Ngay từ khi ra đời, với mô hình là các rạp chiếu, bãi xem phim đến khi có phim video, phim truyền hình, phim trên nền tảng số… phim luôn là một loại hình có tính giải trí cao, mang lại nhiều ý nghĩa giáo dục cũng như trở thành bộ môn nghệ thuật được đông đảo khán giả yêu thích, lựa chọn.

Phim Những người bạn nhiều thập niên vẫn hot và được các kênh trực tuyến khai thác

Với nhiều khán giả, phim không chỉ đơn thuần là giải trí mà nó còn có tác dụng giúp họ nhận biết, thấu hiểu cuộc sống. Với sức cuốn hút đến từ hình thức, nội dung, phim được xem như một phương tiện quan trọng giúp con người nhận thức, thay đổi và cải tạo thế giới. Lịch sử nhân loại với các cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất, lần thứ hai với hàng loạt bộ phim như Cuộc sống tươi đẹp, Trân Châu cảng,  Nghệ sĩ dương cầm… giúp khán giả hiểu thêm về những giai đoạn đầy đen tối của nhân loại cũng như gây dựng khát khao yêu chuộng hòa bình.

Nhờ có phim ảnh, khái niệm về thảm họa, biến đổi khí hậu tác động tới môi trường sống, tới cấu trúc vật lý của trái đất được dự báo, cảnh tỉnh bằng câu chuyện, ngôn ngữ hình ảnh sống động, chân thực. Hàng loạt các bộ phim như Ngày tận thế, Khe nứt Andreas, Ngày kinh hoàng, Ðại hồng thủy... với các vấn đề về động đất, biến đổi khí hậu, thủy triều dâng hay các cơn bão có sức tàn phá khủng khiếp được nhận diện, cánh tỉnh rõ hơn qua câu chuyện, nhân vật, sáng tạo của các nghệ sĩ. 

Phim Nhiệm vụ bất khả thi với nhiều pha hành động thót tim 

Với  một số bộ phim có đầu tư, sáng tạo không chỉ là những tác phẩm giải trí đơn thuần mà còn mang tới nhiều lớp ý nghĩa ẩn sau thông điệp, câu chuyện, nội dung mà bộ phim mang lại. Với sức hấp dẫn và sự quảng bá sâu rộng, vai trò của phim ảnh ngày càng nhận được sự đánh giá cao của các nước trong chiến lược ổn định, phát triển và hội nhập toàn cầu. Nhiều nước đã nâng phim lên thành một ngành công nghiệp vừa mang tính giải trí vừa là ngành có doanh thu lớn. Và Việt Nam cũng xem điện ảnh là một trong những ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn qua các chiến lược, chính sách phát triển về văn hóa.

Song song với phim chiếu rạp, phim trực tuyến - hai loại hình mang lại nhiều sự lựa chọn cho công chúng tùy theo nhu cầu, sở thích thì phim trên truyền hình cũng đóng góp một phần quan trọng trong nhu cầu giải trí, thưởng thức phim của khán giả. Nắm bắt nhu cầu đó, phim trên truyền hình ngày càng phát triển, tạo sự tương tác lớn với khán giả. Dựa vào công cụ đo tỷ lệ xem phim, những fancub được thành lập khi phim công chiếu hay những phản hồi của cộng đồng mạng khi xem phim, nhiều êkip đã có sự điều chỉnh với hình thức vừa quay vừa phát sóng. Với nhiều bộ phim truyền hình chất lượng gần đây như Người phán xử, Thương ngày nắng về, Trạm cứu hộ trái tim… phim trên truyền hình đang ngày càng đáp ứng nhu cầu thưởng thức, giải trí của khán giả. 

Khảo sát ở cả ba loại hình phim chiếu rạp, phim trên không gian mạng và phim trên truyền hình thì mỗi loại hình đều có những lớp khán giả riêng tùy theo chất lượng, sự tiện lợi, trào lưu… Với phim chiếu rạp, phần lớn khán giả là lớp trẻ với nhu cầu thưởng thức cái mới, cái lạ. Với họ ngoài câu chuyện phim hấp dẫn còn là sự thu hút của các hiệu ứng hình ảnh, các pha kỹ xảo, những xen hành động đẹp mắt. Xem phim với họ ngoài sức hút của câu chuyện còn là trào lưu, không gian giao tiếp cũng như hiệu ứng từ cộng đồng, từ đám đông. Nhu cầu được gặp gỡ, giao lưu cùng thần tượng, cùng êkip làm phim tại các buổi ra mắt cũng kích thích lớp công chúng trẻ đến với các phim chiếu rạp nơi họ được đắm mình trong một không gian đậm chất điện ảnh, được xem cùng với một cộng đồng cuồng nhiệt. Không khí ấy sẽ làm nên tinh thần, không khí của lớp trẻ, của thời đại mà họ thuộc về. Với tinh thần ấy, việc xem phim tại nhà, phim trên không gian mạng sẽ không thể thay thế được. Vấn đề là các nhà làm phim có tìm được chủ đề, câu chuyện hay vận dụng được những thuật, kỹ xảo hiện đại, kỳ ảo để thu hút lớp khán giả vàng của các phòng chiếu và tạo nên tâm lý, thói quen ra rạp cho họ hay không? 

Phim Lỡ hẹn với ngày xanh lăng xê các tên tuổi mới

Bên cạnh lượng khán giả trẻ, đông đảo tìm đến, yêu thích các bộ phim trẻ trung, lãng mạn, hành động hay phiêu lưu, kinh dị thì có một lớp khán giả (không phải số đông) có nhu cầu tìm kiếm và thưởng thức những bộ phim nghệ thuật, phim kén khán giả vừa để nghiên cứu, chiêm nghiệm vừa tìm kiếm ngôn ngữ điện ảnh mới. Lớp khán giả này có thể là học sinh, sinh viên, các nhà làm phim hay giới báo chí, phê bình nghệ thuật. Các cụm rạp bên cạnh phục vụ số đông, có thể xem xét thời lượng, phòng chiếu, thời gian… để có những buổi chiếu dành cho phim nghệ thuật, phim tư liệu, phim kén khán giả hay các phim tài liệu có ngôn ngữ tìm tòi cũng như cách thể hiện mới… Nhánh nhỏ này có thể không tạo được doanh thu lớn nhưng là nguồn nuôi dưỡng lượng khán giả ruột, khán giả trung thành của các  rạp chiếu.

Sự phát triển của các nền tảng phim trực tuyến với sự tiện lợi, chi phí rẻ cũng đang giành giật lượng khán giả với các rạp chiếu. Với kho phim đồ sộ, liên tục được cập nhật, các nền tảng này ngày càng thu hút thêm các lượt thuê bao, theo dõi, trả phí thường xuyên. Nhiều bộ phim cũ, phim hay được tìm kiếm, xem đi xem lại. Một số nền tảng còn tự đầu tư, làm phim để chiếu riêng trên nền tảng của mình nhằm thu hút và gia tăng lượng khách ruột. Một số kênh còn đạt được thỏa thuận phát hành song song một bộ phim mới cùng lúc trên cả hai nền tảng là phim chiếu rạp và phim trực tuyến. Tuy có nhiều tiện ích như không gian riêng tư, có thể chọn thời gian, chọn phim, chọn người xem cùng nhưng phim trên các nền tảng sẽ thiếu đi những hiệu ứng kỳ ảo mà chỉ các rạp chiếu tiên tiến mới trang bị được cũng như không có được không khí, hiệu ứng đám đông mà phim chiếu rạp chiếm lợi thế. Vì thế mà ngay khi dịch bệnh lắng xuống, khán giả vẫn ra rạp khi có các phim mới đủ sức thu hút bởi hai không gian, hai hình thức trình chiếu, hai cách thưởng thức phim có nhiều điểm khác biệt mà nền tảng còn lại không có được. 

Phim Mai đứng đầu doanh thu ở mảng phimn chiếu rạp

Với phim truyền hình, do quy định về thể loại, độ dài, khung giờ phát sóng… tuy có thể là món giải trí yêu thích của các bà nội trợ, những người lớn tuổi nhưng không thể thay thế phim chiếu rạp hay phim trực tuyến. Ðơn giản là phim truyền hình hướng tới số đông người xem, không phân biệt về giới tính, độ tuổi, trình độ… nên có những quy định nghiêm ngặt hơn về đề tài, cách thể hiện, sự giới hạn của cảnh nóng, các pha hành động, lời thoại… Nó có thể là lựa chọn  của số đông nhờ những series phim hay, hấp dẫn về gia đình, về tình yêu nhưng không bao giờ có thể thay thế cho phim chiếu rạp hay phim trên những nền tảng trực tuyến bởi những quy định, giới hạn về tính phổ cập, tính cộng đồng.

Với sự  đồng nhất và khác biệt, mỗi loại hình phim chiếu rạp, phim trực tuyến, phim trên truyền hình sẽ có những điểm tương đồng cũng như các khác biệt về không gian, lớp khán giả riêng để hướng tới và phát triển. Những nhà sản xuất, các nghệ sĩ cũng cần nắm bắt và hiểu rõ đặc thù của từng loại hình để có hướng tiếp cận, thể hiện, sáng tạo phù hợp và thu hút các lớp khán giả riêng. Phim chiếu rạp có thể tận dụng các ứng dụng của công nghệ, kỹ thuật hiện đại để vươn tới những đề tài tận dụng được tối đa sức mạnh của công nghệ nhằm thu hút khán giả đến trải nghiệm, thưởng thức, khám phá tác phẩm. Phim trực tuyến, phim truyền hình cũng tùy theo nhu cầu, thị hiếu của khán giả từng giai đoạn, thông qua các thống kê, chỉ số rating để tìm kiếm đề tài, chủ đề thích hợp. 

Phim Trạm cứu hộ trái tim thu hút nhiều khán giả xem truyền hình

Sau cùng nhu cầu, thị hiếu của khán giả về xem phim tại rạp, trên không gian mạng và trên truyền hình luôn có những điểm tương đồng và khác biệt. Sự khác nhau của ba loại hình giải trí trên về những ưu nhược điểm cũng khiến chúng có sự tương đồng cùng nét khác biệt để cùng phát triển, tương tác qua lại. Nhiều bộ phim chiếu rạp ăn khách đã được các nhà đài, các nhà mạng lên kế hoạch làm lại như loạt phim về Hary Potter với 8 phần phim chiếu rạp đang có những thương lượng cùng tác giả văn học để chuyển thể sang phiên bản truyền hình với tham vọng sẽ đi kỹ, đi chi tiết và cụ thể hơn về những tình tiết trong mỗi tập truyện khi không còn bị giới hạn về thời lượng. Với những nét tương đồng trong câu chuyện, nhân vật, cách truyền tải, thể hiện nhưng vẫn có những khác biệt khiến ba loại hình có những không gian phát triển riêng và không thể triệt tiêu nhau. Vấn đề là các hãng, các nghệ sĩ phải tìm được chìa khóa, lời giải cho mỗi bộ phim và định hướng chúng cho một, hai hay cả ba loại hình giải trí trên tùy theo mỗi đề tài, dự án, câu chuyện phim.

THUẬN NGUYỄN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 574, tháng 6-2024