NSƯT Thu Hằng trong vai Thiên nga trắng Odette và nghệ sĩ Đức Hiếu trong vai hoàng tử Siegfried

Trường tồn cùng chiều dài lịch sử

Trải qua gần 150 năm, cho đến nay, vở ballet Hồ Thiên nga vẫn khiến khán giả yêu nghệ thuật múa toàn thế giới không ngừng mê đắm. Tại sao ballet Hồ Thiên nga mãi cuốn hút và không có dấu hiệu dừng lại như vậy, có lẽ ngoài sự hòa quyện tuyệt diệu của nghệ thuật ballet và âm nhạc mê hoặc của nhà soạn nhạc P.I.Tchaikovsky thì nội dung của vở diễn cũng là một chủ đề không bao giờ cũ đối với bất kỳ thời đại, xã hội nào. 

Đó cũng là lý do mà NSƯT Phan Mạnh Đức, Chỉ đạo nghệ thuật, Giám đốc Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam (VNOB) lý giải cho quyết định đưa Hồ Thiên nga trở lại với sân khấu 2024: “Trong Hồ Thiên nga, cái thiện và cái ác luôn song hành, tồn tại như bản ngã của con người. Nó tựa như cuộc đấu tranh luôn hiện hữu trong đời sống xã hội. Chỉ có tình yêu và lý tưởng sống cao đẹp mới là cánh cổng dẫn con người vượt qua nghịch cảnh, đến với tình yêu vĩnh cửu. Vì lẽ đó, Hồ Thiên nga luôn được khán giả chào đón dù ở đâu và trong hoàn cảnh nào. Việc đưa kiệt tác Ballet này trở lại sàn diễn là để đáp ứng niềm mong mỏi được thưởng thức nghệ thuật đỉnh cao của khán giả tại Việt Nam”.

Gương mặt trẻ tài năng Đức Hiếu của VNOB

Suốt chiều dài lịch sử gần 150 năm, ballet Hồ Thiên nga đã được dàn dựng và trình diễn với nhiều phiên bản, trường phái khác nhau ở nhiều quốc gia, nhưng trường phái của 2 biên đạo múa nổi tiếng người Nga - Petipa và Ivanov vẫn luôn nhiệm màu và thể hiện đúng chất thơ mộng, bay bổng, lãng mạn, sang trọng của nghệ thuật ballet và tinh thần âm nhạc Tchaikovsky nhất. Hồ Thiên nga được sáng tác dựa trên truyền thuyết về tình yêu giữa nàng Odette và chàng hoàng tử Siegfried. Công chúa Odette bị phù thủy Von Rothbart biến thành thiên nga với lời nguyền rằng khi nào gặp được chàng trai chưa yêu ai bao giờ, đem lòng yêu thương thì Odette mới được trở lại thành người. Và rồi nàng đã gặp và yêu chàng hoàng tử Siegfried với lời thề sẽ yêu nàng chung thủy để giải thoát lời nguyền. Nhưng trong một bữa tiệc, phù thủy Von Rothbart đã dùng phép thuật để biến Odile, con gái của mình trở thành người có ngoại hình giống Odette khiến cho chàng hoàng tử nhầm tưởng đó là người chàng yêu và mong muốn được cưới Odile. Khi nhận ra sự thật, hoàng tử đã choàng tỉnh, cầu xin Odette tha thứ và nguyện quyên sinh cùng nàng, cái chết của họ đã hóa giải lời nguyền, tà thuật của phù thủy Von Rothbart mất công hiệu. Tình yêu của Odette và hoàng tử Siegfried đã trở thành bất tử. 

Lấy nguyên mẫu từ tác phẩm Hồ Thiên nga của 2 biên đạo múa nổi tiếng người Nga -  Petipa và Ivanov, VNOB đã đầu tư tác phẩm với sự có mặt của NSƯT Lưu Thu Lan - Tổng biên đạo dàn dựng và hai trợ lý biên đạo: NSƯT Phan Lương, NSƯT Bích Hường cùng dàn nghệ sĩ ballet tài năng của Nhà hát và hơn 60 nhạc công chơi live dưới sự chỉ huy của Nhạc trưởng Đồng Quang Vinh say mê tập luyện trong nhiều tháng trời để cống hiến cho khán giả một tuyệt phẩm ballet vào 3 đêm diễn ngày 14,15,16-6-2024 tại sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội và ngày 14-7-2024 tại Nhà hát Hồ Gươm. 

Nàng thiên nga đen Odile vô cùng quyến rũ

Mặc dù cách đây không lâu, vào dịp kỷ niệm 60 năm VNOB, vở ballet Hồ Thiên nga do NSND Trần Ly Ly và biên đạo Lê Ngọc Văn dàn dựng đã nhận được nhiều lời ngợi khen và ngưỡng mộ của công chúng, Hồ Thiên nga năm đó đã được vinh danh là một trong 10 sự kiện Văn hóa, Thể thao, Du lịch nổi bật với 7 đêm diễn “cháy vé”.  Nhưng sự quay trở lại của ballet Hồ Thiên nga sau 5 năm vắng bóng với một tinh thần, nhiệt huyết tuổi trẻ một lần nữa tiếp tục được khán giả đón đợi với những đêm diễn “bùng nổ” trên sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội và Nhà hát Hồ Gươm. 

Chia sẻ cảm xúc sau khi thưởng thức vở diễn, Bà Kim MinJung (một khán giả người Hàn Quốc) bộc bạch: “Đây là lần đầu tiên tôi đi xem ballet ở Hà Nội. Tôi rất ấn tượng với cách dàn dựng của Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam. Vở diễn lần này có nhiều điểm khác so với Hồ Thiên nga tôi đã xem ở Hàn Quốc. Diễn viên tôi ấn tượng nhất là Odette - Thiên nga trắng, hình thể đẹp, múa diễn tả được nội tâm nhân vật và nàng Odile - Thiên nga đen với cách múa rất quyến rũ. Một điều nữa lôi cuốn tôi ở vở ballet này là dàn nhạc. Lâu lắm rồi tôi mới được chìm đắm trong những bản nhạc của vở Hồ Thiên nga. Tất cả mang lại cho tôi nhiều cảm xúc và chắc chắn gia đình tôi sẽ đi xem ballet ở Hà Nội nhiều lần nữa”. 

Có thể nói, sự trở lại của ballet Hồ Thiên nga phiên bản 2024 của VNOB một lần nữa khẳng định sức cuốn hút kỳ diệu của vở múa kinh điển và sức sống bất diệt của tình yêu trong sáng, thủy chung - nơi cái thiện sẽ chiến thắng dù có phải trải qua hy sinh và mất mát.

Sức cuốn hút trẻ trong ballet Hồ Thiên nga

Có một điều tạo nên sức hút đặc biệt trong vở ballet Hồ Thiên nga lần này là các vai chính của vở diễn được trao cho các diễn viên trẻ, hiện đang là học sinh, sinh viên chưa phải là diễn viên dày dạn kinh nghiệm. Đây là một quyết định khá táo bạo và cũng là một quyết định hàm chứa đầy niềm hứa hẹn, tin tưởng dành cho thế hệ nghệ sĩ ballet trẻ của Ban Lãnh đạo VNOB. 

Vở diễn là cơ hội, động lực để các nghệ sĩ ballet trẻ triển vọng được tiếp thêm sức mạnh và niềm đam mê cống hiến cho nghệ thuật ballet

Bên cạnh những gương mặt thành danh như NSƯT Phạm Thu Hằng, “Hoàng tử ballet”- NSƯT Văn Nam thì sự góp mặt của dàn diễn viên trẻ: Đức Hiếu, Lan Chi, Lan Nhi, Khánh Băng, Tuấn Anh… cùng dàn múa tập thể đến từ VNOB, Học viện Múa Việt Nam, khoa Múa Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh có lẽ là một tiền lệ chưa từng xuất hiện trong lịch sử trình diễn ballet Việt. 

Ghi nhận niềm lạc quan, tin tưởng của VNOB dành cho đội ngũ nghệ sĩ Ballet trẻ tuổi, NSND Trần Ly Ly - Quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn, Nguyên Giám đốc Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam chia sẻ: “Tôi vô cùng vui mừng, phấn khởi trước sự góp mặt của các em diễn viên còn là học sinh, sinh viên tham gia vở ballet Hồ Thiên nga lần này. Mong rằng đây sẽ là động lực tiếp thêm sức mạnh và niềm đam mê cống hiến, yêu nghề cho các nghệ sĩ ballet trẻ triển vọng tương lai”.    

Nghệ thuật ballet đã được ví như “khuôn vàng thước ngọc” - là một trong những nền tảng ngôn ngữ - kĩ thuật của những kĩ thuật trong nghệ thuật múa toàn nhân loại. Vì thế, nó đòi hỏi ở người diễn viên một tiêu chuẩn, trình độ vô cùng khắt khe. Và sự góp mặt của dàn diễn viên trẻ trong ballet Hồ Thiên nga 2024 có lẽ cũng là một “phép thử” cho các nghệ sĩ ballet trẻ có cơ hội được bộc lộ tài năng và những nỗ lực phi thường để thể hiện được tinh thần, nghị lực của tuổi trẻ, được gửi gắm trong vở diễn kinh điển này. 

Vở ballet Hồ Thiên nga 2024 với sự có mặt của nhiều diễn viên ballet trẻ tài năng

Với tư cách là người dàn dựng, biên đạo, NSƯT Lưu Thu Lan chia sẻ: “Với sự cố gắng thúc đẩy đào tạo chất lượng nghề cho những diễn viên ballet trẻ, chúng tôi mong mỏi đưa ra được một diện mạo mới, một tinh thần tươi trẻ cho vở diễn. Việc xây dựng ekip 2 dành cho các diễn viên trẻ là chủ trương của lãnh đạo Nhà hát và cũng là điều tôi ấp ủ bởi qua mỗi dự án là một lần trưởng thành, muốn có được thế hệ kế cận cần đào tạo họ và tin tưởng vào bản lĩnh và khả năng của họ, như vậy mới có được một lớp trẻ tự tin, tài năng và yêu nghề”. 

Tuổi trẻ đầy hoài bão và đam mê, tuổi trẻ muốn khát khao cống hiến, nhưng tuổi trẻ cũng cần một môi trường thuận lợi để họ được trao gửi niềm tin và ước vọng. Chính trong ballet Hồ Thiên nga phiên bản 2024, VNOB đã đem đến cho khán giả Việt một sức hút trong trẻo, kỳ diệu, thánh thiện của tuổi trẻ, đã tiếp thêm nghị lực và niềm đam mê trong hành trình chinh phục nền nghệ thuật hàn lâm trong lòng mỗi nghệ sĩ ballet trẻ tuổi. 

Bộc lộ cảm xúc khi được đảm nhận vai hoàng tử SiegFried trong vở ballet Hồ Thiên nga, diễn viên Đức Hiếu bày tỏ: “Có thể nói đây là một điều thật sự hạnh phúc với một diễn viên trẻ như em, mới về Nhà hát được 3 năm nhưng đã nhận được tình cảm và sự tin tưởng của Nhà hát. Trong vở Hồ Thiên nga thì vai diễn hoàng tử là một vai diễn rất quan trọng khi ở vị trí như một người dẫn chuyện, sợi chỉ xuyên suốt vở ballet. Bản thân diễn viên phải làm thế nào diễn xuất đủ chiều sâu, toát được phong thái của vị hoàng tử mới lớn, cùng với đó là sự đòi hỏi cao trong phần kĩ thuật múa vì luôn yêu cầu sự chỉn chu, sạch sẽ, tượng trưng nhất cho nghệ thuật múa ballet nam. Vai diễn này tuy áp lực rất nhiều nhưng bản thân em cũng có sự tự tin nhất định bởi đây là một vở lớn lên cùng em trong cả quá trình học tập và làm nghề, và đây cũng là giai đoạn em có nhiều thuận lợi về sức khoẻ, sức trẻ để phù hợp với vai diễn này. Hơn nữa, em cũng đã được đồng hành cùng Nhà hát trong 2 dự án thành công vào năm ngoái là Đông Hồ và Giselle. Tuy nhiên, đi kèm với sự hạnh phúc là sự lo lắng, áp lực khi phải nâng cao chất biểu diễn hơn nữa, làm sao không bị một màu, phải tạo ra chất tươi mới nhưng vẫn giữ được những gì đẹp đẽ, tinh túy nhất”. 

Là một sinh viên đang theo học tại Học viện Múa Việt Nam được Nhà hát tin tưởng lựa chọn vào vai thiên nga trắng Odette, diễn viên Lê Lan Chi xúc động chia sẻ: “Em thật sự rất vinh dự và biết ơn Nhà hát Nhạc Vũ Kịch đã tạo cơ hội và tin tưởng em với vai diễn Thiên Nga trắng. Vậy nên sau đêm diễn, em phần nào cảm thấy nhẹ lòng vì đã hoàn thành vai diễn một cách trọn vẹn. Bản thân em cảm nhận rằng những gì em đưa đến cho khán giả chưa phải 100% khả năng em có thể đạt được, nhưng khi nghe tiếng vỗ tay của khán giả, em cảm nhận được rằng những cảm xúc em trao có thể vươn tới họ. Thú thực, sự tin tưởng của Nhà hát dành cho những diễn viên trẻ chúng em vừa là áp lực nhưng cũng là động lực để em và các bạn diễn cùng cố gắng mỗi ngày với mong muốn đem đến cho khán giả buổi trình diễn tràn đầy tình cảm trong sáng, nhiệt huyết của tuổi trẻ”.

Đúng vậy, để có được thành công trọn vẹn sau mỗi vở múa thì ngoài nỗ lực của cá nhân diễn viên, còn đòi hỏi ở đó một tinh thần tập thể và sự phối hợp của âm nhạc, mỹ thuật, trang phục, ánh sáng… Trong vở ballet Hồ Thiên nga phiên bản 2024, khán giả vô cùng vui sướng khi cùng lúc được chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiêu sa, quyền quý của nghệ thuật ballet, và còn được đắm chìm trong những giai điệu tuyệt vời, sống động của nhà soạn nhạc nổi tiếng P.I. Tchaikovsky dưới chiếc đũa “thần” của nhạc trưởng Đồng Quang Vinh và hơn 60 nhạc công Dàn nhạc giao hưởng Nhà hát. Bên cạnh đó, toàn bộ phục trang vở Hồ Thiên nga đã được Tập đoàn thiết kế và sản xuất phục trang Atelier Yoshino (Nhật Bản) cùng nhà thiết kế thời trang EllieVu thực hiện. Nổi bật trên trang phục là các họa tiết thêu nổi được thực hiện bởi những bàn tay nghệ nhân xứ Phù Tang, mang đến vẻ đẹp sang trọng và quý phái. Lấy cảm hứng từ phong cách Hoàng gia Pháp, những họa tiết này góp phần làm tăng thêm sự lộng lẫy và nét đặc biệt vốn có của từng nhân vật trong vở diễn. Chính nhờ sự kỳ công và tinh xảo ấy, các vũ công càng được thăng hoa trên sân khấu biểu diễn lần này, đồng thời mang đến cho sân khấu Hồ thiên nga 2024 một sự lộng lẫy, đậm chất hoàng gia.

Những thành quả và những nỗ lực của các bạn đã được công chúng và bạn bè đồng nghiệp hoan nghênh, cổ vũ. Đã có rất nhiều niềm tin được trao gửi nơi đây. Đã có rất nhiều những giọt nước mắt của niềm hạnh phúc, tự hào sau đêm diễn tuôn rơi. Nhưng cũng có rất nhiều kỳ vọng, mong muốn vào thế hệ trẻ - những nghệ sĩ ballet tương lai của Việt Nam, các bạn hãy nỗ lực, nỗ lực hơn nữa, bởi khán giả và những đồng nghiệp luôn tin tưởng rằng các bạn sẽ còn tuyệt vời hơn nữa, chuyên nghiệp hơn nữa, mới mẻ và cuốn hút hơn nữa trên sân khấu nghệ thuật hàn lâm nước nhà.

LIÊN HƯƠNG - THANH HOA

Nguồn: Tạp chí VHNT số 577, tháng 7-2024