Là thể loại gắn bó mật thiết với những vấn đề thiết thực của cuộc sống, mảng phim khoa học luôn lấy chất liệu từ đời sống và mang tới những kiến thức, giải pháp quý giá từ góc nhìn khoa học hay các lý giải từ chuyên gia.

 Phim Chầu văn - âm hưởng linh thiêng

Với 23 bộ phim (19 phim tham gia hạng mục dự thi và 4 phim được chiếu trong chương trình toàn cảnh), phim khoa học là thể loại có sự vượt trội về số lượng trong Liên hoan Phim (LHP) Việt Nam lần thứ XXIII so với các kỳ liên hoan trước. Sự gia tăng về số lượng cho thấy sự quan tâm của các nghệ sĩ với những vấn đề thiết thực, cấp bách đặt ra từ cuộc sống. Ngoài 2 hãng phim chủ đạo là Công ty TNHH MTV Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương và Công ty Cổ phần phim Giải Phóng, còn có Điện ảnh Quân đội Nhân dân, Điện ảnh Công An, Ban Biên tập Truyền hình đa phương tiện (Đài THVN), Trung tâm phim Tài liệu (Đài THVN), Ban Khoa giáo (Đài THVN), Trung tâm Điện ảnh Thể thao và Du lịch có phim tham dự. 

. Phim Nghê - Linh vật của người Việt

Sự lớn mạnh về số lượng cũng như sự vào cuộc mạnh mẽ của các hãng phim, các đài truyền hình, các trung tâm sản xuất phim… đã mang lại nhiều mảng đề tài xuất phát từ những vấn đề nóng trong cuộc sống. Công ty TNHH MTV Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương với bề dầy, sự nhanh nhạy của một hãng phim lớn đã mang tới chùm phim khoa học nặng ký với các phim như Thoát nước đô thị, Đàn đá - Báu vật cổ xưa, Vượt lên số phận, Chầu văn - âm hưởng linh thiêng, Bí ẩn từ lòng đất, Nghê - Linh vật của người Việt, Óc Eo - Ánh sáng từ lòng đất, Bệnh ung thư - Nỗi đau và niềm hy vọng, Khi dòng sông vắng lũ. Điện ảnh Quân đội với đặc thù riêng mang tới 3 bộ phim là Bốn tại chỗ trong phòng chống bão lũ, Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy và Sinh tồn. Điện ảnh Công An với bộ phim Giải mã dấu vết vụ cháy. Công ty Cổ phần phim Giải Phóng góp mặt với bộ phim Đất ô nhiễm. Các bộ phim đến từ Đài Truyền hình Việt Nam có Ghép tạng - Biến điều không thể thành có thể, Hố đen, Rác chìm, Tại sao nghiện, Ô nhiễm nhựa vấn đề của thực tại và tương lai, Ươm mầm dưới đáy đại dương, Sự cân bằng hoàn hảo của đôi cánh, Khi đàn sếu bay đi. Trung tâm Điện ảnh, Thể thao và Du lịch gửi đến LHP bộ phim Đuối nước. 

Phim Đàn đá - Báu vật cổ xưa

Lướt qua 23 bộ phim, có đủ các vấn đề từ nghiên cứu, tác động của văn hóa đến những nảy sinh trong cuộc sống thường nhật, sự ô nhiễm môi trường hay vấn đề của đô thị hiện đại… đều có thể là đối tượng để nghiên cứu và phản ánh trong phim khoa học. Chùm phim mang âm hưởng văn hóa được khắc hoạ sắc nét với Đàn đá - Báu vật cổ xưa, Chầu văn - âm hưởng linh thiêng, Nghê - Linh vật của người Việt. Đi tìm dấu vết văn hóa cha ông được thể hiện qua những nhạc cụ, giai điệu hay linh vật qua đó giải mã sức sống trường tồn của văn hóa qua thời gian, qua các biến đổi lịch sử. Với sự nghiên cứu sâu về đàn đá, một nhạc cụ độc đáo của đồng bào dân tộc, phim không chỉ khắc hoạ nét đẹp, sự sáng tạo của các thế hệ đi trước mà còn giúp nhạc cụ này được soi chiếu, lưu giữ dưới góc nhìn hiện đại. Với Chầu văn - âm hưởng linh thiêng các nhà làm phim đã nối liền quá khứ với hiện tại khi khẳng định Chầu văn - một thể hát không chỉ được cất lên ở chốn linh thiêng mà ảnh hưởng tới cả thế hệ hiện đại với những biến tấu về giai điệu, ca từ, chủ đề hay sự kết hợp, làm mới từ các bạn trẻ. 

Bên cạnh những bộ phim khai thác nét đẹp trong văn hóa, tín ngưỡng, đời sống tinh thần thì hàng loạt vấn đề nhức nhối trong các đô thị hiện đại, dưới lòng biển sâu cũng được các nhà làm phim phản ánh qua các phim như Thoát nước đô thị, Bốn tại chỗ trong phòng chống bão lũ, Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy, Giải mã dấu vết vụ cháy, Ươm mầm dưới đáy đại dương…

Phim Bí ẩn từ lòng đấ​​​​​​​t

Qua các hình ảnh được ghi lại trong Thoát nước đô thị có thể thấy vấn nạn trên đã trở thành nỗi lo, sự trăn trở của người dân các thành phố lớn mỗi khi mưa ngập, triều cường làm tắc mọi sinh kế, đi lại và ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống, thậm chí là tính mạng của người dân. Với các tỉnh miền núi thì lũ ống, lũ quét luôn là nỗi nguy hiểm rình rập mỗi mùa mưa đến. Để có thể “sống chung với lũ” thì mọi biện pháp đều được tính đến trong đó quan trọng nhất là sự chủ động phòng ngừa, những giải pháp tại chỗ để kịp thời ngăn ngừa và phòng chống tác hại của các cơn lũ. Về giải pháp lâu dài thì Ươm mầm dưới đáy đại dương mang tới hy vọng về sự biến đổi khi con người có ý thức trân trọng, bảo tồn và tạo dựng môi trường cho các thế hệ sau. 

Cháy nổ - một trong những vấn đề nghiêm trọng thời gian qua với đủ các tình huống, tai nạn thương tâm cũng được cảnh báo, đề cập trong các phim như Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy, Giải mã dấu vết vụ cháy. Không chỉ đề cập tới nguyên nhân, các hiểm hoạ rình rập, dưới góc nhìn của chuyên gia còn đưa ra các giải pháp về công nghệ trong chữa cháy cũng như tìm kiếm các dấu vết để tìm điểm, vật gây cháy trong việc điều tra, cứu hộ… 

 Phim Khi đản sếu bay đi

Một mảng khác về môi trường cũng thu hút sự quan tâm của các nghệ sĩ, các hãng sản xuất với Bí ẩn từ lòng đất, Khi dòng sông vắng lũ, Đất ô nhiễm, Rác chìm, Ô nhiễm nhựa vấn đề của thực tại và tương lai… Đất, nước, rác với những vấn đề mang tính cảnh báo toàn cầu đã đi vào phim với nhiều phát hiện mới và nâng tầm qua sự soi chiếu của khoa học, những nghiên cứu của các chuyên gia. Từ những cơn lũ reo giắc kinh hoàng đến biến đổi khí hậu, sự tác động của con người tới tự nhiên đã làm thay đổi khi nhiều dòng sông vắng lũ. Thiếu nước về, không chỉ sinh kế mà cả thảm thực, động vật cũng đứng trước nguy cơ tuyệt diệt khi các quy luật tự nhiên cho sinh tồn, phát triển bị ảnh hưởng. Và rác - một sản phẩm qua sự tiêu dùng và ý thức của con người đã ảnh hưởng trầm trọng tới môi trường đất, môi trường nước và cả sông, biển. Con người đã đối đãi thiếu ý thức với tự nhiên khi xả rác bừa bãi và giờ đây những nguy cơ ô nhiễm từ đất, từ nước, từ ao, hồ, sông, biển lại tác động ngược với con người mang đến các bệnh tật, hiểm hoạ khi môi trường sống bị tác động, bị ô nhiễm. Và rác thải nhựa đang trở thành vấn nạn toàn cầu khi không chỉ ảnh hưởng tới thực tại qua các loài động, thực vật con người ăn phải mà còn nguy hại tới tương lai. Một số nghiên cứu đã chỉ ra, hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong dạ dày một số loại cá ở biển có nguy cơ xâm nhập vào con người qua đường ăn uống, chế biến.

 Phim Thoát nước đô thị

Và con người với những nguy cơ từ cuộc sống cũng là đối tượng của nhiều bộ phim khoa học với các phim như Bệnh ung thư - Nỗi đau và niềm hy vọng, Ghép tạng - Biến điều không thể thành có thể, Đuối nước… Với những tiến bộ của y học, của công nghệ, nhiều căn bệnh đã được cứu chữa cũng như mang lại chất lượng sống cao hơn cho các bệnh nhân. Những thành công vượt trội của khoa học đã biến những điều không thể thành có thể khi cấy ghép, thay thế các bộ phận. Để ngăn ngừa nguy cơ đuối nước với trẻ nhỏ, bộ phim Đuối nước không chỉ phản ánh thực trạng mà còn cung cấp nhiều kiến thức cơ bản về bơi lội, phòng tránh đuối nước ở mọi lứa tuổi.

​​​​​​​

Phim Ô nhiễm nhựa vấn đề của thực tại và tương lai

Không hào nhoáng bởi những câu chuyện, các bối cảnh đẹp, phim khoa học là những lát cắt từ thực tế cuộc sống với những vấn đề thiết thực, hữu dụng. Qua các bộ phim, những tình huống thực tế, các số phận đặc biệt người xem tiếp cận, qua đó trang bị thêm cho mình những kiến thức trên nhiều lĩnh vực hay giải mã những vấn đề từ cuộc sống. Với 23 bộ phim, nhiều vấn đề hay từ cuộc sống đã đến với khán giả qua các buổi chiếu tại LHP.

THỦY TRẦN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 553, tháng 11-2023