Nơi thượng nguồn sông Chảy, Si Ma Cai (Lào Cai) được mệnh danh là một trong những vùng đất cổ vào bậc nhất Việt Nam. Ở xứ sở xa xôi này, từ lâu được du khách mọi miền dừng chân khám phá vẻ đẹp muôn màu và quyến rũ lòng người.

Theo tiếng của người Mông “Si Ma Cai” có nghĩa là “chợ ngựa mới” hay “chợ có con ngựa lạ”, là vùng đất nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Lào Cai, cách thành phố Lào Cai khoảng 100km, giáp huyện Bắc Hà và Mường Khương. Truyền thuyết kể rằng, vùng đất Si Ma Cai và Sa Pa vốn là hai chị em sinh đôi giữa núi rừng. Vì thế, Si Ma Cai sở hữu một vùng khí hậu vô cùng mát mẻ. Nằm ở nơi thượng nguồn con sông Chảy, từ lâu, Si Ma Cai được biết đến là một vùng đất cổ, nơi có nhiều dấu tích sinh sống của người Việt và là nơi định cư lâu đời  của người Mông, người Nùng.

Qua miền cao nguyên trắng Bắc Hà, du khách tiếp tục hành trình khám phá miền đất Si Ma Cai ở cung đường tiếp theo dài chừng 100km. Có bao vẻ đẹp bí ẩn đang chờ bàn tay con người khám phá. Những địa danh của Si Ma Cai mới nghe qua đã cảm nhận được vẻ hoang sơ, bí ẩn và không kém phần thơ mộng như Bản Mế, Cán Cấu, Cán Hồ, Lử Thẩn, Lùng Sui, Mản Thẩn, Nàn Sán, Nàn Xín, Quan Thần Sán, Sán Chải, Sín Chéng, Thào Chư Phìn. Cư dân bản địa ở đây kể rằng, địa danh nào của Si Ma Cai cũng sở hữu một vẻ đẹp riêng đầy quyến rũ mà ít nơi nào có được. Bởi thế, nếu đến Si Ma Cai mà không đi hết những vùng đất này thì quả sẽ uổng phí một hành trình.

Bản làng Si Ma Cai nhìn từ trên cao mang vẻ đẹp thơ mộng hữu tình

Con đường đi vào trung tâm huyện Si Ma Cai uốn lượn quanh những triền núi cao như chạm tới mây trời. Phía xa xa là những đám mây trắng tựa bông vương vất quanh triền núi tạo nên một vẻ đẹp bồng bềnh hư ảo. Phía dưới là dòng sông Chảy hiền hòa lồng bóng núi gợi nên không gian sơn thủy hữu tình đầy thơ mộng. Si Ma Cai là một thung lũng giữa những trùng trùng, điệp điệp của núi. Con đường dẫn vào trung tâm phố núi chạy thành một đường thẳng xuôi theo dốc núi như mở ra một chiếc cổng chào đón du khách. Xung quanh, những rừng cây sa mộc vươn mình thẳng tắp tạo nên thế đứng vững chãi và khỏe khoắn của Si Ma Cai.

Càng đi sâu bên trong các bản làng, bạn sẽ càng có cơ hội khám phá vẻ đẹp của vùng đất Si Ma Cai. Tuy là vùng đất có khí hậu khắc nghiệt vào mùa đông nhưng bốn mùa ở đây hoa trái đua nở, cây cỏ xanh tốt. Vì thế mùa nào, Si Ma Cai cũng như khoác trên mình những chiếc áo nhiều màu sắc. Vào mùa xuân, những cánh rừng ở Quan Thần Sán, Sán Chải rực rỡ, tinh khiết hoa đào, hoa mận, hoa ban trắng. Còn vào mùa hạ, mùa thu thì trên khắp các triền núi, hoa tam giác mạch bung nở tạo nên một tấm thảm khổng lồ choàng lên những ngọn núi nhấp nhô. Nếu đứng từ xa quan sát, bạn sẽ cảm nhận được sự rực rỡ, mềm mịn của hoa tam giác mạch, lại gần sẽ cảm nhận thêm được hương vị, sức quyến rũ của nó. Cư dân bản địa nơi đây trồng tam giác mạch để làm ngũ cốc, nấu rượu, làm bánh. Vì thế, cứ độ chớm thu, du khách mọi miền đổ về đây rất đông để chiêm ngưỡng vẻ đẹp thơ mộng của những triền hoa đang nở rộ.

Vào mùa hoa tam giác mạch nở rộ, du khách mọi miền đổ về để thưởng thức và chiêm ngưỡng vẻ đẹp nơi đây

Tại xã Lùng Sui, có khu rừng cấm rất hùng vĩ và bí ẩn. Đồng bào Mông nơi đây quan niệm, trong khu rừng có “Thần rừng” cai quản, ban cho con người gỗ, muông thú, mùa màng tươi tốt, bội thu nên họ rất kính trọng và coi đó là khu rừng thiêng. Rừng cấm sở hữu hàng trăm cây gỗ to sừng sững  như rừng đại ngàn, rừng nguyên sinh vậy. Đến đây, bạn sẽ được chứng kiến và chiêm ngưỡng một nghi lễ vô cùng thiêng liêng của đồng bào Mông, đó là nghi lễ cúng rừng thiêng được tổ chức ngay tại rừng cấm.

Si Ma Cai cũng được mệnh danh là vùng đất có ruộng bậc thang đẹp vào bậc nhất của xứ sở Tây Bắc. Nếu dừng chân ở vùng đất này vào mùa thu thì đó là cơ hội lý tưởng để bạn chiêm ngưỡng sắc vàng ruộng bậc thang vào thời điểm lúa chín. Điều kỳ diệu ở đây  là bằng sự sáng tạo và bàn tay tài hoa, đồng bào các dân tộc ở Si Ma Cai đã chinh phục tự nhiên để biến những triền dốc thành những công trình ruộng bậc thang kỳ vĩ. Đứng trên cao quan sát, bạn phải thốt lên trước vẻ đẹp đến nao lòng của những sóng lúa đang uốn lượn quanh những triền núi, quanh những bản làng. Mùa này, Si Ma Cai đẹp lộng lẫy trong sắc vàng của lúa, bừng lên sức sống và cất tiếng gọi mời con người. Vào ngày mùa ở Si Ma Cai, du khách sẽ được hòa mình vào các phong tục như ăn cơm mới, hội giã cốm, lễ cúng tổ tiên của đồng bào các dân tộc nơi đây.

Chợ trâu Cán Cấu, phiên chợ độc đáo của vùng đất Si Ma Cai

Có một phiên chợ độc đáo vào bậc nhất Việt Nam được cư dân bản địa Si Ma Cai tổ chức vào thứ bảy hằng tuần. Đó là phiên chợ trâu Cán Cấu, “sàn giao dịch” trâu lớn nhất cả nước. Cứ thứ bảy hằng tuần, khi màn sương còn dày đặc trên lối đi, mặt trời lấp ló nơi đầu non, đã vang lên một âm thanh đặc trưng vốn đã trở nên quen thuộc ở vùng đất này: tiếng lọc cọc của chân trâu, tiếng kêu của những chú nghé và tiếng rống của những con trâu mộng. Đồng bào từ trên các bản xa tấp nập dắt những con trâu với cặp sừng to, vai u thịt bắp xuống chợ để bán.

Ẩm thực Si Ma Cai độc đáo và đậm đà khi thưởng thức. Dừng chân ở phố núi hay những bản làng, bạn sẽ có cơ hội được thưởng thức món ngon của cư dân bản địa chế biến như rượu nấu từ hạt tam giác mạch ở Lử Thẩn, bánh tam giác mạch, gà đen nướng mật ong, gà đen hầm thuốc bắc, bánh đúc, phở chua. Dịch vụ homestay ở Si Ma Cai luôn sẵn sàng phục vụ du khách.

Si Ma Cai, miền đất cổ nơi thượng nguồn sông Chảy đang cất lên lời gọi mời những tâm hồn đam mê khám phá những miền đất lạ.
 

Tác giả: Nguyễn Thế Lượng

Nguồn: Tạp chí VHNT số 462, tháng 5-2021