Chiều 29-11, tiếp tục diễn ra Phiên thảo luận thứ hai với chủ đề “Hệ giá trị quốc gia và hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới”, nằm trong khuôn khổ Hội thảo quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”.

Với 7 tham luận trình bày tại Hội thảo, các nhà khoa học đã tập trung làm rõ nội hàm của hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị quốc gia Việt Nam, từ đó đề xuất những giải pháp thiết thực trong thời gian tới.

PGS, TS Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương điều hành phiên thảo luận

Xây dựng hệ giá trị văn hóa là vấn đề cấp thiết

Theo PGS, TS Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa: “Trong bối cảnh xã hội đương đại với sự gia tăng của toàn cầu hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, hệ giá trị văn hóa ở Việt Nam ngày càng trở nên phức tạp, với sự cùng tồn tại của hệ giá trị truyền thống, hệ giá trị mới, hệ giá trị phổ quát, hệ giá trị đặc thù, hệ giá trị cốt lõi, hệ giá trị phái sinh… Hơn nữa, trong bối cảnh hiện nay, xung đột giá trị, thậm chí khủng hoảng giá trị, “sốc” giá trị cũng đã xảy ra càng làm gia tăng thêm tính phức tạp nhưng cũng làm lộ rõ sự cần thiết nhìn nhận lại việc xây dựng hệ giá trị văn hóa hiện nay”.

PGS, TS Nguyễn Thị Phương Châm nhấn mạnh tính tương đối của hệ giá trị: “Mỗi cộng đồng, tộc người, mỗi nhóm xã hội đều có hệ giá trị riêng mà những hệ giá trị ấy được hình thành và duy trì, phát triển trong điều kiện cụ thể và đặc thù của chính cộng đồng tộc người hay nhóm xã hội đó”

Xác định hệ giá trị, việc khó khăn nhưng vẫn phải thực hiện

Nhận thức rõ những thách thức đối với hệ giá trị như: sự phát triển của nền kinh tế thị trường, quá trình hội nhập, sự phát triển của khoa học công nghệ…, PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã đề xuất những giải pháp giữ gìn và phát huy hệ giá trị dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học của nền văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới. Đó là: Xác định nội hàm cụ thể các hệ giá trị; Hoàn thiện thể chế, chính sách; Đẩy mạnh dân chủ hóa xã hội, đồng thời giữ nghiêm kỷ cương phép nước; Nêu cao vai trò đầu tàu gương mẫu của tầng lớp lãnh đạo, quản lý xã hội, đội ngũ văn nghệ sĩ; Tăng cường tuyên tuyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về giá trị và hệ giá trị; Phát huy vai trò của các thiết chế gia đình, nhà trường và xã hội trong xây dựng hệ giá trị; Phát huy vai trò, sứ mệnh của văn học nghệ thuật trong xây dựng giá trị.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn phát biểu tại Hội thảo

Phát triển nhận thức về hệ giá trị quốc gia

GS, TS Trần Văn Phòng, nguyên Viện trưởng Viện Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh xác định: “Giá trị quốc gia là tất cả những gì mang lại ý nghĩa nhất định cho quốc gia, được cả quốc gia thừa nhận, trở thành mục tiêu, chỗ dựa tinh thần để con người trong quốc gia và cả quốc gia khao khát, hướng tới và hành động theo”.

Theo ông Phòng, để từng bước nghiên cứu, xây dựng hệ giá trị quốc gia, cần quán triệt tốt, đồng bộ một số yêu cầu sau: Xác định rõ nội hàm của hệ giá trị quốc gia; Dựa vào nhân dân xây dựng hệ giá trị quốc gia gắn với xây dựng hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người và hệ giá trị gia đình Việt Nam; Cần có lộ trình, bước đi phù hợp thực tiễn; Chủ động tích cực hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại.

GS, TS Trần Văn Phòng cho rằng, mỗi quốc gia, dân tộc trên con đường xây dựng và phát triển luôn luôn xây dựng cho mình một hệ thống giá trị nhất định hay còn gọi là hệ giá trị quốc gia

Theo PGS, TS Trần Quốc Toản, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, hiện nay đang còn có những nhận thức khác nhau về mối quan hệ giữa hệ giá trị quốc gia với hệ giá trị con người, hệ giá trị gia đình, với hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị xã hội. Hệ giá trị quốc gia bao hàm các giá trị cốt lõi, trong đó có hệ giá trị con người, hệ giá trị gia đình, hệ giá trị văn hóa. Hệ giá trị quốc gia phải bao quát các giá trị phát triển cốt lõi của dân tộc. Khi có nhận thức đúng, chúng ta mới có thể hiện thực hóa được các hệ giá trị.

PGS, TS Trần Quốc Toản, cho rằng, cần thống nhất trong nhận thức về các hệ giá trị

Hệ giá trị quốc gia xuất phát từ mong đợi của nhân dân

Trong tham luận “Xây dựng hệ giá trị quốc gia trong giai đoạn hiện nay”, GS, TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam đã đưa ra một số lưu ý về nguyên tắc xác định giá trị như sau: Việc xác định hệ giá trị chỉ nên dừng lại ở những giá trị cốt lõi, trọng điểm, ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn hiện nay; Hệ giá trị quốc gia phải kết hợp hài hòa giữa các giá trị thiết thân của dân tộc với các giá trị phổ quát, tiến bộ của thời đại và nhân loại; Hệ giá trị quốc gia không nên quá cao siêu, xa vời, ít tính khả thi, mà phải có sự cân đối, hài hòa giữa ý chí của tầng lớp lãnh đạo với điều kiện thực hiện và sự đồng thuận của người dân, phải xuất phát từ những mong đợi của nhân dân để họ tự giác chung tay thực hiện; Cấu trúc hệ giá trị cần ngắn gọn, súc tích, dễ nhớ, dễ thuộc, dễ tuyên truyền, triển khai.

GS, TS Từ Thị Loan đề xuất hệ giá trị quốc gia trong giai đoạn hiện nay gồm 8 giá trị: Hòa bình, Thống nhất, Độc lập, Dân chủ, Công bằng, Văn minh, Phồn vinh, Hạnh phúc, trong đó giá trị Phồn vinh đã bao hàm hai giá trị: Dân giàu, Nước mạnh

Tại Hội thảo, các tham luận và ý kiến thảo luận đều nhất trí, khẳng định hệ giá trị văn hóa gồm: dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học; hệ giá trị quốc gia gồm: hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc.

Các đại biểu tham gia thảo luận bàn tròn

Tổng kết phiên thứ hai, GS, TS Đinh Xuân Dũng cho rằng, tuy có những ý kiến và trao đổi khác nhau, nhưng chúng ta có một sự đồng thuận rất lớn, đó là tính cấp thiết, cấp bách của việc xây dựng các hệ giá trị. Hệ giá trị quốc gia là một sự khái quát cao nhất, ở tầm vĩ mô, đó là những đặc trưng của một dân tộc, quốc gia. Hệ giá trị văn hóa là sự kết hợp, tổng hợp của những thành tựu sáng tạo của văn hóa Việt Nam. Trong 2 hệ giá trị này, có 3 nhân tố kết hợp chặt chẽ với nhau: sự kết hợp và nối tiếp những giá trị truyền thống tốt đẹp, bền vững trong quá khứ của dân tộc; sự kết hợp và tổng kết của những giá trị mới đang hình thành hiện nay; kết hợp những cái đã có, đang có, với những định hướng trong tương lai, đó là sức hấp dẫn của hệ giá trị văn hóa, quốc gia.

“Các hệ giá trị cần gắn chặt với những điều kiện kinh tế, xã hội của đất nước, từ đó tìm ra những giá trị cốt lõi nhất, để có thể định hướng cho sự phát triển. Đồng thời, nó phải chứa đựng khát vọng của dân tộc, nếu hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị con người Việt Nam chỉ mang tính thực tiễn thì không thúc đẩy được khát vọng của dân tộc hiện nay, vượt qua những khó khăn, thử thách gay gắt trong nước và quốc tế” - GS, TS Đinh Xuân Dũng nhấn mạnh.

Các hệ giá trị thể hiện khát vọng chung của dân tộc

Phát biểu tổng kết Hội thảo, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa đánh giá cao công tác chuẩn bị của các cơ quan chức năng, đặc biệt là tinh thần làm việc nghiêm túc, trách nhiệm, khoa học, đầy tâm huyết của các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan quản lý đã được thể hiện sâu sắc và rõ nét qua các tham luận và kết quả thảo luận tại Hội thảo.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa tổng kết Hội thảo

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương khẳng định, các hệ giá trị đã đóng vai trò định hướng, thống nhất ý chí và tình cảm chung của toàn Đảng, toàn dân, thể hiện khát vọng chung của dân tộc để tạo nên những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử vừa qua. Đồng thời, thống nhất nhấn mạnh 5 nhóm giải pháp trọng tâm thực hiện trong thời gian tới:

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt sâu sắc và toàn diện hơn nữa những nội dung về xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế theo phát biểu định hướng của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021.

Thứ hai, tập trung nghiên cứu, xây dựng, cụ thể hóa các hệ giá trị cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của từng lĩnh vực, từng địa phương nhằm khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, góp phần xây dựng nhân cách, con người, xây dựng gia đình, phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thực hiện mục tiêu cao cả phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Thứ ba, phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của đội ngũ trí thức văn nghệ sĩ, các nhà hoạt động văn hóa - xã hội, các cơ quan thông tấn, báo chí, phát thanh và truyền hình ở Trung ương và địa phương trong việc sáng tạo, xây dựng, hiện thực hóa các hệ giá trị vào trong đời sống xã hội; khẳng định những mặt tích cực, lên án, phê phán cái xấu, cái ác, cái giả, khẳng định cái đúng, cái tốt, cái đẹp, lan tỏa các tấm gương tích cực trong xã hội để xây dựng đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, truyền cảm hứng tích cực cho xã hội, đặc biệt là với thanh thiếu niên.

Thứ tư, cấp ủy và chính quyền các cấp cần lồng ghép thực hiện các hệ giá trị trong chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của mỗi địa phương, của mỗi lĩnh vực, nhất là gắn kết việc hiện thực hóa các giá trị này với nhiệm vụ xây dựng Đảng, phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, củng cố quốc phòng an ninh và đối ngoại.

Thứ năm, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận Trung ương, Bộ VHTTDL, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan tiếp tục phối hợp nghiên cứu, tham mưu trình Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về những vấn đề nghiên cứu, xây dựng và triển khai hiện thực hóa các hệ giá trị đã được đề cập tại Hội thảo này. Đồng thời, đề nghị các cơ quan và đơn vị chức năng trong hệ thống chính trị phối hợp xây dựng cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực hợp lý, cần thiết để tạo nên những đột phá mới trong việc triển khai, thực hiện các hệ giá trị trong công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và hạnh phúc.

Có thể nói, Hội thảo quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới” có ý nghĩa quan trọng để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; phát huy trí tuệ, tâm huyết của các nhà khoa học, chuyên gia, cơ quan tham mưu, chỉ đạo, quản lý văn hóa trong cả nước cùng nhau trao đổi kết quả nghiên cứu, thảo luận, hướng đến làm rõ và thống nhất trong việc xác định các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới; xây dựng và phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện khát vọng phát triển đất nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.

Bài, ảnh: VÂN ANH