Đất nước ta đang trong quá trình đổi mới, đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước có vị trí, vai trò rất quan trọng trong hệ thống chính trị của đất nước. Thực tế hiện nay đang đặt ra yêu cầu về chất lượng trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý lãnh đạo nhà nước phải nhạy bén, sáng tạo; phải vừa “hồng”, vừa “chuyên”, “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Bài viết phân tích nội hàm của năng lực thực tiễn và đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực thực tiễn của đội ngũ cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đất nước trong thời kỳ mới.

1. Vai trò của đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý trong sự nghiệp đổi mới của Việt Nam hiện nay

Việc nâng cao chất lượng, trình độ, năng lực cho đội ngũ cán bộ, lãnh đạo quản lý nhà nước là một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của Đảng và đất nước.

Một là, đội ngũ cán bộ, lãnh đạo quản lý đóng vai trò quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, trong hoạt động công vụ. Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước nói chung và của hệ thống chính trị nói riêng xét cho cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ cán bộ, công chức. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời, đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng” (1).

Hai là, đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý có vai trò là lực lượng tham mưu cho Đảng trong hoạch định chiến lược, kế hoạch, chủ trương, chính sách, bước đi, giải pháp thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở đất nước ta; tham mưu cho Đảng và Chính phủ đổi mới các công cụ quản lý vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế cụ thể như: đổi mới công tác kế hoạch hóa, dự báo chiến lược, cải tiến hệ thống thuế, xây dựng hệ thống ngân hàng thương mại, tín dụng… Đồng thời, chính họ là lực lượng lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện các nội dung, nhiệm vụ của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Với vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức lãnh đạo là nguời tham mưu, tạo hành lang pháp lý, xây dựng định hướng chiến lược quy hoạch, kế hoạch và các chế độ chính sách điều tiết nền kinh tế thị trường, đồng thời là lực lượng chủ yếu giúp nhà nước tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các chế độ chính sách của nhà nước để nền kinh tế thị trường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Ba là, đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước có vai trò định hướng, tổ chức, giải quyết các vấn đề xã hội. Vấn đề quan trọng là nhà nước định hướng và tạo điều kiện để phát triển kinh tế, xã hội. Do đó, vai trò của đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý là tham mưu cho nhà nước đề xuất các chủ trương, chính sách, pháp luật để thực hiện xã hội hóa các hoạt động sự nghiệp dịch vụ công, các vấn đề xã hội, đồng thời giúp nhà nước tổ chức kiểm tra, kiểm soát, tạo điều kiện để các hoạt động xã hội hóa sự nghiệp, dịch vụ công theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Như vậy, đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp đổi mới đất nước với việc tham mưu xây dựng hệ thống thể chế chiến lược, quy hoạch, kế hoạch các chế độ, chính sách và các giải pháp, biện pháp tổ chức thực hiện. Đồng thời, chính đội ngũ này đóng vai trò nòng cốt trong việc định hướng và tổ chức triển khai thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước về xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

2. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước của nước ta hiện nay

Ưu điểm

Về trình độ, năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước ngày càng được nâng cao nhằm đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế thị trường. Hiện nay, đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước đã tích cực tham mưu cho Đảng, Chính phủ và Quốc hội hoạch định chính sách ở tầm chiến lược. Cụ thể: tham mưu xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước trên tất cả các lĩnh vực, thể chế hóa, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị của Đảng thành hệ thống thể chế, chính sách của nhà nước, các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện và giám sát, kiểm tra việc thực hiện các thể chế, chế độ, chính sách, các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong thực tiễn, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Công tác cán bộ có nhiều đổi mới, đội ngũ cán bộ ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng được tăng cường, có nhiều đổi mới, đạt kết quả quan trọng; kỷ luật, kỷ cương trong Đảng được siết chặt, pháp luật Nhà nước được đề cao” (2).

Việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý kế cận của Đảng và Nhà phải toàn diện và vừa “hồng” vừa “chuyên”. Do đó, cần chú trọng giáo dục đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý về đạo đức cách mạng, có bản lĩnh chính trị, tính chiến đấu cao, có kinh nghiệm về công tác xây dựng tổ chức, đoàn thể, kỹ năng nghiệp vụ thuần thục, phương pháp công tác khoa học, dân chủ, thận trọng, chặt chẽ; nắm vững và thực hiện đúng các nguyên tắc, thẩm quyền, quy trình, thủ tục, cơ chế, chính sách, quy định của Đảng và Nhà nước về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; tiếp tục đổi mới nội dung chương trình, hình thức, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kiểm tra theo hướng chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa nhằm đáp ứng với yêu cầu phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập đất nước.

Về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm” của đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý để làm trong sạch đội ngũ cán bộ được Trung ương chỉ đạo chặt chẽ, thận trọng và quyết liệt, với tinh thần không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ, không có đặc quyền. Nhiều vụ việc tiêu cực, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp kéo dài, làm thất thoát lớn tài sản của nhà nước, gây bức xúc trong xã hội liên quan đến cán bộ lãnh đạo các cấp; trong đó, có cán bộ cấp cao đã được chỉ đạo thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố và đưa ra xét xử công khai với những bản án nghiêm khắc, nhưng cũng rất nhân văn dành cho các bị cáo theo đúng quy định của pháp luật; thu hồi nhiều tiền, tài sản về cho ngân sách nhà nước và công khai kết quả trước công luận đã có tác dụng cảnh báo, cảnh tỉnh, răn đe mạnh mẽ để phòng ngừa sai phạm. Ðồng thời, khẳng định quyết tâm chính trị của Ðảng, Nhà nước ta trong cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, được đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, đánh giá cao, củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Ðảng. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta nhiều lần khẳng định, việc phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, trong xây dựng Đảng, công tác cán bộ là khâu then chốt của vấn đề then chốt. Nhờ vậy, đội ngũ cán bộ ngày càng trưởng thành, phát triển về nhiều mặt, chất lượng được nâng lên, từng bước đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; cơ cấu độ tuổi, giới tính, dân tộc, ngành nghề, lĩnh vực công tác có sự cân đối, hợp lý hơn; nguồn cán bộ quy hoạch khá dồi dào, cơ bản bảo đảm sự chuyển tiếp giữa các thế hệ.

Hạn chế

Hiện nay, Chính phủ số đang đẩy mạnh việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức bao gồm cán bộ quản lý nhà nước, quản trị doanh nghiệp và chuyên gia trong các ngành kinh tế, kỹ thuật, pháp lý thì vẫn tồn tại một bộ phận cán bộ lãnh đạo quản lý năng lực chuyên môn và trình độ ngoại ngữ, tin học, không đáp ứng yêu cầu hội nhập và cạnh tranh quốc tế. Hiện, đã thực hiện tinh giản biên chế nhưng chưa thực sự gắn với nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý.

Về năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của một số tổ chức cơ sở đảng còn thấp, chưa được củng cố kịp thời. Chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc; chưa có cơ chế bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Công tác kiểm tra ở một số nơi chưa thường xuyên, quyết liệt, thiếu trọng tâm, trọng điểm; công tác giám sát còn hẹp về phạm vi, đối tượng, kết quả chưa thực chất (3).

Về ý thức tu dưỡng, rèn luyện về phẩm chất chính trị của một số đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước còn yếu về năng lực, uy tín thấp chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ đề ra; việc thể chế hóa, cụ thể hóa một số nghị quyết của Đảng còn chậm; tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu. Vì thế một bộ phận đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý chưa tiên phong, gương mẫu; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ vẫn còn diễn biến phức tạp. Công tác tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi còn hình thức (4).

3. Một số giải pháp trong việc nâng cao đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước của nước ta hiện nay

Nâng cao trách nhiệm và trình độ đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý kế cận, đảm bảo cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Yêu cầu để chọn được những cán bộ lãnh đạo vừa có đức, vừa có tài, đảm bảo đủ các tiêu chuẩn đã đề ra, những cơ quan làm công tác nhân sự và người đề cử, giới thiệu nhân sự phải thật sự phát huy dân chủ trong việc phát hiện, giới thiệu nhân sự, đi đôi với xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của tập thể, cá nhân liên quan; đặc biệt, phải thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, nêu cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu, tránh cách làm giản đơn, tuỳ tiện, vô nguyên tắc. Dứt khoát không đưa vào cơ quan lãnh đạo những người không xứng đáng, không đủ tiêu chuẩn…

Nâng cao năng lực tham mưu, đề xuất về chủ trương, đường lối chính sách, chế độ ở tầm chiến lược. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước có khả năng dự báo, chỉ đạo, điều phối công việc giúp lãnh đạo đề ra các quyết định kịp thời để giải quyết những vấn đề bức thiết trên các lĩnh vực. Đây là một trong những nguyên tắc, yêu cầu cơ bản đối với người làm công tác tham mưu trong các cơ quan, đơn vị.

Nâng cao năng lực, trình độ thể chế hóa các chủ trương, đường lối, Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng thành hệ thống thể chế, chế độ, chính sách của Nhà nước, thành các chương trình, kế hoạch thực hiện cụ thể. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý cần nhận thức nghiêm túc và đầy đủ các quy định của pháp luật, pháp luật không phải là ý chí chủ quan hay mong muốn của nhà quản lý, nhà làm luật, pháp luật chỉ đi vào cuộc sống khi các quy phạm của nó phù hợp với cái hiện thực khách quan sinh động đang diễn ra trong đời sống của đất nước. Pháp luật là hệ thống các chuẩn mực phản ánh một cách chân thực cái thực tại khách quan đang diễn ra trong đời sống xã hội.

Nâng cao năng lực, trình độ giám sát kiểm tra việc thực hiện các thể chế, chế độ, chính sách, các chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế, xã hội. Cần nâng cao chất lượng công tác giám sát, kiểm tra của đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý đối với việc thực hiện các thể chế, các chế độ chính sách cũng như các chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế, xã hội. Cần nâng cao trình độ, năng lực giám sát, kiểm tra của bản thân đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý. Bởi vì mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ của công tác kiểm tra trong quản lý đặt ra các yêu cầu, nhiệm vụ nâng cao năng lực, trình độ giám sát, kiểm tra của đội ngũ cán bộ, công chức lãnh đạo quản lý.

____________

1. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1984, tr.487.

2, 3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.219-220, 223-224, 219-220.

TS PHẠM THỊ KIÊN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 500, tháng 6-2022