Đọc sách là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống xã hội loài người, góp phần quan trọng trong tiến trình văn minh của nhân loại. Đọc sách là một quá trình tiếp cận thông tin tri thức, nâng cao hiểu biết và kiến thức tổng hợp về mọi phương diện của đời sống xã hội, giúp con người có thêm kinh nghiệm sản xuất, kinh nghiệm sống, lao động, học tập. Mặt khác, cũng tác động đến nhận thức, hành vi của người đọc và trau dồi tư tưởng, tình cảm, thẩm mỹ, tư duy. Ngày nay, các bậc cha mẹ đều rất quan tâm đến việc giúp con trẻ yêu thích đọc sách, hình thành thói quen đọc sách ngay từ khi còn nhỏ. Tại các nước phát triển, việc đọc sách trong độ tuổi thiếu nhi được đề cao như một món ăn tinh thần không thể thiếu. Bởi vậy, nhiều nhà xuất bản sách thiếu nhi đã ra đời, không ngừng phát triển và lan tỏa văn hóa đọc sách thiếu nhi trên toàn thế giới bằng những tác phẩm có giá trị cao.

Khái quát về các nhà xuất bản sách thiếu nhi trên thế giới

Hiện nay, các đơn vị xuất bản thiếu nhi được phân loại thành hai nhóm chính: các tập đoàn đa quốc gia (hay còn được gọi là các nhà xuất bản lớn) và các đơn vị xuất bản tư nhân. Các tập đoàn xuất bản với những công ty và nhà xuất bản trực thuộc đã xuất bản nhiều ấn phẩm mang dấu ấn riêng và được xuất bản rộng rãi trên thế giới. Một số nhà xuất bản nổi tiếng về sách thiếu nhi có thể kể đến như: Random House Children’s Books (xuất bản các tác phẩm của Dr. Seuss); Simon & Schuster (chuyên các sách về Bunnicula); Little, Brown Books for Young Reader (Little Women của tác giả Louisa May Alcott). Hằng năm, các đơn vị này đã mang đến cho bạn đọc hàng nghìn đầu sách mới thuộc nhiều thể loại khác nhau: từ văn học thiếu nhi đến truyện tranh hay sách kiến thức, kỹ năng sống và hướng đến nhiều độ tuổi khác nhau: từ mẫu giáo, nhi đồng đến thiếu niên. Bên cạnh các tác phẩm thiếu nhi nổi bật như: Harry Potter, Hunger Games, The Little Prince hay The Very Hungry Caterpillar, nhiều đầu sách mới cũng đã được xuất bản và nằm trong danh sách các sách thiếu nhi bán chạy trên các website trực tuyến Amazon, IndieBound, Barnes & Noble… Một số tác phẩm mới tiêu biểu là: Love của Matte de la Pena đứng đầu danh sách sách bán chạy của tờ báo New York Times, Don’t Blink! của Amy Krouse Rosenthal, tác giả có sách bán chạy trên New York Times và David Roberts, The Bad Seed của Jory John, nằm trong danh sách các đầu sách bán chạy của Amazon. Để có thể kết nối giữa tác giả với các độc giả và đưa những ấn phẩm đặc sắc đến tay bạn đọc nhỏ tuổi trên toàn thế giới, các nhà xuất bản và công ty sách đóng vai trò rất quan trọng. Bài viết giới thiệu một số nhà xuất bản sách thiếu nhi mà những ấn phẩm của họ đã và đang có xu hướng phát triển tại thị trường sách thiếu nhi Việt Nam như nhà xuất bản Usborne và DK. Từ việc khái lược mô hình kinh doanh, mục tiêu kinh doanh, sự đánh giá những mặt mạnh và chưa mạnh của các nhà xuất bản này sẽ giúp các đơn vị xuất bản sách thiếu nhi tại Việt Nam học tập và tham khảo, góp phần tác động tích cực đến sự phát triển của thị trường sách thiếu nhi ngoại văn Việt Nam trong thời gian tới.

Nhà xuất bản Usborne, Anh

Mô hình kinh doanh

Nhà xuất bản Usborne được thành lập bởi ông Peter Usborne vào năm 1973 và hoạt động như một công ty sách gia đình dưới sự lãnh đạo của ông và những người con. Usborne được đánh giá là một trong những nhà xuất bản sách thiếu nhi lớn và thành công nhất nước Anh. Từ khi ra đời đến nay, Usborne đã xuất bản hơn 3.000 đầu sách thuộc nhiều thể loại khác nhau dành cho các độc giả từ mẫu giáo đến thiếu niên. Usborne là một trong số ít nhà xuất bản được xây dựng theo mô hình hoạt động khép kín hoàn toàn. Các cuốn sách của Usborne được viết và sáng tạo bởi hơn 35 biên tập viên, nhà văn cùng hơn 50 nhà thiết kế vẽ hình ảnh độc quyền. Nhà xuất bản có 250 nhân viên chia làm 6 bộ phận: Phát triển sản phẩm, Kế toán, Kinh doanh, Tiếp thị, Bản quyền, Quan hệ quốc tế. Mô hình hoạt động xuất bản khép kín của Usborne đã tạo sự khác biệt so với các nhà xuất bản sách thiếu nhi khác và chính sự đặc sắc, độc đáo về hình thức đã khiến các độc giả nhỏ tuổi yêu thích các ấn phẩm của Usborne. Theo thống kê, các đầu sách của nhà xuất bản Usborne được rất nhiều nhà xuất bản trên thế giới mua bản quyền và phát hành trên toàn thế giới với nhiều ngôn ngữ khác nhau, điều mà nhiều nhà xuất bản lâu đời và có tiếng tại Anh chưa làm được.

Phương châm hoạt động và mục tiêu của Usborne

Để duy trì và phát triển dưới mô hình kinh doanh khép kín như vậy, các nhà lãnh đạo của Usborne đã xác định rõ phương châm đề cao chất lượng sản phẩm, mà chất lượng có được bởi sự đầu tư thời gian, sự quan tâm, chú ý, kỹ năng và niềm đam mê của mỗi một nhân viên làm việc trong nhà xuất bản. Usborne luôn tuyển dụng những người thông minh nhất, sáng tạo nhất và yêu cầu họ đặt trẻ em vào trung tâm mọi công việc họ làm, cần suy nghĩ như những đứa trẻ và trải nghiệm những sản phẩm mới như những đứa trẻ đang tò mò và ham học hỏi. Usborne luôn không ngừng đổi mới, tìm kiếm những phương thức và cách tiếp cận mới để thu hút trẻ đọc sách. Họ cho rằng trẻ em là những nhà tư tưởng lớn với sự khao khát khám phá những điều hấp dẫn, mới mẻ, vì vậy công ty luôn đưa ra những ý tưởng mới qua những ấn phẩm độc quyền của mình.

Các mục tiêu Usborne đặt ra đó là: Trở thành nhà xuất bản sách thiếu nhi hàng đầu tại Anh. Chất lượng sản phẩm là sự kết hợp bởi những yếu tố: thời gian, sự quan tâm, sự tập trung, kỹ năng, sự đam mê. Các ấn phẩm của Usborne hướng tới tiêu chí quail- pop: chất lượng cao (very high quality) và phổ biến rộng rãi (very high popularity); Đặt thiếu nhi làm trọng tâm của mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh; Slogan: Làm tốt hơn nữa (Do it better).

Mục đích của Usborne là tạo ra những cuốn sách hay nhất cho trẻ em - những cuốn sách được chúng đọc đi đọc lại, mang theo bên mình khắp mọi nơi, đọc dưới giường ngủ bằng đèn đuốc, trở thành người bạn theo sát bước chân trưởng thành của các em. Bằng các tác phẩm của mình, Usborne hướng các bạn nhỏ nghĩ rằng những cuốn sách của họ đều tuyệt vời, thú vị, giải trí, hấp dẫn và đầy ngạc nhiên để việc đọc sách trở thành một sở thích, thói quen và đam mê của các em. Usborne luôn đồng hành trên chặng đường phát triển của các độc giả nhí. Với quan điểm làm tốt hơn nữa, Usborne luôn nỗ lực hết mình để tạo ra những cuốn sách dành cho trẻ em chứa thông tin chính xác, đáng tin cậy, được trình bày một cách hấp dẫn, lôi cuốn và được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế cao nhất.

Các dòng sách đặc trưng

Các dòng sách đặc trưng của Usborne bao gồm: Playful books (ấn phẩm mà các bé có thể vừa đọc vừa chơi cùng sách); Thought - provoking young adult book (sách cho các bạn lứa tuổi thiếu niên); Activity books (Sách hoạt động); Gift books (sách quà tặng); Levelled reading books (sách đọc nhiều cấp độ); Touchy- feely books (sách phát triển xúc giác của trẻ).

Một số thành tựu của Usborne

Sách của Usborne được chuyển ngữ sang 100 thứ tiếng (sách xuất bản bằng tiếng Anh, Pháp, Ý, Hàn Quốc, Hà Lan, Tây Ban Nha, Brazil, Bồ Đào Nha, Rôman, Trung Quốc đều trực tiếp dưới tên Usborne. Với những ngôn ngữ khác, sách được mua bản quyền, dịch, xuất bản dưới tên các nhà xuất bản địa phương, xuất bản 300 đầu sách mới trong một năm. Từ khi hoạt động đến nay đã ra được 3.000 đầu sách cho thiếu nhi. Usborne là công ty xuất bản dành cho trẻ em thành công nhất ở Anh năm 2017, theo dữ liệu của Nielsen BookScan. Năm 2018, Usborne xếp hạng 137 trên tờ Sunday Times HSBC International Track 200, là công ty tư nhân trung cấp của Anh có doanh số quốc tế tăng trưởng nhanh nhất, tăng 55 bậc so với năm trước. Một số tựa game viễn tưởng của Usborne đã giành được giải thưởng lớn như Huy chương CILIP Carnegie 2018.

Đánh giá chung về Usborne

Điểm mạnh đầu tiên cũng chính là ưu điểm lớn nhất tạo nên sự thành công của Usborne là sự sáng tạo về hình thức. Tâm lý trẻ con thường thích chơi hơn đọc sách khi không ít bạn nhỏ nếu được bố mẹ cho chọn giữa sách và đồ chơi thì sẽ chẳng ngần ngại chọn ngay một món đồ chơi yêu thích. Nắm bắt được tâm lý này của các độc giả nhỏ, Usborne đã tạo ra những cuốn sách giúp các bạn nhỏ có thể vừa chơi, vừa học. Tùy thuộc vào từng độ tuổi, Usborne sẽ đưa ra những dòng sách khác nhau, phù hợp với những lứa tuổi đó. Đối với những độc giả nhí từ 0-3 tuổi, nhiều cha mẹ nghĩ rằng sách là chưa cần thiết, vẫn còn nhỏ chưa đọc được sách, thì Usborne đã thay đổi suy nghĩ của họ bằng những dòng sách hỗ trợ phát triển các giác quan như Touch and Feel Books - sách chạm và cảm nhận, để các bé nhận biết được sự khác biệt của các đồ vật, con vật, hay Sound Books - dòng sách âm thanh giúp bé khám phá thế giới qua từng trang sách và âm thanh kèm theo; đặc biệt hơn đó là dòng sách kết hợp đồ chơi như Pull-Back (kèm đồ chơi có đà), Wind-Up (kèm đồ chơi dây cót). Sách lúc này không chỉ dùng để đọc mà còn là đồ chơi để các em chơi. Đối với những lứa tuổi lớn hơn, Usborne có những dòng sách tương tác khác như Lift the Flap (lật mở), Cut out (cắt ghép mô hình), Sticker (hình dán) hay những bộ sách cho những bạn nhỏ mới bắt đầu tập đọc, được chia thành nhiều cấp độ khác nhau. Những bộ sách này thường được minh họa rất đẹp, một vài quyển sử dụng bản gốc là các tác phẩm kinh điển và biên tập lại sao cho các em dễ đọc, dễ hiểu.

Bạn đọc trẻ tiếp cận sách ngoại văn tại Hà Nội

Ảnh: MQ

Bên cạnh việc sử dụng những hình thức sách mới lạ, độc đáo, Usborne còn chăm chút trong việc minh họa cho sách. Các cuốn sách đa phần sử dụng những hình vẽ dễ thương, màu sắc sặc sỡ, bắt mắt, phù hợp với các bạn nhỏ. Chất lượng sách cũng là một điểm cộng cho Usborne. Chất lượng giấy tốt, giữ màu lâu, không bị ố vàng. Đặc biệt, những quyển Broad Book (sách bìa cứng) được nhiều cha mẹ, phụ huynh đánh giá là bền đẹp.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: Nội dung trong sách của Usborne không quá nổi bật, gây được ấn tượng mạnh. Đơn vị này chủ yếu chú trọng vào hình thức để thu hút khách hàng. Các nội dung trong sách của Usborne dễ dàng tìm thấy trong ấn phẩm thiếu nhi của những đơn vị xuất bản khác. Sách của Usborne chủ yếu được minh họa bằng hình vẽ. Điều này có thể thu hút được những độc giả nhỏ từ 0-6 tuổi. Tuy nhiên, với những độ tuổi lớn hơn, độc giả sẽ cần đến những hình ảnh thực tế để cảm nhận một cách rõ ràng nhất về những điều được viết trong sách. Đặc biệt đối với những dòng sách khoa học, nếu minh họa bằng hình ảnh thực tế sẽ giúp các bạn nhỏ dễ hình dung hơn.

Nhà xuất bản Dorling Kindersley, Anh

Mô hình kinh doanh

Nhà xuất bản Dorling Kindersley (DK), là một công ty xuất bản đa quốc gia của Anh chuyên về sách tham khảo cho người lớn và trẻ em. DK trực thuộc Penguin Random House, một công ty con của tập đoàn truyền thông Đức Bertelsmann và Công ty xuất bản Pearson plc của Anh. DK được thành lập tại London vào năm 1974 với tư cách là công ty đóng gói sách bởi Christopher Dorling và Peter Kindersley ở London. Năm 1982, DK bắt đầu chuyển sang xuất bản cuốn sách đầu tiên có tên First Aid Manual cho các dịch vụ y tế tự nguyện của Anh. Năm 1999, DK đã đánh giá quá cao thị trường sách Star Wars nên quyết định đầu tư và bị tồn kho hàng triệu bản dẫn đến phá sản. DK đã được công ty truyền thông Pearson Plc tiếp quản trong năm 2000 và trở thành một phần của Tập đoàn Penguin. Năm 2013, Bertelsmann và Pearson đã hoàn thành việc sáp nhập để tạo thành Penguin Random House.

Các ấn phẩm của DK được phổ biến rộng rãi tại hơn 100 quốc gia và được dịch ra hơn 60 thứ tiếng với các văn phòng đại diện ở Anh, Ấn Độ, Hoa Kỳ, Đức, Trung Quốc, Canada, Tây Ban Nha và Úc. DK chuyên xuất bản sách với các chuyên đề đa dạng như: hướng dẫn du lịch, nghệ thuật và thủ công, kinh doanh, lịch sử, nấu ăn, chơi game, làm vườn, sức khỏe, thể dục, lịch sử tự nhiên, nuôi dạy con cái, khoa học và tham khảo. Một trong những mảng sách DK đầu tư phát triển là sách cho trẻ em xoay quanh các chủ đề như: lịch sử, cơ thể con người, động vật, các hoạt động các sản phẩm được cấp phép như Lego, Disney và DeLiSo. Cũng như Usborne, các ấn phẩm của DK được sáng tác độc quyền bởi các nhà văn, họa sĩ và nhà thiết kế. Điều đặc biệt là một số dòng sách của DK được đứng tên bởi các tổ chức nổi tiếng như Hiệp hội Y khoa Anh, Hội Làm vườn Hoàng gia và Hội Chữ thập đỏ Anh. Bên cạnh đó, DK đóng vai trò là công ty mẹ của Alpha Books, nhà xuất bản của chuỗi Idiot’s Guides và Prima Games, nhà xuất bản nội dung chiến lược hàng đầu thế giới cho PC và trò chơi video điều khiển. Mục đích của DK là truyền cảm hứng, giáo dục và đem lại sự giải trí cho độc giả ở mọi lứa tuổi. Mọi ấn phẩm do DK xuất bản, bản in hay kỹ thuật số đều thể hiện phương pháp thiết kế hình ảnh độc đáo. Vào tháng 12 năm 2010, DK đã mở một cửa hàng ứng dụng, bán các phiên bản kỹ thuật số sản phẩm của mình từ các nhà xuất bản khác.

Đặc trưng của sách thiếu nhi DK

Sách thiếu nhi DK được thiết kế và minh họa đẹp mắt. Nhiều ấn phẩm của DK dành cho trẻ em từng đoạt giải thưởng và bán chạy nhất, đã thu hút các bạn nhỏ ở mọi lứa tuổi. Những cuốn sách thiếu nhi với nội dung đa dạng giúp các em tìm hiểu những từ đầu tiên của trẻ đến cơ thể con người, học đếm, không gian, khủng long, động vật, hoạt động thủ công và nấu ăn… Mảng sách giáo dục, khoa học của DK gồm các đầu sách mở rộng kiến thức, hiểu biết cho trẻ, trong đó nổi bật với bộ DK Children’s Eyewitness series và Carol Vorderman’s workbooks. Sách dành cho trẻ em của DK cũng thông qua các thương hiệu và nhân vật nổi tiếng, được yêu thích như: LEGO®, Star Wars ™, Disney, Marvel, Sophie la girafe và DC Comics trong bộ bách khoa toàn thư về nhân vật và sưu tầm, sách dán sticker cùng nhiều hình ảnh hướng dẫn.

Đánh giá chung

Khắc phục được nhược điểm của sách Usborne, hầu hết ấn phẩm của DK đều rất chú trọng vào nội dung, đặc biệt là các dòng sách kiến thức bách khoa. Nội dung trong các cuốn sách đều rất sát với thực tế, phong phú và phù hợp với nhiều lứa tuổi. Đối với những bạn nhỏ bắt đầu tìm hiểu về kiến thức xung quanh, DK có những đầu sách như: Ask a Scientist, My First Words: Let’s Get Taking… Những bạn nhỏ lớn tuổi hơn có thể tìm đọc những series như: Visual Encyclopedia hay DK Eyewitness Books với nhiều kiến thức chuyên sâu. Bên cạnh đó, DK còn gây ấn tượng với độc giả bằng những đầu sách về các tựa phim, trò chơi như Lego, DC, Star War.

Những đầu sách của DK chủ yếu được minh họa bằng hình ảnh thực tế. Các bức ảnh được sử dụng trong sách của DK đều có chất lượng tốt, sắc nét và màu sắc chân thực. Điều này giúp các bạn nhỏ hiểu rõ những kiến thức trong sách một cách dễ dàng và chính xác thông qua những bức hình thật, thay vì phải tưởng tượng xem chúng như thế nào. Chất lượng sách của DK cũng là một điểm nhấn. Sách dày dặn và chắc chắn. Sách bìa cứng hay sách giấy thường dùng một thời gian dài vẫn mới, không bị ố hay xỉn màu nhiều.

Bên cạnh những ưu điểm trên, còn một số hạn chế như DK chủ yếu xuất bản mảng sách khoa học, các sách về trò chơi và phim trong khi những mảng sách khác chưa thực sự nổi bật. Nhắc đến DK, đa phần các bố mẹ sẽ nhớ đến những đầu sách khoa học thay vì những mảng sách khác. Việc dùng hình ảnh thực tế minh họa vừa là điểm mạnh, vừa là điểm yếu của DK. Rất nhiều các bạn nhỏ yêu thích những hình vẽ dễ thương, nếu chỉ có ảnh thực tế minh họa sẽ khó có thể thu hút được những đối tượng này.

Tóm lại, từ những khái quát về các nhà xuất bản thiếu nhi trên thế giới và một số đánh giá về nhà xuất bản sách thiếu nhi Usborne và DK cho thấy đây là hai trong số những nhà xuất bản quốc tế có lượng sách nhập khẩu và mua bản quyền xuất bản lớn nhất trên thị trường sách thiếu nhi ngoại văn tại Việt Nam. Từ sự tìm hiểu, tiếp cận các mô hình kinh doanh, mục tiêu và phương châm kinh doanh của những nhà xuất bản trên, các nhà xuất bản và doanh nghiệp kinh doanh xuất bản phẩm tại Việt Nam có thể định hướng nhu cầu sách thiếu nhi ngoại văn hay tìm kiếm những cách thức khai thác, đẩy mạnh việc xuất bản và hoạt động kinh doanh mặt hàng sách thiếu nhi quốc văn tại Việt Nam trong thời gian tới.

Tài liệu tham khảo

1. www.amazon.com

2. www.dk.com

3. www.usborne.com

4. www.publishersglobal.com

Tác giả: Phạm Hương Giang

Nguồn: Tạp chí VHNT số 433, tháng 7-2020