Trước nhu cầu đọc ngày càng phong phú, đa dạng của thiếu nhi và trong quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp kinh doanh xuất bản phẩm nói riêng có cơ hội mở rộng thị trường trong nước cũng như tích cực tham gia vào thị trường quốc tế. Nhiều doanh nghiệp đã tiến hành nghiên cứu thị trường, tổ chức khai thác và phát hành sách ngoại văn phục vụ cho nhiều đối tượng, đặc biệt là thiếu nhi. Thị trường sách thiếu nhi ngoại văn hiện nay đang phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ. Với những lý do trên, tác giả đã khảo sát và nghiên cứu thị trường sách thiếu nhi ngoại văn ở Việt Nam những năm gần đây để đưa ra đánh giá chung về thị trường và đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh sách thiếu nhi ngoại văn trong thời gian tới.

Thực trạng thị trường sách thiếu nhi ngoại văn tại Việt Nam

Nhu cầu sách thiếu nhi ngoại văn

Trong xu thế hội nhập quốc tế, nhu cầu tìm hiểu, cập nhật những kiến thức, thông tin về kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các quốc gia ngày càng tăng cao, sách ngoại văn được coi là cầu nối để quá trình giao lưu đạt hiệu quả hơn. Những năm gần đây, nhu cầu sách ngoại văn nói chung và sách thiếu nhi ngoại văn ngày càng được đáp ứng nhanh chóng và thuận lợi. Qua khảo sát, hệ thống các nhà sách như Fahasa, Phương Nam, Tổng công ty Sách Việt Nam… hay các trang web và sàn thương mại điện tử như Tiki.vn, Vinabook.com, Lazada.vn... đều có các gian hàng và kho sách ngoại văn với đa dạng các thể loại sách xuất bản bởi nhiều nhà xuất bản nổi tiếng trên thế giới. Theo kết quả điều tra nhu cầu sách thiếu nhi ngoại văn qua phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi, nhu cầu tập trung phần lớn tại thành phố Hà Nội (42%), TP.HCM (45%), các tỉnh, thành khác có nhu cầu về sách thiếu nhi ngoại văn chiếm 13% tổng nhu cầu. Qua khảo sát có thể thấy các dòng sách thiếu nhi ngoại văn được yêu thích chủ yếu thuộc dòng sách văn học, sách bách khoa tri thức và sách kỹ năng. Hình thức được yêu thích chủ yếu là bìa mềm (43%), bìa cứng (37%). Ngoài ra những hình thức mới như sách nổi - pop up (17,4%), sách mô hình (10,9%) cũng rất được quan tâm.

Nguồn cung sách thiếu nhi ngoại văn

Để phục vụ tốt nhất nhu cầu sách thiếu nhi ngoại văn, nhiều đơn vị xuất bản, công ty sách như Tổng công ty Sách Việt Nam - Savina, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu sách báo Việt Nam - Xunhasaba, Công ty cổ phần Phát hành sách TP.HCM, Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu và Phát triển Văn hóa - CDIMEX, Công ty cổ phần Văn hóa Phương Nam… đã nhập khẩu sách ngoại văn với số lượng lớn. Ngoài những nhà sách truyền thống không thể không kể đến hoạt động kinh doanh của các cá nhân hoặc doanh nghiệp nhỏ qua hình thức bán hàng online. Một số điểm mua sách ngoại văn online uy tín có thể kể đến là Tiki.vn, Vinabook.com, Fahasa.com, phuongnambook.com... Bạn đọc cũng dễ dàng mua được sách ngoại văn hay, giá cả hợp lý tại một số page bán sách online của các cá nhân có người thân ở nước ngoài, thuận tiện trong việc mua và nhập sách về bán: Sách trẻ em - BlueSky Book (chuyên về sách của Nxb Usborne), Shop mẹ Sò, Lucky’s house - sách Anh ngữ cho con, Usboxed - sách Mỹ giá tốt. Ngoài ra tại Hà Nội và TP.HCM còn có những nhà sách mua bán và trao đổi sách ngoại văn cũ và mới như: The Bookworm Hanoi - 44 Châu Long, hiệu sách Thuật - 80B Bà Triệu...

Giá mặt hàng sách thiếu nhi ngoại văn

Phần lớn sách thiếu nhi ngoại văn trên thị trường hiện nay có giá dao động từ khoảng 100.000 - 500.000 đồng tùy theo mặt hàng, hình thức, nhà xuất bản... Với mức giá không quá cao, bạn đọc, có thể dễ dàng lựa chọn và sở hữu những đầu sách hay. Các sàn thương mại điện tử và nhà sách online liên tục áp dụng các chương trình khuyến mãi giảm giá hoặc chiết khấu trên giá bìa các cuốn sách ngoại văn nói chung và sách ngoại văn thiếu nhi nói riêng, đã kích thích và phát triển nhu cầu của bạn đọc yêu sách ngoại văn. Có thể thấy mức giá sách ngoại văn thiếu nhi hiện nay trên thị trường khá hợp lý. Theo khảo sát, 47% độc giả khi được hỏi cho rằng họ sẵn sàng mua sách thiếu nhi ngoại văn giá từ 200.000 - 500.000 đồng, 44% mong muốn mua sách thiếu nhi ở mức giá dưới 200.000 đồng và 9% chấp nhận mức giá trên 500.000 đồng.

Sự cạnh tranh trong kinh doanh sách ngoại văn

 Nhu cầu cao, giá cả hợp lý, nhiều đối tượng tham gia kinh doanh đã tạo ra sự cạnh tranh lớn đối với mặt hàng sách ngoại văn dành cho thiếu nhi. Các công ty có xu hướng cạnh tranh nhau về thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, giá cả sản phẩm, cách thức tiếp thị, các chương trình khuyến mãi, cách thức vận chuyển và hậu mãi áp dụng cho khách hàng. Các công ty đề cao sự nhanh nhạy, nắm bắt thông tin để tìm kiếm những đầu sách nổi bật trên thị trường quốc tế, từ đó khảo sát khách hàng để xác định sản phẩm kinh doanh, thời điểm đưa ra thị trường sao cho thu hút được nhiều khách hàng nhất. Có thể nói, giá cả là một trong những yếu tố thu hút khách hàng lớn nhất trên thị trường sách hiện nay. Đơn vị cung cấp đưa ra mức giá hấp dẫn sẽ thu hút được nhiều người mua hàng. Cuốn sách Children’s Encyclopedia của Nxb DK được bán trên Tiki.vn có giá gốc là 825.000 đồng, chiết khấu 36% còn 530.000 đồng (hàng quốc tế, khách hàng phải thanh toán rồi mới đặt hàng về Việt Nam trong thời gian từ 7-10 ngày). Cùng cuốn sách đó, Fahasa.com đưa mức giá bán là 582.000 đồng với mức chiết khấu 15% còn 494.700 đồng. Trong sự cạnh tranh khốc liệt về giá cả hiện nay trên thị trường, khách hàng có thể dễ dàng tìm kiếm sản phẩm với mức giá phù hợp nhất. Khi các đơn vị cung cấp bán sản phẩm với mức giá không có sự chênh lệch, các yếu tố như vận chuyển, chương trình hậu mãi sẽ là yếu tố mà khách hàng quan tâm và lựa chọn. Ví dụ: khách hàng đặt mua cuốn sách Children’s Encyclopedia trên sàn thương mại điện tử Tiki.vn và Fahasa.com đều có thể thanh toán bằng tiền mặt, bằng thẻ hoặc các loại ví điện tử và miễn phí vận chuyển. Nhưng Tiki.vn được khách hàng lựa chọn nhiều hơn bởi sự khác biệt là có dịch vụ TikiNow chuyển hàng đến tay bạn đọc chỉ sau hai giờ đặt hàng. Tuy chỉ áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM nhưng đây cũng là hai thành phố có nhu cầu mua sách ngoại văn lớn nhất cả nước. Bên cạnh đó, Tiki còn có thêm những dịch vụ khác như bọc sách, gửi quà tặng (gói quà, viết thiệp), xuất hóa đơn điện tử, đổi trả hàng không mất phí hay tích điểm cho những lần mua sau. Với kho sách ngoại văn vô cùng phong phú của Tiki Trading cùng với các dịch vụ gần như hoàn hảo đã giúp cho Tiki.vn luôn là trang thương mại điện tử yêu thích của bạn đọc khi có nhu cầu mua sách.

Đánh giá về thị trường sách thiếu nhi ngoại văn những năm gần đây

Ưu điểm

 Tại Việt Nam những năm gần đây, nhu cầu sách thiếu nhi ngày càng tăng cao, đặc biệt là sách ngoại văn. Thị trường sách ngoại văn dành cho các em nhỏ luôn đa dạng về thể loại và hình thức: từ sách dành cho lứa tuổi mẫu giáo (0-6 tuổi) đến lứa tuổi nhi đồng (6-11 tuổi), đến thanh thiếu niên (11-15 tuổi); từ các đầu sách truyện tranh (manga - comic) đến kiến thức bách khoa, kỹ năng sống, văn học thiếu nhi, sách giáo dục.

Các công ty, nhà xuất bản nước ngoài chuyên xuất bản sách thiếu nhi luôn có một nguồn hàng phong phú, đa dạng, từ đó có thêm nhiều sự lựa chọn cho các công ty sách Việt Nam nhập khẩu và bán trên thị trường trong nước. Các công ty và nhà xuất bản quốc tế có hệ thống văn phòng tại nhiều nước trên thế giới cũng là thuận lợi lớn để chúng ta hợp tác kinh doanh, giảm thiếu các chi phí vận chuyển, có thể đưa sách ngoại văn nói chung và sách ngoại văn thiếu nhi đến bạn đọc một cách dễ dàng hơn.

Nhược điểm

Một số sách ngoại văn trên thị trường là sách giả có chất lượng giấy xấu, chất lượng kém. Độc giả thường mua sách chất lượng kém khi mua hàng online. Tình trạng một số đơn vị cạnh tranh tăng mức chiết khấu cũng gây sự xáo động trên thị trường sách ngoại văn. Những đơn vị khác nằm ngoài cuộc cạnh tranh nhưng vẫn bị ảnh hưởng do giá sách giảm quá nhiều, khách hàng tập trung ở những đơn vị giảm giá mạnh để mua hoặc chờ những mặt hàng cũng được giảm giá để mua.

Dù nhu cầu sách ngoại văn tăng trong những năm gần đây, nhưng chỉ phổ biến ở những thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM. Các vùng nông thôn, miền núi gần như không có nhu cầu mặt hàng này, chỉ có một số lượng nhỏ nhu cầu về sách học ngoại ngữ. Nhu cầu thấp nên các nhà cung cấp cũng sẽ không khai thác và kinh doanh. Khách hàng ở các khu vực này nếu muốn mua sách ngoại văn chỉ có thể mua online và thời gian vận chuyển tương đối lâu.

Dự báo nhu cầu sách thiếu nhi tại Việt Nam trong thời gian tới

Theo đánh giá chung trên thị trường sách thiếu nhi, bạn đọc có xu hướng yêu thích những cuốn sách kinh điển được đón nhận qua nhiều thế hệ. Đó là những đầu sách văn học như Little Prince, Wonder, Harry Potter... Dòng sách truyện tranh dành cho lứa tuổi mầm non cho đến thời điểm hiện tại luôn đạt doanh thu cao do hình ảnh minh họa đẹp mắt, nội dung dễ hiểu, dễ tiếp cận. Đây là những xu hướng được coi như “xương sống” của thị trường sách thiếu nhi, là những xu hướng luôn được yêu thích dù ở bất kỳ thời điểm nào.

Thể loại được yêu thích trong những năm gần đây và sẽ tiếp tục được ưa chuộng trong tương lai là sách tranh về chủ đề lòng tốt và tình yêu. Các bậc phụ huynh luôn mong muốn thông qua những cuốn sách để dạy con biết cách yêu thương mọi người. Những đầu sách như Be Kind - Pat Zietlow Miller, Be a King - Carole Boston Weatherford và Love - Matt de la Peña rất được ưa chuộng trên thế giới.

Những cuốn sách giáo dục kỹ năng sống cho trẻ nhỏ đang được xuất bản với số lượng lớn. Bạn sẽ dễ dàng tìm thấy trên Amazon những tựa sách có lượng sách thứ hạng cao như Mine. Yours - Marsha Diane Arnold, dạy cho trẻ em về việc chia sẻ; Diana Dances - Luciano Lozano dạy cho trẻ em về tính toàn diện và sự tích cực của cơ thể. How Rude! Clare Helen Welsh dạy những bài học về cách cư xử.

Sách là phương tiện học tập hiệu quả mà không quá tốn kém. Thông qua sách, các bạn nhỏ có thể học hỏi và cập nhật những tri thức mới. Những quyển sách thuộc chủ đề bách khoa tri thức vẫn luôn được ưa chuộng vì những kiến thức mới mẻ nó mang lại cho bạn đọc. Các tựa sách như DK Eyewitness, Usborne Lift-the-flap Questions & Answers luôn nằm trong top sách ngoại văn bán chạy trên sàn thương mại điện tử Tiki.vn và Fahasa.com.

Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh sách nhi ngoại văn tại thị trường Việt Nam

Để có thể khai thác sách ngoại văn một cách hiệu quả, đầu tiên cần chú trọng hoạt động nghiên cứu thị trường. Doanh nghiệp cần phải xác định được thị trường trọng điểm, từ đó dự báo trước nhu cầu sách ngoại văn trong tương lai. Hiện nay, các tựa sách thuộc thể loại đạo đức, bách khoa tri thức, kỹ năng sống đang ngày càng được ưa chuộng ở Việt Nam. Tuy nhiên, trên thị trường sách thế giới, những tựa sách này rất nhiều và không phải đầu sách nào cũng phù hợp với thị trường Việt Nam. Nhiều tựa sách dù thuộc “ top bestseller” của New York Times nhưng khi về đến thị trường Việt Nam lại không được bạn đọc đón nhận dẫn đến bị ế đọng, tồn kho.

Khi tìm kiếm các đầu sách để nhập khẩu về Việt Nam, các doanh nghiệp cần quan tâm đến các yếu tố như: đơn vị cung cấp, các nhà xuất bản, công ty sản xuất, tác giả. Mức độ phổ biến và nổi tiếng của nhà xuất bản, tác giả… cũng là yếu tốt quan trọng quyết định sách khi nhập khẩu về Việt Nam tiêu thụ tốt hay không. Tại Việt Nam, các nhà xuất bản nước ngoài như DK, Usborne, Peguin House Random... rất phổ biến do hình thức, chất lượng sách tốt, được người dùng đánh giá cao. Khi tìm kiếm sách, các doanh nghiệp có thể khảo sát qua các dòng sách của đơn vị này để nhập khẩu. Bên cạnh đó, mỗi doanh nghiệp đều có một khoản ngân sách, vốn nhất định, vì vậy, cần lên kế hoạch và xem xét khả năng tài chính.

Sách là phương tiện dễ dàng tác động vào tâm hồn trẻ thơ. Bên cạnh những dòng sách tiếng Việt hiện nay, mảng sách thiếu nhi ngoại văn cũng được quan tâm, chú trọng hơn cả. Đây là nguồn tài liệu phong phú, đa dạng, giúp các bạn nhỏ tiếp cận nhanh chóng với tri thức nước ngoài. Thông qua những cuốn sách này, các độc giả nhí vừa có thể học ngoại ngữ, vừa tiếp cận những kiến thức bổ ích. Từ đó góp phần giáo dục và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cũng như định hướng phẩm chất tốt đẹp cho các em. Để làm được điều này, chúng ta phải có ý thức rèn luyện con người ngay từ khi còn nhỏ, vì trẻ em là vốn quý của quốc gia, là chủ nhân tương lai của đất nước.

Tác giả: Nguyễn Thúy Linh

Nguồn: Tạp chí VHNT số 429, tháng 3-2020