Minh họa sách tranh cho thiếu nhi

Sách cho thiếu nhi, đặc biệt vẽ minh họa vốn được coi là “mảnh đất vàng” mời gọi các tác giả khai phá. Tuy nhiên, vì nhiều lý do mà lĩnh vực này ở Việt Nam hiện vẫn chưa phát triển, dẫn đến một thực trạng đáng buồn là sách tranh cho thiếu nhi ở nước ta hầu hết là mua lại bản quyền. Thành công của các tác giả Việt Nam tại các giải thưởng sách trong nước và quốc tế đang là nguồn động lực lớn cho những họa sĩ muốn theo đuổi công việc còn nhiều mới mẻ này. Đặc biệt, các khóa học được mở ra cũng giúp họa sĩ trang bị thêm kiến thức để đi đường dài với sách thiếu nhi.

Bà Donna McGowan, Giám đốc Hội đồng Anh tại Việt Nam phát biểu tại buổi lễ khai giảng Khóa học Minh họa sách tranh thiếu nhi

Sách tranh cho thiếu nhi - mảnh đất màu mỡ

Sách tranh là một dạng sách có sự kết hợp giữa tranh và lời kể, thường hướng đến đối tượng độc giả là trẻ em. Tranh trong sách tranh không đơn thuần chỉ để minh họa cho lời kể mà thật sự là một phần lời kể được thể hiện thông qua ngôn ngữ của hình ảnh. Vì vậy, tranh là một thành phần quan trọng, thậm chí quan trọng hơn lời kể trong sách tranh. Được coi là một thể loại giàu tiềm năng, sách tranh là một phương tiện hữu hiệu để trẻ em phát triển ngôn ngữ và cảm xúc, nhận biết hình ảnh, tiếp thu tri thức và đặc biệt là phát triển xúc cảm thẩm mỹ với nghệ thuật hội họa. Sách tranh trở thành một trong những phương tiện giáo dục hữu ích đối với trẻ ở hầu khắp các quốc gia.

Trên thế giới, sách tranh có một lịch sử lâu đời. Nhiều giải thưởng danh giá cũng được thành lập để trao giải cho sách tranh nói riêng và những tác phẩm có phần minh họa xuất sắc cho thấy sự quan tâm đối với thể loại này. Ở Việt Nam, từ năm 2020 đã có giải thưởng Sách tranh thiếu nhi quốc tế do Ehomebooks thành lập, tổ chức 2 năm/lần, dành cho những bản thảo sách tranh chưa xuất bản trên toàn cầu, nhằm ghi nhận tầm quan trọng của dòng sách này, đồng thời thúc đẩy sự sáng tạo của các tác giả, họa sĩ vẽ minh họa trên thế giới.

Họa sĩ Jan Fearnley

Năm 2015 với tác phẩm The First Journey (tựa sách tiếng Việt: Hành trình đầu tiên), họa sĩ Phùng Nguyên Quang và Huỳnh Kim Liên đã giành giải Nhất Scholastic Picture Book Award (SPBA) ở Singapore. Năm 2019, tác phẩm The Girl on the roof and the Boy on the beach (tạm dịch: Cô bé trên mái nhà và cậu bé bên bờ biển) của tác giả Vũ Thủy Ngọc Hà (bút danh Đốm Đốm) cũng đã đạt giải nhất SPBA. Sau thành công này, Vũ Thủy Ngọc Hà đã vẽ minh họa cho tác phẩm Những người bạn (được Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành năm 2021), trong đó phần lời là của tác giả nổi tiếng Aihara Hiroyuki - người có hơn 100 cuốn Ehon và truyện đồng thoại được yêu thích tại Nhật Bản. Tác phẩm cũng đã được xuất bản tại Nhật Bản không lâu sau đó.

Tháng 6/2023, tác phẩm Saving Sorya: Chang and the Sun Bear do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành với tên tiếng Việt Chang hoang dã - Gấu đã được trao giải thưởng Yoto Carnegie - giải thưởng thường niên của Vương quốc Anh được trao cho các tác phẩm xuất sắc dành cho trẻ em và thanh thiếu niên viết bằng tiếng Anh. Giải thưởng có hai hạng mục: Huân chương Yoto Carnegie cho tác phẩm viết và Huân chương Yoto Carnegie cho họa sĩ Jeet Zdũng ở hạng mục minh họa với những bức tranh vẽ tay bằng màu nước. Sự kiện lần đầu tiên một họa sĩ Việt Nam giành được giải thưởng danh giá Yoto được đánh giá là tín hiệu vui kích cầu thị trường vẽ minh họa thiếu nhi tại Việt Nam. Không chỉ là “mảnh đất vàng”, thị trường vẽ minh họa thiếu nhi nói riêng và sách thiếu nhi nói chung còn là đề tài tiềm năng để các tác giả sáng tác và tỏa sáng.

Chuyên gia xuất bản Jane Buckley

Dẫu còn khá non trẻ nhưng sách tranh thiếu nhi Việt Nam đã có những thành tích đáng kể. Có thể thấy, nếu các tác phẩm văn học thuộc thể loại thơ, văn xuôi gặp nhiều trở ngại trong việc tiếp cận với bạn đọc quốc tế vì vấn đề chuyển ngữ thì sách tranh có nhiều lợi thế hơn. Vì vậy, với các tác giả Việt Nam, sáng tác sách tranh không chỉ để phục vụ nhu cầu bạn đọc nhỏ tuổi trong nước mà còn là cánh cửa mở rộng để bước ra thế giới, tiếp cận và hòa nhịp với sự phát triển sách tranh của các quốc gia khác trên toàn cầu.

Khóa học Minh họa sách tranh thiếu nhi

Tháng 9/2023, Khóa học Minh họa sách tranh thiếu nhi do Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam phối hợp tổ chức với Nhà xuất bản Simon & Schuster (Vương quốc Anh) và Pop Up Projects (Tổ chức Phát triển văn học thiếu nhi Vương quốc Anh), Hội đồng Anh tại Việt Nam tài trợ được tổ chức tại Hà Nội.

Phát biểu tại sự kiện, bà Donna McGowan, Giám đốc Hội đồng Anh tại Việt Nam cho biết: “2023 là năm đặc biệt, năm kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với Vương quốc Anh, 30 năm Hội đồng Anh hoạt động tại Việt Nam. Nhân dịp này, Hội đồng Anh thực hiện Chương trình UK/Viet Nam Season 2023 từ tháng 6 đến tháng 12/2023 với nhiều hoạt động tôn vinh, hỗ trợ các chương trình hợp tác giữa hai nước trong 3 lĩnh vực chính gồm: Nghệ thuật, sáng tạo; Giảng dạy tiếng Anh và Các chương trình giáo dục. Khóa học minh họa sách tranh cho thiếu nhi do Nhã Nam phối hợp tổ chức cũng nằm trong khuôn khổ Chương trình UK/Viet Nam Season 2023”.

Việt Chang hoang dã - Gấu đã được trao giải thưởng Yoto Carnegie - giải thưởng thường niên của Vương quốc Anh năm 2023

Khóa học Minh họa sách tranh thiếu nhi là kết quả của hơn một năm thảo luận, lên kế hoạch giữa Nhã Nam cùng các chuyên gia hàng đầu đến từ Nhà xuất bản Simon & Schuster (một trong 5 nhà xuất bản lớn nhất thế giới) và Tổ chức Pop Up Projects với sự hỗ trợ kết nối của Hội đồng Anh tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Xuân Minh - Giám đốc Kế hoạch và Bản quyền của Nhã Nam bày tỏ: “Chúng tôi hy vọng Khóa học có thể hỗ trợ bồi dưỡng một lớp họa sĩ mới đầy tài năng, không chỉ vẽ minh họa mà còn có thể kể chuyện, tự tay làm ra những cuốn sách tranh ấn tượng, được xuất bản không chỉ ở Việt Nam mà còn vươn ra thế giới. Là một đơn vị phát hành sách với mong muốn góp phần tạo lập diện mạo mới cho nền xuất bản tại Việt Nam, Nhã Nam không chỉ chú trọng nội dung sách mà còn chăm chút cho hình thức, đặc biệt là thiết kế bìa và minh họa sách. Với sự tham gia của những chuyên gia đầu ngành, khóa học, bên cạnh việc hỗ trợ bồi dưỡng một lớp họa sĩ với những kỹ năng vẽ minh họa được đào tạo chuyên nghiệp còn đặc biệt đem đến cơ hội tự tay làm ra những cuốn sách tranh ấn tượng, được xuất bản không chỉ ở Việt Nam mà còn vươn ra thị trường quốc tế”.

Minh họa trong cuốn The First Journey của họa sĩ Phùng Nguyên Quang và Huỳnh Kim Liên giành giải Nhất Scholastic Picture Book Award

Giảng viên là hai nhà sáng tạo sách tranh nổi tiếng Jan Fearnley và Jane Buckley. Bà Jan Fearnley là họa sĩ minh họa sách thiếu nhi nổi tiếng tại Vương quốc Anh, tác giả minh họa của 26 cuốn sách thiếu nhi bán chạy. Bà Jane Buckley, Giám đốc nghệ thuật của Simon & Schuster, từng đạt nhiều giải thưởng trong lĩnh vực xuất bản dành cho trẻ em.

Được tổ chức dành riêng cho sinh viên đang theo học ngành minh họa và các họa sĩ minh họa chuyên nghiệp, Khóa học tập trung khám phá những nội dung cốt yếu cần thiết cho các họa sĩ để sáng tác tranh minh hoa cho thiếu nhi như: Điều tạo nên một cuốn sách tranh tuyệt vời với các ví dụ đương đại; Tầm quan trọng của cảm xúc trong các tác phẩm minh họa dành cho trẻ em; Cách phát triển và thiết kế nhân vật gần gũi với trẻ em; Cách hiểu nhân vật của mình với tư cách là một họa sĩ minh họa; Cách sáng tạo cốt truyện phụ và nhân vật phụ; Cách tìm địa điểm và xây dựng không gian để minh họa cho bối cảnh câu chuyện; Vai trò của màu sắc trong sách tranh; Cách phát triển bản phân cảnh (storyboard), bản phác họa thu nhỏ (thumbnail sketch), bản thô (rough) và sách mẫu (dummy book); Tính thực tiễn trong thiết kế của sách tranh - từ bố cục chuyển trang (page turn), dàn trang (page spread), đến sự phối hợp của chữ và hình ảnh, kiểu chữ, màu sắc và quá trình in ấn.

Minh họa của họa sĩ Jeet Zdũng trong cuốn Chang hoang dã - Gấu

Chất liệu minh họa dựa trên cuốn sách tranh mới của tác giả, nhà bảo tồn Trang Nguyễn có tựa đề The return of the spoon billed sandpiper (Tạm dịch: Sự trở lại của chim rẽ mỏ thìa) được viết để dành riêng cho dự án này. Sau 10 buổi học, các họa sĩ sẽ có một tháng để phát triển và hoàn thiện các tác phẩm minh họa của mình. Các tác phẩm được lựa chọn sẽ tham gia triển lãm tại Hà Nội, London và Manchester trong tháng 11, 12/2023. Tác giả của tác phẩm xuất sắc nhất theo đánh giá của các giáo viên hướng dẫn sẽ có cơ hội làm việc với Simon & Schuster trong một dự án xuất bản một cuốn sách tranh mới trong năm 2024/2025.