Họ là anh em ruột và từng sát cánh bên nhau suốt mấy chục năm nay trong vai trò đồng đạo diễn, cùng đồng cam cộng khổ trong mọi dự án phim, chia sẻ những ý tưởng đồng điệu để rồi cùng giành nhiều giải thưởng cao quý, trong đó có giải Oscar cho phim và đạo diễn xuất sắc nhất. Joel và Ethan Coen được nhắc đến như là một cặp đạo diễn “vô tiền khoáng hậu” ở Hollywood.

Hai anh em Joel và Ethan Coen 

Thương hiệu “Phim Coen”

Thường được gọi là “anh em nhà Coen”, Joel (sinh năm 1954) và Ethan Coen (sinh năm 1957) xuất thân trong một gia đình gốc Do Thái, cả cha và mẹ đều là giáo viên tại bang Minnesota (Mỹ). Ngay từ nhỏ, hai anh em đã tỏ ra tâm đầu ý hợp khi có chung niềm đam mê với phim ảnh. Họ cùng dành dụm tiền để mua một chiếc máy quay phim rồi mày mò tự làm lại những bộ phim mà cả hai từng say sưa theo dõi trên truyền hình với diễn viên là bọn trẻ hàng xóm. Niềm đam mê ấy đi theo họ trong suốt những năm tháng tuổi trẻ để rồi họ cùng đi đến một quyết định: sát cánh bên nhau cùng làm ra những bộ phim. Cả hai cùng viết kịch bản, đạo diễn và sản xuất phim mặc dù gần đây đã có chút ít thay đổi khi Joel thiên về đạo diễn còn Ethan thì nghiêng theo hướng sản xuất phim. 

Năm 1984, khi Joel tròn 30 tuổi còn Ethan 27, họ cho ra mắt tác phẩm điện ảnh hợp tác đầu tiên Blood Simple mà họ cùng viết kịch bản, đạo diễn và sản xuất. Bộ phim kể về một chủ quán bar đã thuê thám tử giết chết vợ mình và người tình của cô ta, tuy u ám và mang hơi hướng bạo lực nhưng phim lại giành được nhiều sự khen ngợi. Với giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại LHP Sundance và Independent Spirit (Mỹ) (là những LHP dành cho các bộ phim độc lập có quy mô vừa và nhỏ), họ đã bước đầu được biết đến trong làng điện ảnh. Thành công mau chóng đến với cặp đạo diễn này, bắt đầu từ 3 giải Cành cọ vàng cho phim Barton Fink vào năm 1991, tiếp theo là giải Cành cọ vàng cho Đạo diễn xuất sắc nhất và hai giải Oscar Kịch bản xuất sắc nhất và Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất cho phim Fargo vào năm 1996. Năm 1998, Fargo còn lọt vào danh sách 100 bộ phim Mỹ hay nhất do Viện phim Mỹ (AFI) bình chọn. Từ đây, họ được nhắc đến bằng cái tên “anh em nhà Coen” với những tác phẩm mang thương hiệu “phim Coen” với đặc trưng là sự hoàn hảo về phong cách, kịch bản đầy chất trí tuệ và những bộ phim về tội ác, bạo lực, tiền bạc được kể lại một cách hài hước có phần ảm đạm nhưng đầy lôi cuốn. 

Nhiều giải thưởng danh giá đã khẳng định đẳng cấp thế giới của cặp đạo diễn này, không chỉ mang lại danh tiếng cho họ mà còn là động lực giúp họ được biết đến như là nhà làm phim độc lập thành công nhất thế giới. Chẳng ai ngạc nhiên khi anh em nhà Coen luôn dễ dàng kêu gọi vốn đầu tư và không bao giờ gặp khó khăn khi muốn mời cùng lúc nhiều siêu sao xuất hiện trong các dự án phim của họ. Gần 40 năm làm phim, anh em nhà Coen từng làm hơn 20 bộ phim và thành công trong nhiều thể loại: từ phim hài như O Brother, where art thou?, Raising Arizona đến phim xã hội đen như Blood Simple, Miller Crossing, No country for old man hay kết hợp cả hai thể loại trên như Barton Fink, Fargo... 

Khi được hỏi liệu hai anh em có khi nào tranh cãi khi làm phim, cả hai cùng đồng thanh xác nhận họ không bao giờ tranh cãi với nhau và với cả các thành viên trong đoàn làm phim bởi “chúng tôi là những người khao khát sự đồng thuận. Khi viết kịch bản chỉ có những cuộc bàn luận khi thật cần thiết vì trước đó, chúng tôi đã thoả thuận mọi chuyện và cứ vậy mà làm. Khi quay phim cũng vậy, ngay từ đầu những người tham gia đã được giải thích rõ ràng, Tuy nhiên, không có sự áp đặt nào mà chúng tôi cùng sáng tạo bởi cốt truyện là như vậy nhưng trong những hoàn cảnh cụ thể, các nhân vật sẽ nảy sinh thái độ ứng xử thích hợp. Khi làm phim, chúng tôi bắt đầu từng trang kịch bản một và xem xét những gì sẽ xảy ra tiếp theo. Chúng tôi không dựng lên khung câu chuyện rồi nhét các nhân vật vào mà cốt truyện và nhân vật tác động tương hỗ đến nhau. Lúc khởi đầu, chúng tôi cũng không biết chắc câu chuyện sẽ đi tới đâu”. Nghe có vẻ đơn giản nhưng thực ra, anh em nhà Coen, ngoài tài năng hẳn phải có một sự đồng điệu sâu sắc mới có thể cùng cộng tác để cho ra đời những tác phẩm thành công như vậy. Với giải Oscar Đạo diễn xuất sắc nhất cho bộ phim No Coutry for Old Man, họ đã đánh một dấu mốc lần đầu tiên trong lịch sử điện ảnh một cặp đạo diễn chia nhau giải Oscar ở hạng mục này.

 “Hai bộ óc rõ ràng sáng suốt hơn là một”

No Coutry for Old Man được dàn dựng từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Cormac Mc Carthy. Được cho là một “câu chuyện gay cấn miền Viễn Tây” đầy ẩn ý như là một lời bình luận về tình trạng nước Mỹ, bộ phim u ám đầy bạo lực nhưng cũng vô cùng nhân bản. Phim đưa người xem trở lại miền Tây bang Texas nước Mỹ những năm 1980. Người thợ săn Llewelyn Moss tình cờ đi ngang qua một bãi chiến trường sau vụ thanh toán đẫm máu của những băng đảng xã hội đen. Anh ta phát hiện ra một túi tiền tới 2 triệu đô la cùng lúc với một người đàn ông Mexico đang hấp hối. Thoạt tiên Moss chỉ xách túi tiền, bỏ mặc gã đàn ông. Nhưng vì cảm thấy day dứt nên tối hôm đó Moss mang nước đến cho người đàn ông rồi cứu sống anh ta. Hành động tốt đẹp này hoá ra lại là khởi đầu cho những âm mưu, tội ác hòng giành lại túi tiền kia giữa một bên là băng đảng người Mexico do Chigurh - một kẻ đâm thuê chém mướn được thuê giành lại túi tiền - cầm đầu và một bên là viên cảnh sát Ed Tom Bell. Pha lẫn giữa hình sự, trinh thám, xã hội đen và hài hước, bộ phim được giới phê bình đánh giá cao. Tờ Chicago Sun - Times cho rằng: “Đây là phim hay nhất trong số những phim mà anh em nhà Coen từng làm” còn tờ Guardian thì bình luận: “Phim đã chứng tỏ khả năng cảm nhận và dựng lại bối cảnh miền viễn Tây của anh em nhà Coen ít có đạo diễn nào sánh kịp”. Với những thành công của mình, anh em nhà Coen là một minh chứng sinh động cho câu nói của nhà thơ, triết gia Hy Lạp Homer: “Hai bộ óc rõ ràng sáng suốt hơn là một”.

Poster phim No Country for Old Men (2007)

Có thói quen đặc biệt là không bao giờ xem lại những phim của mình, anh em nhà Coen cũng không mấy khi nhìn lại những giải thưởng mà họ đã đạt được. Ngay sau khi lên nhận giải Oscar, ngoại trừ những buổi trả lời phỏng vấn hiếm hoi, họ lại quay lại ngay với những dự án phim của mình. Cho đến nay, họ đã được đề cử 13 Giải thưởng Oscar cùng nhau và chiến thắng giải Kịch bản gốc hay nhất cho Fargo và giải Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất cho No Coutry for Old Man. 

Năm 2011, anh em nhà Coen giành Giải Dan David trị giá 1 triệu USD vì những đóng góp của họ cho điện ảnh và xã hội. Công ty sản xuất phim riêng của họ có tên Mike Zoss Productions được đặt theo tên của Mike Zoss Drug - một hiệu thuốc ở St. Louis Park. Từ những năm 1950, đây là nơi họ thường lui tới khi họ còn là những cậu bé. Tên này cũng được sử dụng cho tiệm thuốc trong phim No Coutry for Old Man như một kỷ niệm đáng nhớ. 

 Đôi khi, “cặp bài trùng” này cũng tách nhau ra. Cả hai anh em đều từng viết những kịch bản mà họ không làm đạo diễn, bao gồm cả bộ phim tiểu sử về chiến tranh như Không bị gián đoạn (2014), phim kinh dị Bridge of Spies (2015) và những bộ phim hài ít được biết đến hơn, không thành công về mặt thương mại như Làn sóng tội phạm (1985), Người đàn ông khỏa thân (1998) và Gambit (2012). Ngoài ra, Ethan còn là một nhà văn viết truyện ngắn, kịch bản sân khấu và làm thơ.

BẢO TRÂM

Nguồn: Tạp chí VHNT số 493, tháng 3-2022