Lối mòn hay đột phá

Mỗi diễn viên trong cuộc đời nghệ thuật của mình đều mong muốn thoát khỏi vùng an toàn để được hóa thân vào nhiều vai diễn khác nhau. Có người thành công, có người thất bại nhưng quan trọng là họ được thử thách và khám phá chính mình.

Công Lý lột xác với vai Cường Lâm - trùm ma túy trong Mê cung

Vùng an toàn

Mỗi bộ phim là sự tổng hòa của nhiều khâu, nhiều công đoạn khác nhau trong đó diễn viên nắm giữ phần quan trọng trong sự thành bại của một bộ phim. Họ chính là người tải thông điệp, câu chuyện, nhân vật đến với khán giả. Nhiều bộ phim đã dành hai đến ba năm chỉ để lựa chọn được người vào vai ưng ý nhất. Bộ phim mới nhất của điện ảnh Trung Quốc làm về cố ca sĩ Mai Diễm Phương đã dành đến 3 năm để tìm kiếm người hợp vai. Người vào vai “Thiên hậu làng nhạc” Hồng Kông Mai Diễm Phương là nữ người mẫu 31 tuổi Vương Đan Ny. Không phải diễn viên, Vương Đan Ny đã được êkip làm phim đưa đi huấn luyện trong hơn nửa năm để có thể ca hát, nhảy múa và có được thần thái giống như Thiên hậu làng nhạc Hồng Kông Mai Diễm Phương. Khi bộ phim ra mắt, công chúng ngỡ ngàng như gặp lại cố nghệ sĩ trên màn ảnh và đánh giá Vương Đan Ny có vẻ ngoài, thần thái giống đến hơn 90 phần trăm so với Mai Diễm Phương.

Không hiếm bộ phim sẵn sàng mời người ngoại đạo (không phải diễn viên) vào đóng khi thấy ngoại hình, vóc dáng, gương mặt, cử chỉ phù hợp với phác họa, hình dung về nhân vật. Ở điện ảnh Việt Nam cũng có nhiều trường hợp như vậy. Khi bộ phim Thời xa vắng tuyển diễn viên, người được cố đạo diễn Hồ Quang Minh lựa chọn là một người ngoại đạo nhưng vẻ rụt rè, chất phác, thậm chí hơi ngố của Ngô Thế Quân rất đúng với mô tả của nhà văn Lê Lựu về nhân vật Giang Minh Sài trong Thời xa vắng. Nhờ sự huấn luyện của êkip, Ngô Thế Quân đã thể hiện xuất sắc một Giang Minh Sài rụt rè, thụ động, là nạn nhân của hoàn cảnh tác động.

Trong quá trình tuyển diễn viên cho các bộ phim, nhiều diễn viên may mắn có được vai diễn khi vẻ ngoài phù hợp với hình dung, mô tả về vai diễn. Không thể phủ nhận chính yếu tố ngoại hình phù hợp đã giúp diễn viên có lợi thế rất lớn khi khắc họa, chuyển tải nhân vật trên màn ảnh. Từng có một Lâm Tới vâm váp, mạnh mẽ chuyển tải thành công nhân vật Ba Đô trong phim Cánh đồng hoang, khắc họa hình ảnh người nông dân Nam Bộ trong công cuộc chống Mỹ. Nữ nghệ sĩ Trà Giang với vẻ đẹp rắn rỏi đã thành công với loạt nhân vật cách mạng như chị Dịu phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, chị Tư Hậu trong bộ phim cùng tên hay chị Hương trong Huyền thoại về người mẹ. Cả ba bộ phim đều khắc họa hình ảnh kiên cường của người phụ nữ Việt Nam trong bom đạn và vẻ đẹp cương nghị cùng lao động nghệ thuật đầy sáng tạo của NSND Trà Giang đã làm nên những hình tượng, nhân vật đẹp của màn ảnh.

Trong bộ phim Đến hẹn lại lên, cô Nết (Như Quỳnh đóng) mang đậm nét đẹp Á Đông với đôi mắt một mí, khuôn mặt trái xoan đã chuyên chở thành công hình ảnh người phụ nữ với duyên tình trắc trở vì có chút nhan sắc. Nam diễn viên Dũng Nhi ngày trẻ với vẻ ngoài thư sinh đã khắc họa vai Nam - cậu sinh viên viết đơn tình nguyện bằng máu ra chiến trường trong phim Bài ca ra trận. Diễn viên Trọng Trinh với vẻ đẹp nam tính thành công với hình tượng người chiến sĩ công an trong bộ phim Săn bắt cướp...

Hàng loạt diễn viên đã gặt hái thành công với những nhân vật khác nhau ngoài yếu tố lao động nghệ thuật thì chính ngoại hình đã góp phần không nhỏ tạo nên hình tượng nhân vật thành công ngay từ cái nhìn đầu tiên. Nhiều đoàn phim, do thời gian gấp gáp và muốn sự an toàn luôn chọn những diễn viên có ngoại hình phù hợp nhất với nhân vật. Nhiều diễn viên đã bị chết vai khi luôn bị đóng khung vào cùng một tuýp nhân vật trong suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật của mình.

Những đột phá quan trọng

Trong khi nhiều đoàn phim đề cao yếu tố an toàn khi quyết định giao vai thì ở một số phim, êkip đã mạnh dạn tìm kiếm sự khác biệt khi mời các diễn viên vào vai trái ngược với ngoại hình hay khác biệt hẳn với hình tượng nhân vật họ từng đóng, từng thành công.

NSND Thu Hà với vẻ đẹp mong manh, ngọt ngào từng thành công với loạt nhân vật như Quận chúa Quỳnh Hoa trong Đêm hội Long Trì, cô tiểu thư Nga trong Lá ngọc cành vàng. Sự thành công gắn với vẻ đẹp mong manh, yểu điệu của Thu Hà còn trở thành điểm nhận diện mỗi khi nhắc đến chị. Và danh xưng Thu Hà “lá ngọc cành vàng” đã luôn gắn với các vai diễn, các thành công trong nghệ thuật của chị. Nhưng mới đây, trong bộ phim Hướng dương ngược nắng, Thu Hà đã có một vai diễn rất khác, một Bạch Cúc đầy sắc sảo và quyết liệt trên thương trường. Có được thành công mới ấy đầu tiên phải kể đến sự dũng cảm của êkip khi dám để một diễn viên từng chết vai với vẻ ngọt ngào, mỏng manh hóa thân thành người đàn bà đầy quyết liệt, dữ dội trong công việc, trên thương trường cũng như trong cuộc sống.

Ngô Thế Quân - diễn viên tay ngang trong Thời xa vắng

Không quá chết vai như Thu Hà luôn gắn với cụm từ Lá ngọc cành vàng nhưng nam diễn viên Hoàng Hải ở giai đoạn đầu của nghề diễn cũng luôn được mời thủ vai “chính nhân quân tử” như lương y Hải trong bộ phim Đường đời, tướng Dinh trong Những người viết huyền thoại. Nhưng gần đây, anh luôn được mời vào các vai phản diện với sự tàn độc, máu lạnh như Đồng Vĩnh trong Mê cung, Tuấn mỏ trong Hồ sơ cá sấu hay đầy phức tạp, khó đoán như bác sĩ Nghị trong Mặt nạ gương.

Một diễn viên khác cũng có sự lột xác đầy bất ngờ là nam diễn viên Công Lý với ấn tượng ẻo lả, giả gái mà Bắc Đẩu là điển hình cho ấn tượng, hình dung của khán giả về nam diễn viên. Với ngoại hình ấy, Công Lý đã vào vai rất đạt người cha nuôi đầy bao dung, hy sinh trong Hương vị tình thân. Nhưng cũng chính anh đã tạo ra nét khác biệt khi vào vai trùm ma túy Cường Lâm trong bộ phim Mê cung. Với mái tóc để dài, thỉnh thoảng ghim lên tạo sự khác biệt, xem Công Lý vào vai ông trùm Cường Lâm không còn chút õng ẹo, điệu đà nào của Bắc Đẩu mà thay vào đó là vẻ dữ dằn, hiểm ác của kẻ đứng đầu một đường dây buôn bán cái chết trắng.

Trong phim Hương vị tình thân, sự trở lại của nam diễn viên Võ Hoài Nam sau nhiều năm ngưng đóng phim cũng là một ẩn số đầy bất ngờ. Với vẻ đẹp nam tính Võ Hoài Nam từng thành công với loạt phim về Cảnh sát hình sự cũng như giành giải Nam diễn viên ấn tượng cho vai đại ca Trọng phim Vua bãi rác. Trở lại màn ảnh sau nhiều năm, NSƯT Võ Hoài Nam đã lột tả hình ảnh người cha đầy yếm thế, mặc cảm với quá khứ tội lỗi và sẵn sàng làm mọi thứ để bù đắp cho đứa con gái sau nhiều năm vắng cha. Đặt một Võ Hoài Nam của trước và hiện tại đã có sự khác biệt rất lớn giữa hai giai đoạn, hai tuýp nhân vật anh vào vai.

Như Quỳnh với hình tượng cô gái Việt nhu mì, yếu đuối trong Đến hẹn lại lên

Còn hàng loạt các diễn viên khác vừa có thể đóng vai lành, vai dữ tùy kịch bản như NSND Trung Hiếu hay nam diễn viên Mạnh Trường và nhiều diễn viên khác. Thay vì khái niệm chết vai hay đóng khung diễn viên trong một tuýp nhân vật quen thuộc nhiều đoàn phim đã mạnh dạn giao vai khác chất, trái ngược cho các diễn viên để tạo nên sự khác biệt trên màn ảnh.

Ở góc độ nghề nghiệp, chính sự dũng cảm, dám khác biệt, dám đột phá cũng giúp nhiều diễn viên đa dạng hóa và tạo nên sự phong phú trong các vai diễn. Vẫn còn đó những thất bại khi diễn viên không tải được nhân vật hay đoàn phim trao nhầm vai khiến bộ phim thất bại và nhận về chỉ trích của khán giả. Tuy nhiên, trong nghệ thuật yếu tố sáng tạo, làm mới mình luôn cần thiết để tạo ra sự phong phú, khác biệt. Và nó cần đến sự quyết liệt từ cả hai phía: êkip làm phim và cá nhân các diễn viên khi muốn lựa chọn lối mòn, sự an toàn hay những đột phá, khác biệt.

THỦY TRẦN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 484, tháng 12-2021