò và có những đóng góp xứng đáng, to lớn hơn nữa vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”.

Kết quả Tọa đàm là cơ sở xây dựng những luận cứ khoa học góp phần làm sáng tỏ sự phát triển tư duy lý luận của Đảng ta về văn hóa, văn nghệ trong 80 năm qua. Trên cơ sở đó, Hội đồng tư vấn giúp Đảng và Nhà nước xây dựng chiến lược đưa đường lối của Đảng vào đời sống, quảng bá ngày càng sâu rộng văn hóa Việt Nam ra nước ngoài, thúc đẩy nền văn học, nghệ thuật nước ta phát triển mạnh mẽ, giàu giá trị nhân văn và giá trị thẩm mĩ, xứng đáng với tầm vóc của dân tộc và thời đại.

Bài, ảnh: VÂN ANH