Bồi dưỡng lý luận chính trị (LLCT) là hoạt động cơ bản trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, có vai trò quan trọng nhằm trang bị, bổ sung, cập nhật những kiến thức cơ bản, có hệ thống về lý luận và thực tiễn của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; những vấn đề về khoa học, lãnh đạo quản lý, phương pháp vận dụng lý luận vào thực tiễn, giúp cho cán bộ củng cố lập trường giai cấp, bồi dưỡng thế giới quan khoa học, phương pháp luận đúng đắn, nâng cao ý thức trách nhiệm trước Đảng, trước Nhân dân và tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, phong cách làm việc của đội ngũ cán bộ trong tình hình mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi” (1).

Thuyền trưởng là cán bộ của Đảng, Nhà nước và Quân đội được đào tạo cơ bản về chuyên ngành Hàng hải và các kiến thức khác theo mục tiêu, yêu cầu và được cấp có thẩm quyền bổ nhiệm chức vụ thuyền trưởng. Là người chỉ huy cao nhất của toàn thể cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị về các mặt quân sự, hậu cần, kỹ thuật. Họ là người giữ vai trò quan trọng và góp phần quyết định hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ của đơn vị tàu. Phẩm chất, năng lực và phương pháp tác phong công tác của người thuyền trưởng góp phần quyết định tới việc hoàn thành mọi nhiệm vụ của đơn vị tàu. Để đội ngũ thuyền trưởng có đủ phẩm chất, năng lực và phương pháp tác phong công tác thì không thể không tiến hành bồi dưỡng LLCT.

Một trong những điểm mới của Đại hội Đảng lần thứ XIII khi đưa ra những phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục LLCT là tăng cường quản lý quá trình học tập với quá trình rèn luyện, tu dưỡng của học viên. Điều đó nhằm khắc phục tính một chiều của quá trình giáo dục LLCT - chủ yếu chú trọng tới truyền thụ kiến thức, ít quan tâm đến kỹ năng, thái độ của người học. Đồng thời khắc phục tình trạng buông lỏng quản lý, chưa thường xuyên quan tâm đến việc rèn luyện phẩm chất chính trị, tu dưỡng đạo đức, lối sống; học hình thức, đối phó, chạy theo bằng cấp, không thực sự hiệu quả. Đại hội Đảng lần thứ XIII nhấn mạnh: “Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa học tập lý luận với rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn để nâng cao bản lĩnh chính trị” (2). Đại hội cũng đề ra việc gắn trách nhiệm của công tác giáo dục LLCT với khắc phục triệt để bệnh lười học, ngại học LLCT của cán bộ, đảng viên. Thực tiễn cho thấy, khi công tác quản lý quá trình học tập, rèn luyện, tu dưỡng bị buông lỏng, tất yếu dẫn đến không ít cán bộ, đảng viên nảy sinh tâm lý lười học, học hình thức, đối phó, qua loa, “học cho có” vì bằng cấp, chứng chỉ để bổ nhiệm, luân chuyển, nâng ngạch...

Quân chủng Hải quân là quân chủng chiến đấu, đồng thời là quân chủng kỹ thuật. Nhận thức rõ vị trí, vai trò và sự cần thiết của bồi dưỡng LLCT, những năm qua cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì các cấp trong toàn Quân chủng luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện có hiệu quả hoạt động bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ, nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng. Trong đó, luôn chú trọng việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng theo hướng cơ bản, hệ thống, giúp cho đội ngũ cán bộ nâng cao trình độ LLCT, đồng thời tích cực tu dưỡng, rèn luyện nâng cao năng lực công tác, phẩm chất đạo đức, nhân cách của người cán bộ và ý thức trách nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, đáp ứng với yêu cầu trong tình hình mới.

Tuy nhiên, chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng của Quân chủng trong những năm qua còn có những hạn chế nhất định như: tính thiết thực trong bồi dưỡng chưa cao, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu bổ sung, cập nhật kiến thức LLCT, nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý và thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ. Cá biệt có cán bộ không nắm được đối tượng, đối tác của cách mạng Việt Nam; đối tượng tác chiến của Quân đội nhân dân Việt và đối tượng tác chiến của Hải quân nhân dân Việt Nam; nắm các đối sách của Đảng ta khi thực hiện nhiệm vụ trên biển có lúc chưa đúng.

Hiện nay, trước những diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình thế giới và khu vực, nhất là cuộc xung đột giữa Nga và Ukraina và sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động đối với cách mạng Việt Nam trên mặt trận tư tưởng, lý luận; sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, nhất là sự phát triển của các phương tiện thông tin, truyền thông hiện đại; sự phát triển của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới nhất là nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo, thềm lục địa của Tổ quốc đã đặt ra yêu cầu rất cao đối với toàn Quân chủng và trong đó có yêu cầu nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng. Để nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng cần thực hiện tốt các giải pháp sau đây:

Một là, tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng đối với nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ trong toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng

Đây là giải pháp cơ bản, quan trọng hàng đầu, giữ yếu tố nền tảng nhằm phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của các chủ thể và có ý nghĩa quyết định đối với nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ. Bởi, trong hoạt động có ý thức của con người, nhận thức có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, nhận thức không chỉ định hướng mà còn chỉ đạo hành động; có nhận thức đúng và đầy đủ mới phát huy hết khả năng trách nhiệm và có hành động đúng đắn mới đem lại hiệu quả cao. Ngược lại, nếu nhận thức không đúng sẽ dẫn đến tình trạng buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, trách nhiệm không cao trong tổ chức thực hiện, sẽ dẫn đến tính tự phát, chủ quan, tùy tiện, hiệu quả thấp.

Thực tế thời gian qua cho thấy, chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng ở Quân chủng Hải quân, bên cạnh những ưu điểm, vẫn còn một số cấp ủy, cán bộ chủ trì ở cơ quan, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về tầm quan trọng và tính cấp thiết của hoạt động này, do đó đã làm hạn chế đến chất lượng, hiệu quả việc bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ. Do vậy, nhận thức, trách nhiệm, trình độ, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện của các tổ chức, các lực lượng là nhân tố quyết định toàn bộ quá trình nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng.

Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng

Tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ, vừa là đòi hỏi khách quan, vừa là yêu cầu cấp thiết của thực tiễn nâng cao chất lượng giáo dục, huấn luyện của toàn Quân chủng nói chung, trong hoạt động bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ nói riêng, đây là giải pháp mang tính đột phá, có ý nghĩa quyết định nhằm phát huy khả năng sáng tạo, ý chí quyết tâm và tinh thần trách nhiệm của các chủ thể, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ của Quân chủng Hải quân hiện nay.

Theo quan điểm của Đại hội Đảng lần thứ XIII: “Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục lý luận chính trị theo hướng khoa học, sáng tạo, hiện đại và gắn lý luận với thực tiễn” (3). Như vậy, với 4 phương châm: khoa học, sáng tạo, hiện đại và gắn lý luận với thực tiễn, có thể hiểu, nếu tính khoa học nhằm đảm bảo sự đúng đắn thì tính sáng tạo chính là hướng đến sự đột phá; tính hiện đại nhằm đảm bảo sự mới mẻ, cập nhật thì gắn lý luận với thực tiễn là để những vấn đề lý luận luôn hài hòa với thực tiễn cuộc sống, tránh lối lý luận suông, xa rời thực tiễn cũng như tránh thực tiễn thuần túy, khô khan, không có lý luận. Thực tế những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Tổng cục Chính trị, Thường vụ Đảng ủy Quân chủng Hải quân, việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ, bên cạnh những mặt làm được, vẫn còn nhiều hạn chế, kể cả trong nhận thức và trong quá trình triển khai tổ chức thực hiện. Vì vậy, cần tiếp tục đổi mới toàn diện, đồng bộ về nội dung, hình thức, phương pháp để nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng. Quá trình đổi mới, cần tiếp tục quán triệt và nghiên cứu kỹ lưỡng, xác định hệ thống các vấn đề cốt lõi có liên quan trực tiếp đến nâng cao nhận thức LLCT cho đội ngũ cán bộ. Đồng thời phải thấy hết những thuận lợi và khó khăn trong quá trình bồi dưỡng từ đó xác định các nội dung, hình thức, phương pháp cần thiết, phù hợp để tập trung nhiều hơn, được ưu tiên hơn nhằm phát huy tính hiệu quả trong cả quá trình bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ.

Ba là, nâng cao chất lượng báo cáo viên đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng

Nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ hiện nay ở Quân chủng Hải quân phụ thuộc rất lớn vào chất lượng của đội ngũ báo cáo viên, những người trực tiếp đưa nội dung kiến thức LLCT đến từng cán bộ, biến thành nhận thức, trách nhiệm và năng lực hoạt động thực tiễn của họ đối với nhiệm vụ chính trị của đơn vị nhất là nhiệm vụ trực sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền biển, đảo và thềm lục địa của Tổ quốc.

Hiện nay, đội ngũ báo cáo viên ở Quân chủng Hải quân đã phát triển cả về số lượng và chất lượng. Song, trên thực tế, trình độ, phẩm chất, năng lực sư phạm, kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, phương pháp bồi dưỡng còn có những hạn chế nhất định, do đó đã ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ. Tại Đại hội Đảng lần thứ XIII, Đảng ta cũng nhấn mạnh đến việc phải: “tập trung xây dựng, củng cố, thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ giảng viên chính trị, báo cáo viên” (4), đồng thời “kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống các trường chính trị”. Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên là giải pháp quan trọng, trực tiếp để nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ.

Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động của đội ngũ cán bộ nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng trong tự học tập, tự nghiên cứu nâng cao trình độ LLCT

Đội ngũ cán bộ vừa là đối tượng, vừa là chủ thể trong nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT. Quá trình bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm hoạt động có mục đích của các chủ thể bồi dưỡng và phát huy vai trò tích cực, chủ động của đội ngũ cán bộ đối với nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT. Tự học tập, tự nghiên cứu không chỉ là nhu cầu, trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của đội ngũ cán bộ mà còn là phương pháp quan trọng của đội ngũ cán bộ nhằm bổ sung, hoàn thiện, trau dồi phẩm chất, năng lực, phong cách làm việc, kinh nghiệm công tác và hiểu biết thêm về những kiến thức LLCT để đáp ứng với sự vận động, phát triển của cách mạng trong giai đoạn mới. Đảng ta đã chỉ rõ: Học tập là nghĩa vụ bắt buộc đối với mọi cán bộ, đảng viên và phải được quy định thành chế độ. Lười học tập, lười suy nghĩ, không thường xuyên tiếp nhận những thông tin mới, những hiểu biết mới, cũng là biểu hiện của sự suy thoái.

Thực tế cho thấy, cho dù cấp ủy, cơ quan, đơn vị các cấp trong toàn Quân chủng có tạo mọi điều kiện thuận lợi đến mấy, nhưng bản thân mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi thuyền trưởng không tự cố gắng, tự nghiên cứu, học hỏi, tự nghiêm khắc với chính bản thân mình thì hiệu quả thu được cũng không nhiều. Mặt khác, ngày nay khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, nhất là các phương tiện thông tin, truyền thông hiện đại vì thế cán bộ có điều kiện thuận lợi hơn cho việc tự học tập, tự nghiên cứu LLCT. Do vậy, đây là giải pháp giữ vai trò quan trọng, quyết định trực tiếp đến nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ.

Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng đối với nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng

Đây là một trong những giải pháp có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn trong việc quán triệt quan điểm của Đảng về phát huy sức mạnh tổng hợp để nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng. Sự tham gia phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng giữa các tổ chức, các lực lượng sẽ đem lại chất lượng, hiệu quả cao. Kết quả bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ ở Quân chủng Hải quân là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng bồi dưỡng là rất cần thiết. Vì vậy, mỗi tổ chức, lực lượng phải căn cứ vào vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình để phát huy trách nhiệm, tham gia vào quá trình bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ ở Quân chủng đạt mục đích, yêu cầu đề ra.

 Hiện nay, thực tiễn cuộc sống và hoạt động quân sự luôn vận động và phát triển không ngừng, đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với nghiên cứu làm sáng tỏ cả về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Vì vậy, cần tiếp tục hoàn thiện đưa ra những giải pháp hiệu quả hơn trong thời gian tới, đảm bảo hoạt động bồi dưỡng LLCT cho đội ngũ cán bộ toàn Quân chủng nói chung và đội ngũ thuyền trưởng nói riêng đạt chất lượng tốt, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của Quân chủng nhất là nhiệm vụ trực sẵn sàng chiến đấu bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo và thềm lục địa của Tổ quốc trong mọi tình huống.

_________________

1. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.273-274.

2, 3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.236, 235, 236.

Tài liệu tham khảo

1. Ban chấp hành Trung ương, Nghị quyết Trung ương 4, Khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016

NGUYỄN QUANG BÌNH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 530, tháng 4-2023