Đảng khẳng định: “xây dựng, chỉnh đốn Đảng luôn là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng ta, chế độ ta” (1). Để xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn hiện nay, một trong những yêu cầu then chốt mà Đảng đặt ra là phải “…thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả việc tự phê bình, phê bình…” (2), xem đây là quy luật phát triển của Đảng, đồng thời là “vũ khí sắc bén” để làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Để thực hiện có hiệu quả hoạt động phê bình và tự phê bình trong những năm qua, Đảng đã không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của tổ chức đảng từ Trung ương đến cơ sở, đồng thời bổ sung và hoàn thiện các cơ chế, quy chế liên quan đến công tác này. Nhờ đó, phương thức hoạt động của Đảng ngày càng được dân chủ hóa, chất lượng sinh hoạt của các tổ chức đảng, nhất là cấp ủy các cấp ngày càng được nâng lên.

1. Tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng

Vai trò, trách nhiệm của Đảng Cộng sản là lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ mà giai cấp công nhân và nhân dân lao động giao phó. Đảng phải thường xuyên, nghiêm chỉnh thực hiện tự phê bình và phê bình nhằm xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Bởi tự phê bình và phê bình là quy luật về sự phát triển của Đảng chân chính, cách mạng.

C.Mác - Ph.Ăngghen cho rằng, tự phê bình và phê bình rất cần thiết cho hoạt động và phát triển của Đảng Cộng sản. Việc Đảng phê bình các hoạt động đã qua giúp Đảng hoạt động tốt hơn. Theo V.I.Lênin, nếu đội ngũ đảng viên của Đảng xem nhẹ, không thường xuyên nghiêm chỉnh thực hiện tự phê bình và phê bình, nếu sa vào tự cao, tự đại, không thấy những sai lầm, khuyết điểm của mình, giấu giếm những sai lầm, khuyết điểm, Đảng sẽ suy yếu, gặp khó khăn, thậm chí tan rã. Vì vậy, thái độ của một chính đảng đối với những sai lầm, khuyết điểm của mình là một tiêu chuẩn chắc chắn để xem xét đảng có nghiêm túc không, có thực sự làm tròn vai trò, trách nhiệm của mình đối với giai cấp mình và nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh trong quá trình lãnh đạo, rèn luyện Đảng luôn coi trọng tự phê bình và phê bình trong Đảng. Vì vậy, Người căn dặn, Đảng giáo dục cán bộ, đảng viên phải thật thà, kiên quyết đấu tranh thừa nhận những sai lầm, khuyết điểm để cùng nhau sửa chữa, cùng nhau tiến bộ. Cán bộ, đảng viên phải coi trọng và thường xuyên, nghiêm chỉnh thực hiện tự phê bình và phê bình; đồng thời, coi đây là khâu đột phá trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Chính vì vậy, Đảng luôn giữ vững vai trò lãnh đạo và làm tròn trách nhiệm lãnh đạo, đưa cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Hồ Chí Minh cũng khẳng định, sau khi hoàn thành nhiệm vụ trong một giai đoạn cách mạng, khi cách mạng chuyển giai đoạn thực hiện nhiệm vụ mới, trong điều kiện, hoàn cảnh mới Đảng phải chỉnh đốn, tự kiểm điểm, tự phê bình đúc rút bài học kinh nghiệm để thực hiện nhiệm vụ mới trong điều kiện, hoàn cảnh mới.

2. Tăng cường thực hiện tự phê bình và phê bình

Quán triệt quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình, Đảng ta qua các giai đoạn cách mạng luôn coi trọng, thực hiện thường xuyên, nghiêm chỉnh tự phê bình, phê bình và mở các cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Tại Đại hội lần thứ I (năm 1935), chỉ sau 5 năm thành lập, Đảng đã phát động và mở rộng cuộc tự chỉ trích Bôn sê vich trong các cấp Đảng bộ để nghiên cứu, học tập các ưu điểm, tìm ra các khuyết điểm mà tránh. Năm 1951, Đảng mở Cuộc vận động chấn chỉnh Đảng nhằm mục đích nâng cao trình độ tư tưởng, ý thức công tác của cán bộ và đảng viên. Ngày 25-2-1961, Bộ Chính trị ra nghị quyết về Cuộc vận động chỉnh huấn mùa xuân thông qua tự phê bình và phê bình để củng cố đoàn kết thống nhất trong Đảng, phát huy dân chủ trong Đảng; bước vào thời kỳ lãnh đạo công cuộc đổi mới, tại Đại hội lần thứ VI, Đảng ta đã nghiêm khắc, tự kiểm điểm và phê bình những sai lầm, khuyết điểm để khắc phục, sửa chữa. Đây là khâu đột phá để Đảng đề ra đường lối đổi mới đúng đắn, sáng tạo. Đại hội tiếp tục khẳng định, phải coi trọng việc thực hiện tự phê bình và phê bình, nhằm thúc đẩy sự phát triển của Đảng. Đảng đã nhận thức sâu sắc hơn vai trò của tự phê bình và phê bình trong điều kiện mới, thực hiện nhiệm vụ mới, coi đó là “một quy luật cơ bản trong phát triển, tiến bộ của Đảng là thường xuyên tự phê bình và phê bình” (3).

Thực hiện chương trình, kế hoạch hành động, tại Hội nghị lần thứ 6 (lần hai) Ban chấp hành Trung ương khóa VIII, Đảng đã quyết định tiến hành Cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong đó, chọn tự phê bình và phê bình là khâu đột phá và thực hiện nghiêm túc từ Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương đến cơ sở là khâu đột phá và là biện pháp quan trọng bảo đảm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh phải thực hiện nghiêm, hiệu quả tự phê bình và phê bình, đánh giá, xếp loại chất lượng tổ chức đảng, đảng viên hằng năm - Ảnh: Báo điện tử Chính phủ

Thực hiện Nghị quyết Đại hội XI của Đảng về công tác xây dựng Đảng, Hội nghị Trung ương 4, đã thảo luận và thống nhất cao việc ban hành nghị quyết Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay nhằm cảnh tỉnh, răn đe, từng bước ngăn chặn và đẩy lùi tiêu cực, suy thoái trong Đảng. Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, qua kiểm điểm tự phê bình và phê bình đã góp phần “siết lại kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, tạo được chuyển biến tích cực bước đầu trong việc ngăn chặn một số mặt tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng (4). Tuy nhiên, Đảng cũng thẳng thắn chỉ ra rằng, việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI vẫn còn một số mục tiêu chưa đạt như việc thực hiện tự phê bình và phê bình trong Đảng, tình trạng: “nể nang, né tránh, ngại va chạm vẫn còn khá phổ biến, một số cán bộ, đảng viên chưa tự giác nhìn nhận đúng mức khuyết điểm và trách nhiệm của mình được giao phụ trách” (5). Chính vì vậy, Đảng tiếp tục Ban hành Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến” “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng. Nghị quyết đã cụ thể hóa những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đây là căn cứ, cơ sở để cán bộ, đảng viên và các tổ chức đảng theo đó thực hiện tự phê bình và phê bình, nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn và đẩy lùi “một bộ phận không nhỏ” là nguy cơ đe dọa sự sống còn của Đảng, của chế độ, làm giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, Nghị quyết cũng chỉ ra nhiệm vụ, giải pháp nhằm quán triệt và thực hiện nghiêm, có hiệu quả, mục tiêu đã đề ra. Trong đó, Nghị quyết khẳng định, toàn Đảng, nhất là các cấp ủy Đảng phải: tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức để nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Xây dựng quy định tự phê bình và phê bình, khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm và bảo vệ người thẳng thắn, dám đấu tranh; cấp trên gợi ý kiểm điểm và trực tiếp dự, chỉ đạo ở những nơi có vấn đề phức tạp, nơi có biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Đại hội XIII của Đảng cũng nhấn mạnh phải thực hiện nghiêm, hiệu quả tự phê bình và phê bình, đánh giá, xếp loại chất lượng tổ chức Đảng, đảng viên hằng năm. Các cấp ủy, tổ chức Đảng từ Trung ương đến cơ sở cần chủ động xây dựng kế hoạch, duy trì, thực hiện nghiêm nền nếp, chế độ tự phê bình và phê bình để đánh giá, phân loại chất lượng tổ chức Đảng, đảng viên. Tuy nhiên: “Tự phê bình và phê bình ở không ít nơi còn hình thức; tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm còn diễn ra ở nhiều nơi; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ được giao” (6).

3. Một số giải pháp tăng cường công tác tự phê bình và phê bình

Một là, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về tầm quan trọng của tự phê bình và phê bình

Theo Hồ Chí Minh, tự phê bình và phê bình là một thứ vũ khí vô cùng sắc bén để làm trong sạch nội bộ Đảng, làm cho Đảng ngày càng trưởng thành về mọi mặt, đủ sức lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi tới thắng lợi. Sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo là sự nghiệp khó khăn, gian khổ, lâu dài, đòi hỏi phải tạo được sự đồng thuận trong Đảng và toàn xã hội về tự phê bình và phê bình. Trong công tác giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, cần làm rõ tầm quan trọng của tự phê bình và phê bình; biểu hiện tự phê bình và phê bình trong lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống và trong hoạt động lãnh đạo của các cấp ủy Đảng. Trong sinh hoạt của mỗi tổ chức, cần thường xuyên nâng cao ý thức tự phê bình và phê bình để giúp nhau sửa chữa khuyết điểm, đồng thời kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, để tạo uy tín, niềm tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, với chế độ.

Hai là, cán bộ lãnh đạo, quản lý phải là những người gương mẫu, đi đầu trong tự phê bình và phê bình

Tự phê bình và phê bình còn là vũ khí sắc bén đấu tranh chống lại những tàn dư của xã hội cũ, chống lại tư tưởng, đạo đức, hành động cũng như tác phong thiếu lành mạnh, trái với phẩm chất đạo đức của người đảng viên, trái với truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Vì vậy, cán bộ lãnh đạo, quản lý của các cấp ủy Đảng, các cấp chính quyền, ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội phải nhận thức sâu sắc, đồng thời lãnh đạo, tổ chức và nghiêm túc thực hiện chế độ tự phê bình và phê bình một cách tự giác, gương mẫu và có hiệu quả. Cho nên, trong sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt cấp ủy phải có thái độ nghiêm túc kiểm điểm đánh giá đúng ưu, nhược điểm của các cấp ủy viên, đảng viên, nhất là các đồng chí lãnh đạo chủ chốt để kịp thời sửa chữa sai sót, yếu kém, đồng thời làm gương về tự phê bình và phê bình, đặc biệt là “nói phải đi đôi với làm”. Báo cáo Chính trị Đại hội XII của Đảng cũng nhấn mạnh: “... cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp từ Trung ương đến cơ sở phải nghiêm túc, tự giác và có kế hoạch, biện pháp phù hợp để khắc phục, sửa chữa những yếu kém, khuyết điểm”.

Ba là, đổi mới nội dung và hình thức tự phê bình và phê bình của cán bộ, đảng viên

Nội dung tự phê bình và phê bình phải là những vấn đề cụ thể, sát thực đối với đời sống hằng ngày cũng như trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của cán bộ, đảng viên. Từ đó, giúp họ luôn ý thức trách nhiệm bản thân và tạo nên sự đồng thuận, tin tưởng và quyết tâm thực hiện thắng lợi các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tổ chức, đơn vị, địa phương hướng tới thực hiện mục tiêu, lý tưởng của Đảng. Nghị quyết 12 của Hội nghị Trung ương 4 khóa XI đã xác định, phải tập trung cao độ để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt vấn đề cấp bách là: “…kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của đảng viên và của nhân dân đối với Đảng” (7), coi đó “là trọng tâm, xuyên suốt và cấp bách nhất”. Chỉ có như thế mới “tạo được sự chuyển biến rõ rệt, khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong công tác xây dựng Đảng, nhằm xây dựng Đảng ta thật sự là đảng cách mạng chân chính, ngày càng trong sạch, vững mạnh, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin trong Đảng và nhân dân, động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi các chủ trương, nghị quyết của Đảng” (8). Như vậy, nội dung tự phê bình và phê bình phải đúng và trúng, sát hợp với những vấn đề cấp thiết mà cuộc sống đang đặt ra.

Bốn là, cán bộ, đảng viên phải thường xuyên chủ động, tự giác tự phê bình và phê bình

Trong mọi giai đoạn cách mạng, tự phê bình và phê bình là việc làm không thể thiếu trong sinh hoạt và hoạt động của Đảng. Nó giúp cho cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng thấy được những ưu, khuyết điểm của mình, tìm ra cách thức, phương pháp khắc phục nhằm củng cố, tăng cường sự thống nhất ý chí, hành động, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ. Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình để củng cố sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Đảng cũng khẳng định quy luật cơ bản trong phát triển, tiến bộ của Đảng là thường xuyên tự phê bình và phê bình.

Đảng viên muốn giữ đạo đức cách mạng, lối sống trong sáng phải thường xuyên xem xét lại mọi hành động, việc làm của bản thân cho phù hợp với những chuẩn mực của xã hội, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chỉ có như vậy mới giúp cho cán bộ, đảng viên tránh được những sai lầm, khuyết điểm không đáng có.

Trong điều kiện hiện nay, tự phê bình và phê bình trong nội bộ Đảng lại càng cần thiết hơn bao giờ hết nhằm giáo dục và rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên, không ngừng vươn lên đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

_________________

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.15.

2, 4, 5. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.325,, tr.182, 184.

3, 8. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1991, tr.49, 14.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.179.

7. Ban Tuyên giáo Trung ương, Các văn bản chỉ đạo và triển khai Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư khóa XI, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2012, tr.13.

Ths NGUYỄN VĂN THÔNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 488, tháng 2-2022