Diễn đàn thanh niên: Tuổi trẻ Trường Sĩ quan Lục quân 1 xây dựng môi trường văn hóa, chấp hành nghiêm pháp luật - Ảnh: Hoàng Gia Lân

Môi trường văn hóa pháp luật là tổng hòa những giá trị, những thói quen ứng xử và hoạt động theo đúng pháp luật của con người trong một tập thể, cộng đồng hoặc toàn thể xã hội. Môi trường văn hóa pháp luật là một bộ phận quan trọng cấu thành môi trường sống của con người, trực tiếp tác động, chi phối đến đời sống, hành vi của con người. C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: “Con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hoàn cảnh cũng tạo ra con người đến mức ấy” (1). Xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội không nằm ngoài vấn đề có tính quy định trên.

Đối với các đơn vị cơ sở trong quân đội, xây dựng môi trường văn hóa pháp luật có ý nghĩa rất quan trọng. Môi trường văn hóa pháp luật tạo cơ sở nâng cao đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, định hướng sự phát triển nhân cách, hành vi ứng xử của mỗi quân nhân, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội của mỗi quân nhân trong đơn vị, góp phần tạo ra sức mạnh tổng hợp, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Thực tiễn cho thấy, nếu môi trường văn hóa pháp luật được xây dựng trong sạch, mẫu mực, có tính giáo dục cao thì sẽ tác động tích cực đến chất lượng chấp hành pháp luật, kỷ luật của đơn vị và ngược lại. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Bộ đội không có kỷ luật, đánh giặc nhất định thua” (2) và “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm” (3). Vì vậy, xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội thực sự trong sạch, lành mạnh, mẫu mực là biện pháp cơ bản, quan trọng, trực tiếp nâng cao chất lượng hiệu quả trong phòng, chống vi phạm pháp luật, kỷ luật của quân nhân trong đơn vị.

Trong những năm qua, việc xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội đã đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, việc xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở còn tồn tại một số hạn chế nhất định, “việc chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội tuy có chuyển biến, nhưng chưa vững chắc, vụ việc nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng còn xảy ra, cá biệt có trường hợp phải truy cứu trách nhiệm hình sự” (4). Điều đó, đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của quân đội, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” và kết quả hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đã và đang đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn đối với việc xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội, nhằm định hình, phát triển nhân cách quân nhân có đủ phẩm chất và năng lực cần thiết, nhất là ý thức, hành vi và lối sống theo pháp luật, kỷ luật, đáp ứng yêu cầu về chức trách, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Để xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở các đơn vị cơ sở trong quân đội cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, phát huy vai trò của các chủ thể trong xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở quân đội.

Phát huy vai trò của các chủ thể là biện pháp quan trọng trong xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở quân đội hiện nay. Trước hết, cần phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp đối với xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở. Theo đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tích cực, sáng tạo đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo sát đúng, có tính khả thi đối với xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở theo từng giai đoạn. Quá trình tổ chức thực hiện cần phân công, giao nhiệm vụ cho từng cấp ủy viên phụ trách trên từng mặt công tác; phát huy tính tiên phong gương mẫu của cấp ủy, đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ; lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức Đoàn Thanh niên các cấp đề ra chương trình hành động cụ thể, thiết thực xung kích thực hiện nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị. Phát huy vai trò trách nhiệm của tổ chức chỉ huy các cấp ở đơn vị trong quán triệt và cụ thể hóa đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước, nghị quyết của cấp ủy, chỉ thị, hướng dẫn của người chỉ huy và cơ quan chính trị cấp trên, tình hình thực tiễn của đơn vị để xây dựng chương trình, kế hoạch xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị.

Phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ trong các hoạt động xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở. Mỗi cán bộ, chiến sĩ tích cực, sáng tạo hoàn thiện hệ giá trị văn hóa pháp luật, thực hiện tốt các mối quan hệ văn hóa pháp luật, tham gia có hiệu quả các hoạt động pháp luật thực tiễn, xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa pháp luật có chất lượng cao sẽ trực tiếp tạo ra môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở tích cực, lành mạnh.

Hai là, xây dựng đời sống văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, kỷ cương, đấu tranh, có hiệu quả các hiện tượng phản văn hóa xâm nhập vào đơn vị.

Xây dựng đời sống văn hóa pháp luật ở đơn vị tốt đẹp, lành mạnh, có kỷ luật, kỷ cương là cơ sở để mỗi quân nhân chấp hành nghiêm pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, điều lệnh, quy định của đơn vị, nhằm “tạo chuyển biến vững chắc về chấp hành pháp luật, kỷ luật” (5). Theo đó, lãnh đạo, chỉ huy, cơ quan các cấp ở đơn vị cơ sở cần tăng cường các hoạt động quản lý, duy trì, rèn luyện cán bộ, chiến sĩ tự giác chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và quy định của đơn vị. Tăng cường các biện pháp quản lý các mối quan hệ xã hội, diễn biến tình hình tư tưởng của quân nhân; thực hiện tốt các quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên trong đơn vị. Lấy kết quả xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật là “một trong những tiêu chí quan trọng để xem xét, đánh giá công tác thi đua, khen thưởng và xếp loại tập thể, cá nhân hằng năm” (6).

Bên cạnh đó, lãnh đạo, chỉ huy, cơ quan các cấp ở đơn vị cơ sở cần đẩy mạnh công tác đấu tranh, ngăn chặn có hiệu quả những hiện tượng phản văn hóa pháp luật xâm nhập vào đơn vị, thực hiện tốt phương châm kết hợp chặt chẽ giữa “xây và chống”, lấy “xây” làm chính, chủ động phòng ngừa là cơ bản, nhằm “ngăn chặn có hiệu quả sự xuống cấp về đạo đức, lối sống, đẩy lùi tiêu cực xã hội và các tệ nạn xã hội” (7) và biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ đơn vị theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII của Đảng gắn với việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Chỉ thị số 855-CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới, phong trào thi đua thực hiện văn hóa công sở trong quân đội.

Thường xuyên làm tốt công tác khen thưởng, bảo vệ và nhân rộng những điển hình tiên tiến, tấm gương sống và làm việc theo pháp luật, nhất là những tấm gương dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Kiên quyết, xử lý nghiêm minh, “không có vùng cấm” đối với những cá nhân, tổ chức vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và quy định của đơn vị, góp phần thiết thực vào xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội tích cực, lành mạnh.

Ba là, coi trọng tạo lập đồng bộ các thành tố của môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội.

Để hiện thực hóa biện pháp này, cần xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở có hệ giá trị văn hóa pháp luật tích cực, lành mạnh. Cụ thể hóa hệ giá trị văn hóa pháp luật về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của mỗi người và mỗi tổ chức ở đơn vị cơ sở; trình tự, thủ tục giải quyết và xử lý các vấn đề thực tiễn pháp luật, kỷ luật ở đơn vị cơ sở. Tích cực xây dựng, bổ sung hoàn thiện hệ giá trị chuẩn mực của kỷ luật quân đội: hệ giá trị văn hóa pháp luật, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị về huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; về thực hiện lễ tiết, tác phong quân nhân (xưng hô, chào hỏi); về trực ban, trực chiến, tuần tra, canh gác, đóng quân, canh phòng, bảo vệ chính trị nội bộ; về khen thưởng, xử phạt trong quân đội; về việc đi lại trong đơn vị, ngoài doanh trại, tham gia giao thông; về quan hệ công dân, quan hệ quân nhân; về mối quan hệ với địa phương, nhân dân nơi địa bàn đóng quân, tham gia công tác dân vận, kết nghĩa; về hành vi, ứng xử giữa các quân nhân với nhau trong cuộc sống hằng ngày…

Xây dựng đồng bộ các quan hệ văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở bao gồm: quan hệ giữa lãnh đạo và chịu sự lãnh đạo; quan hệ giữa chỉ huy và phục tùng chỉ huy; quan hệ phối hợp, hiệp đồng giữa các cơ quan, đơn vị; quan hệ giữa cán bộ với chiến sĩ; giữa cán bộ với cán bộ; giữa chiến sĩ với chiến sĩ; giữa cán bộ, chiến sĩ với quần chúng nhân dân… Các mối quan hệ văn hóa pháp luật này cần được xây dựng và thực hiện trên tinh thần thượng tôn pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị, phù hợp với bản chất, truyền thống tốt đẹp của quân đội ta, cũng như truyền thống, văn hóa của dân tộc.

Xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội. Lãnh đạo, chỉ huy, cơ quan các cấp cần xây dựng đồng bộ hệ thống lãnh đạo, chỉ huy, các tổ chức quần chúng với hệ thống các quy chế, quy tắc sinh hoạt, hoạt động, làm việc chặt chẽ, hiệu lực, hiệu quả theo pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và quy định của đơn vị. Xây dựng hệ thống thiết chế lãnh đạo, mà trực tiếp là xây dựng chi bộ, đảng bộ ở đơn vị cơ sở trong sạch vững mạnh, có năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu cao. Xây dựng đồng bộ hệ thống chỉ huy các cấp vững mạnh, có cơ cấu hợp lý, có năng lực chỉ huy, quản lý, rèn luyện quân nhân và đơn vị thuộc quyền tự giác chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và quy định của đơn vị.

Xây dựng đồng bộ và phát huy vai trò của các thiết chế văn hóa pháp luật về cơ sở vật chất ở đơn vị cơ sở, như: nơi ăn, ở, sinh hoạt, huấn luyện… theo hướng chính quy, từng bước hiện đại. Xây dựng đồng bộ và thường xuyên duy trì hoạt động của phòng Hồ Chí Minh, tủ sách pháp luật, các phương tiện thông tin, truyền thanh nội bộ trong việc tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật ở đơn vị cơ sở. Hệ thống cảnh quan ở các đơn vị cơ sở cần được tổ chức xây dựng, sắp xếp gọn gàng, thống nhất, chính quy, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm tình hình của đơn vị.

Xây dựng môi trường văn hóa pháp luật ở đơn vị cơ sở trong quân đội là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, tạo nền tảng để mỗi cán bộ, chiến sĩ có tinh thần thượng tôn pháp luật, lối sống tự giác, nghiêm túc chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Quá trình xây dựng phải thực hiện đồng bộ, vận dụng linh hoạt sáng tạo các giải pháp nêu trên, phù hợp với đặc điểm tình hình nhiệm vụ của từng đơn vị trong những giai đoạn nhất định để đạt hiệu quả cao nhất.

_____________________

1. C.Mác và Ph.Ăngghen Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 1995, tr.55.

2. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.537.

3. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.483.

4, 5,6. Tổng cục Chính trị, Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025, Hà Nội, 2020, tr.35-36, 46, 58.

 7. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.143.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Quốc phòng, Chỉ thị số 91/CT-BQP ngày 22-11-2016 Về tăng cường quản lý, giáo dục và chấp hành kỷ luật trong Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2016.

HOÀNG GIA LÂN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 521, tháng 1-2023