NSND Như Quỳnh: Chất Á Đông đậm đặc

Nền nã, dịu dàng hay đáo để, đam mê… có lẽ ngay chính NSND Như Quỳnh cũng khó mà nắm bắt được hết nếu không có một ngày nghệ thuật thứ bẩy phát hiện ra chị.

Đến với nghệ thuật điện ảnh bởi một khuôn mặt ăn hình với những nét đậm chất Á Đông, NSND Như Quỳnh có lẽ cũng không thể ngờ điện ảnh đã “khám phá” chị với nhiều chiều kích, sắc thái đa dạng như thế. Từ tuổi thanh niên đến tuổi ngoài lục tuần, chị vẫn luôn được các đạo diễn tin tưởng mời vào các vai trong phim của họ.

Từng xuất hiện trong nhiều tác phẩm của những đạo diễn thế hệ đầu như Trần Vũ, Hải Ninh, Bạch Diệp, Đức Hoàn… NSND Như Quỳnh cũng được các đạo diễn cá tính như Lưu Trọng Ninh, Bùi Thạc Chuyên, Cường Ngô… tin tưởng. Chị còn là gương mặt mà các đạo diễn trẻ “thích thú” khi được mời xuất hiện trong hàng loạt tác phẩm của Trần Anh Hùng, Ngô Quang Hải, Đoàn Minh Phượng... Không chỉ các đạo diễn trong nước mà nhiều đạo diễn, đoàn làm phim nước ngoài cũng kết gương mặt, cách diễn của Như Quỳnh và xem đó như một phần rất châu Á, rất Việt Nam xuất hiện trong phim.

Từng xuất hiện trong khá nhiều phim, tùy mỗi đạo diễn, mỗi thời điểm mà gương mặt, cá tính và cách diễn của NSND Như Quỳnh được khai thác, nhấn mạnh ở những nét khác nhau. Với đạo diễn Trần Vũ là cô gái xứ Kinh Bắc đẹp nền nã đầy e ấp, dịu dàng trong Đến hẹn lại lên. Đạo diễn Bạch Diệp lại mang lên màn ảnh một cô Ái xứ đạo với nét đẹp thánh thiện, e ấp. Với đạo diễn Hải Ninh thì chị lại hóa thân là cô nữ sinh trong sáng, thuần khiết, vì hiếu mà phải quên đi mối tình của mình trong phim Mối tình đầu. Nữ đạo diễn Đức Hoàn thì lại gò Như Quỳnh thành cô gái thụ động, cam chịu đến đánh mất chính mình và mất đi cả tình yêu với người bạn trai cùng khóa trong Hà Nội mùa chim làm tổ. Cố đạo diễn Trần Phương thì lại để Như Quỳnh thân thành cô phóng viên Vân năng nổ, yêu lẽ phải trong phim Hy vọng.

NSND Như Quỳnh trong Mùa hè chiều thẳng đứng

Suốt một thời gian dài, vóc dáng ấy, khuôn mặt ấy đã luôn được các đạo diễn chọn mặt, gửi vai bằng những số phận nhân vật nữ đa đoan, khi sắc đẹp luôn đi cùng với tai họa, sự bất hạnh. Sự một mầu ấy tuy có lúc làm nên tên tuổi chị, gắn tên tuổi, sự nghiệp nghệ thuật của NSND Như Quỳnh với những vai bi đầy trắc trở thì khán giả vẫn thấy được nội lực, sự phấn đấu để mỗi vai diễn là một nhân vật sống động, đầy khác biệt trên màn ảnh. Một cô Nết dịu dàng, cam chịu khóc ngất khi phải cưới chạy tang trong ngày mẹ mất bỗng bừng tỉnh lột áo, vứt khăn chạy trốn khỏi cuộc hôn nhân gượng ép trong Đến hẹn lại lên. Cô y tá Mai trong trẻo, ngây thơ trong Bài ca ra trận. Một cô nữ sinh Sài Gòn trong sáng, thuần khiết trong Mối tình đầu khiến bao trái tim nữ sinh run rẩy, ghen tỵ. Nếu những đạo diễn trong nước một thời chuộng khai thác vẻ nhẫn nhịn, chịu đựng nơi ánh mắt, nét mặt ấy thì các đạo diễn nước ngoài lại nhìn thấy một tông mầu khác ở NSND Như Quỳnh như sự mạnh mẽ, nét cay nghiệt, đáo để. Vai người chị gái cả trong Mùa hè chiều thẳng đứng của đạo diễn Việt kiều Trần Anh Hùng khai thác sự mạnh mẽ, đam mê, ham muốn sắc dục làm khán giả chợt nhận ra có một Như Quỳnh khác, rất khác đằng sau những cam chịu. Trong Bến không chồng, dưới con mắt xanh của đạo diễn Lưu Trọng Ninh, NSND Như Quỳnh hóa thân sống động vào vai Hơn - một phụ nữ góa chồng đầy khao khát. Sự nhẫn nhục, cam chịu không dập tắt được ngọn lửa thèm muốn, khao khát của người đàn bà đang tuổi thanh xuân đã được diễn đạt rất khác, rất lạ qua diễn xuất của NSND Như Quỳnh. Cái mặc cảm của người bị gán tội cũng không nén được cảm xúc của người phụ nữ khát khao được yêu thương, được hạnh phúc đã được diễn rất đạt qua ánh mắt, cơ mặt, những hành động gợi mở, ve vãn và cả sự bẽ bàng. Vai bà mẹ già trong Chuyện của Pao của đạo diễn Ngô Quang Hải cũng mang tới hình ảnh một phụ nữ dân tộc Dao khao khát hạnh phúc ngay cả lúc đã ở tuổi xế chiều. Dựng lên cái chết giả, trốn đi cùng người yêu cũ và sống những ngày hạnh phúc cuối đời cùng người mình yêu là một mẫu hình khác mà NSND Như Quỳnh đã xây dựng cho nhân vật của mình trên màn ảnh. Một mẫu nhân vật đầy khao khát sống và yêu. Dù xuất hiện với sắc thái nào thì với NSND Như Quỳnh mỗi vai diễn cũng là một hành trình, một cột mốc để chị khai thác, chinh phục. Từ những vai diễn khai thác đậm đặc nét đẹp Á Đông đến những vai diễn đòi hỏi sự hóa thân xấu xí Như Quỳnh đều hết lòng vì nhân vật. Vai người vú trong Lời nguyền huyết ngải với mái tóc rối bù, gương mặt sần sùi cũng được NSND Như Quỳnh diễn rất đạt để lên được vẻ ma mị, quái đản của ngôi nhà với những bóng ma dật dờ trong phim.

Mấy chục năm trong nghề, NSND Như Quỳnh không chỉ là gương mặt thu hút các đạo diễn trong và ngoài nước với vẻ đẹp Á Đông chân chất, nhiều phim truyền hình cũng kết gương mặt đậm nét Á Đông của chị với các vai diễn trong phim. Xuất hiện trong hàng loạt phim truyền hình từ Blog nàng dâu, Mặt nạ da người … vai người mẹ của NSND Như Quỳnh toát lên vẻ dịu dàng, đôn hậu, truyền thống của những phụ nữ Á Đông khi hết lòng vì gia đình, vì chồng con. Chính nét đẹp rất châu Á, rất Việt Nam ấy còn đưa NSND Như Quỳnh trở thành gương mặt đại diện cho Việt Nam xuất hiện trong khá nhiều phim của các đạo diễn nước ngoài như đạo diễn người Pháp Régis Wargnier trong phim Đông Dương. Đạo diễn Woon Goon Il (Hàn Quốc) phim Cô dâu vàng. Nhiều đạo diễn Việt kiều cũng chuộng vẻ đẹp Á Đông của chị trong các phim của mình như Othello Khánh với Sài Gòn nhật thực. Đoàn Minh phượng với Hạt mưa rơi bao lâu. Đới Tư Kiệt với Hai cô con gái ông chủ vườn thuốc Trung Hoa. Lưu Huỳnh với Áo lụa Hà Đông…

Gia đình nhỏ của NSND Như Quỳnh

Gần đây nhất, NSND Như Quỳnh lại tái ngộ với khán giả trong bộ phim truyền hình Hương vị tình thân. Vào vai bà nội lúc nhớ lúc quên, NSND Như Quỳnh đã diễn rất đạt nhiều trạng thái tâm lý, tình cảm khác nhau của nhân vật. Khi là sự dịu dàng, bao bọc của người mẹ dành cho đứa con gái đã mất (được nhầm lẫn qua hình ảnh của Nam - cô cháu dâu sau này). Lúc lại là sự dữ dội, căm tức khi trút mọi tội lỗi, giận dữ vào người con dâu mà bà lẫn lộn với hình bóng người cũ của chồng trong quá khứ. Khi tỉnh khi mê, lúc sống với thực tại, với những tình cảm, tình huống với con trai, con dâu, cháu nội, cháu dâu. Lúc lại chìm đắm vào suy tưởng không phân biệt được đâu là quá khứ, đâu là thực tại. Một vai phụ nhưng nếu không có nội lực, kinh nghiệm cũng không dễ để khắc họa lên nhân vật người bà với quá nhiều cảm xúc như vậy.

Với hàng trăm mẫu hình nhân vật khác nhau trên màn ảnh sang có, hèn có, vui có, buồn có… NSND Như Quỳnh đã sống một cuộc đời nghệ thuật nhiều sắc mầu. Trong cuộc sống đời thường, cũng giống như nhiều nghệ sĩ đi trước, ngoài phim ảnh, NSND Như Quỳnh cũng chuộng một lối sống giản dị, hạnh phúc bên gia đình bé nhỏ. Chị kể mình rất thích nấu nướng, chợ búa và vẫn thường thích mặc cả mỗi khi đi chợ. Bình dị mà thanh thoát, NSND như Quỳnh là vậy, nền nã, nhẹ nhàng tưởng như lẫn vào đám đông nhưng vẫn có nét nổi bật. Đằng sau nét đằm thắm, kín đáo đó, với công chúng, với nghệ thuật, NSND Như Quỳnh vẫn luôn là một nét đẹp lạ, đậm chất Á Đông đầy bí ẩn, hấp dẫn.

TRẦN TÙNG LÂM

Nguồn: Tạp chí VHNT số 496, tháng 4-2022