Gần 20 năm sống ở Việt Nam, đạo diễn người mỹ Aaron Toronto là cái tên quen thuộc trong giới làm phim Việt Nam. Thường thầm lặng hỗ trợ những đạo diễn, nhà sản xuất tầm cỡ như Charlie Nguyễn hay Ngô Thanh Vân và đứng đằng sau thành công của nhiều bộ phim điện ảnh nổi tiếng như Em chưa 18, Để mai tính…, Aaron luôn ấp ủ dự định về một phim điện ảnh do chính mình đạo diễn. Bộ phim Đêm tối rực rỡ đã được đúc kết bằng nhiều trải nghiệm sau những năm tháng theo nghề và đặc biệt là vốn sống, chiêm nghiệm mà anh tích cóp được tại Việt Nam - nơi anh luôn xem là quê hương thứ hai.

Aaron đã tham gia vào khá nhiều tác phẩm điện ảnh thành công của Việt Nam, trong nhiều vai trò đa dạng như: nhà sản xuất (các phim Em chưa 18, Truy sát), biên kịch (Tấm Cám - Chuyện chưa kể), phó đạo diễn (Để Mai tính), dựng phim (Tèo Em)… Gần 20 năm sinh sống và làm việc tại Việt Nam, đạo diễn Aaron không chỉ có một bề dày về kinh nghiệm về điện ảnh, sản xuất phim và các công việc hậu trường khác mà anh còn là một người vừa thấu hiểu vừa say mê văn hóa Việt Nam.

Một trong những lý do khiến anh say mê văn hóa Việt là bởi anh đã kết hôn với một cô gái Việt Nam: diễn viên kiêm nhà sản xuất Nhã Uyên và cùng với vợ nuôi dạy hai cô con gái. Văn hóa Việt như đã ngấm vào máu của Aaron Toronto và anh muốn tái hiện những trải nghiệm của mình trong một tác phẩm điện ảnh thuần Việt. Đêm tối rực rỡ được ấp ủ bởi tình yêu đó của chính Aaron và vợ mình. Bộ phim khai thác một chủ đề không hề xa lạ với bất kì người Việt Nam nào nhưng hãy còn hiếm thấy với điện ảnh nội địa: đám tang.

Anh chia sẻ: “Lúc mới sang Việt Nam và tham dự một đám tang, tôi đã rất bất ngờ. Có nhiều nghi thức và quy trình, cũng như rất nhiều sắc thái trên gương mặt những người đến dự. Họ tổ chức nghi lễ tiễn đưa người đã mất một cách long trọng nhưng không qua loa. Đau thương, mất mát vẫn ở trong tim mỗi người nhưng cách họ trân quý những giây phút cuối cùng của người thân bằng một đám tang rực rỡ thực sự đã khiến tôi không thể quên. Nếu như ở châu Âu, người ta thường tổ chức đám tang đơn giản, ngắn gọn, trầm mặc với màu đen là chủ đạo thì đám tang của người châu Á có rất nhiều màu sắc và nghi thức. Ở một đám tang của người Việt, các thành viên của gia đình không chỉ mặc niệm hay khóc lóc, họ còn được nghe hát, được chiêm ngưỡng những màn biểu diễn đầy màu sắc, được ăn uống, chuyện trò như một dịp sum họp hiếm hoi”.

Chính những điều đó làm nên sự riêng biệt và hấp dẫn của một đám tang của người Việt đối với Aaron. Anh đã quan sát và suy ngẫm rất nhiều về phong tục ma chay trong đám tang của người Việt. Sau khi xem bộ phim Long Day’s Journey into Night chuyển thể từ vở kịch kinh điển cùng tên của nhà văn Mỹ Eugene O’Neill, Aaron nảy ra ý tưởng về Đêm tối rực rỡ trong một câu chuyện được kể từ những chất liệu thuần Việt.

Cũng là đêm trắng trong một gia đình, nhưng nếu trong vở kịch, câu chuyện xoay quanh người mẹ đang phải lạm dụng thuốc giảm đau để xoa dịu nỗi đau thể xác bên những đứa con tề tựu đông đủ, để rồi ẩn ức giấu kín trong những mối quan hệ bỗng bị phanh phui thì câu chuyện mà Aaron muốn kể sẽ là đêm trắng của một tang gia ở miền Nam Việt Nam. Một đêm thật nhiều màu sắc, cảm xúc và cả những sự kiện chấn động ở một gia đình trung lưu tại Sài Gòn. Khi người ông qua đời, cả gia đình tề tựu để đưa tiễn. Đám tang diễn ra hoành tráng, xôm tụ, rộn rã và đầy màu sắc. Thế nhưng, những ý nguyện riêng tư của mỗi thành viên dần lấn át đi nỗi mất mát, cho đến khi những sự thật và bi kịch bùng phát, như một hệ luỵ của tổn thương từ nạn bạo hành gia đình đầy ám ảnh.

Aaron thú nhận, nạn bạo hành gia đình cũng là một thực trạng khiến anh đau đáu, khắc khoải khi chứng kiến những sự thật từ những “nhân chứng” xung quanh mình. Anh muốn truyền tải tất cả những gì mình chiêm nghiệm được từ khi sinh sống ở Việt Nam năm 18 tuổi, từ sự ngạc nhiên buổi ban đầu đến những trăn trở, suy tư và cả lòng trắc ẩn khi đã yêu và hiểu mảnh đất này vào bộ phim của mình.

Điểm khác biệt của bộ phim có lẽ đến từ sự cộng hưởng giữa một câu chuyện được kể từ những chất liệu thuần Việt với ấn tượng về những nét văn hóa và đời sống, xã hội Việt Nam của một người nước ngoài. Khán giả Việt hẳn sẽ tò mò và có thể sẽ ngạc nhiên với nếp sống, lề thói, phong tục của người Việt qua lăng kính của một đạo diễn người Mỹ.

Đạo diễn Aaron Toronto trong 1 cảnh quay phim Đêm tối rực rỡ

Đam mê điện ảnh và muốn kể câu chuyện của mình, đạo diễn Aaron Toronto cũng không tránh khỏi e ngại bởi tâm lý của một người Mỹ làm phim về Việt Nam, hơn nữa lại không phải phim remake mà là một bộ phim nguyên bản đào sâu về văn hóa địa phương. Anh cũng xem rất nhiều những bộ phim về Việt Nam của các đạo diễn nước ngoài và đạo diễn Việt kiều. Từ đó nhận ra rằng “chỉ những người xa quê hương, hay người ngoại quốc yêu thích văn hóa Việt Nam mới yêu những đề tài này đến mức đào sâu về chúng, xem chúng như “nhân vật chính” chứ không chỉ là những thứ làm nền”. 

Ngay từ tựa phim, Đêm tối rực rỡ đã gây không ít tò mò cho cả những diễn viên khi nhận kịch bản. Nghệ sĩ Phương Dung nhớ lại cảm nhận khi quay phim: “Căn nhà tối thui, rất nhiều thứ tối thui nhưng tên phim lại là Đêm tối rực rỡ !”.

Đạo diễn Aaron Toronto lý giải: “Đêm tối rực rỡ là cái tên đúng nhất với câu chuyện mà tôi nghĩ ra trong đầu. Chuyện phim hoàn toàn xoay quanh một đám tang, với bối cảnh diễn ra trong suốt một đêm trắng, có rất nhiều những câu chuyện, ánh sáng và đủ loại âm thanh rộn rã. Thế nhưng đằng sau sự rực rỡ đó còn ẩn chứa mặt trái rất khốc liệt và tàn nhẫn của bi kịch gia đình, bi kịch xã hội, bi kịch hôn nhân. Đôi khi đám tang không chỉ là kết thúc mà còn là khởi đầu cho những bi kịch. Các thành viên trong gia đình buộc phải trải qua cái đêm tăm tối đó thì mới thấy được sự rực rỡ và hạnh phúc”.

Luôn là hậu phương vững chãi của Aaron, diễn viên Nhã Uyên - vợ anh tham gia trong dự án với vai trò biên kịch và thủ vai nữ chính. Đồng hành cùng họ là các diễn viên Kiến An, Phương Dung, Huỳnh Đông, Xuân Trang, Diễm Phương… Bộ phim được quay trong vòng một tháng ở một căn nhà tại Đồng Nai. Các không gian trong nhà được khai thác triệt để và hiệu quả để mang đến sự chân thật cho trải nghiệm. Dù không phải một tác phẩm mạnh về kinh phí, nhưng Aaron và những cộng sự luôn đặt ra các tiêu chí đáp ứng được những gì cốt lõi của tác phẩm. Toàn bộ các yếu tố như ánh sáng, âm nhạc, trang phục, đạo cụ trong phim đều được tính toán và mổ xẻ kĩ lưỡng bởi đội ngũ sản xuất chuyên nghiệp, với mục đích tạo ra những hình ảnh gần gũi nhất.

Đạo diễn Toronto nói: “Đây là một câu chuyện đau thương về bi kịch gia đình. Tôi muốn những hình ảnh được thể hiện ra phải xuyên thấu vào tận trái tim, soi chiếu đến từng lát cắt trong tâm hồn mỗi người. Nó phải chân thật, như thể ta đang hiện hữu trong chính câu chuyện của nhân vật. Có như vậy thì sự cảm thông, sự trắc ẩn mới có tiếng nói”.

Có thể nói, chính sự ngưỡng mộ của Aaron với văn hóa Việt Nam là “vũ khí” mạnh nhất của anh ở dự án này. Sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế nhưng khách quan của anh trong Đêm tối rực rỡ sẽ cho khán giả được trải qua những sự kiện, không gian tưởng như quen thuộc với bất kì người Việt nào nhưng cũng ẩn chứa đầy những bất ngờ. Dự kiến khởi chiếu vào tháng 6/2021, dịch bệnh đã khiến Đêm tối rực rỡ phải lùi lịch chiếu.

HOÀNG PHƯƠNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 475, tháng 9-2021