"Mộng du" của Trần Quang Huy

Vài năm gần đây Hà Nội liên tiếp có những triển lãm cá nhân gây chú ý về hội họa trừu tượng, trùng hợp ở chỗ, phần lớn đều là triển lãm của lứa nghệ sĩ tuổi 60. Ða số họ có xuất phát điểm từ phong cách biểu hình hiện thực, bẵng đi 5, 7 năm vắng tiếng rồi bất ngờ “tái xuất” bằng những triển lãm cá nhân mang đủ dáng vẻ, từ trừu tượng cấu trúc, trừu tượng hình học, tới trừu tượng biểu hiện, trừu tượng phi hình thể v.v...

Dường như với họ, sau một vòng hoa giáp có trên dưới 40 năm học tập tìm tòi từ các định kiến hình mẫu thẩm mỹ đã đủ bình thản quay (lại) vào trong và mặc nhiên để từng phút giây hiện hữu tinh thần chi phối các lớp màu sắc, tốc độ đường nét, số lượng mảng khối; tạo ra tác phẩm mà chẳng so đo tên gọi phân lớp lý thuyết khuôn sáo.

Họa sĩ Trần Quang Huy là trường hợp điển hình như thế. Ông tốt nghiệp Trường Ðại học Mỹ thuật Hà Nội (nay là Trường Ðại học Mỹ thuật Việt Nam) từ 1988, từng tham gia nhiều triển lãm nhóm trong nước, quốc tế cùng nhóm “Five new Faces”: Trần Quang Huy, Trần Tuấn, Nguyễn Quốc Hội, Phạm Ngọc Minh, Ðinh Quân, có 3 triển lãm cá nhân vào cuối thập niên 1990 và có tác phẩm trong nhiều sưu tập tư nhân. Sau già nửa thập kỷ không vẽ tranh, 3 năm trở lại đây Trần Quang Huy lặng lẽ sáng tác với cả trăm tác phẩm mới, ông chọn 40 bức trưng bày trong triển lãm hội họa cá nhân mang tên “Mộng du” tại Art Space, Trường Ðại học Mỹ thuật Việt Nam, 42 Yết Kiêu, Hà Nội vào tháng 6 năm 2022, một triển lãm ghi nhận sự trở lại của Trần Quang Huy với giới nghề và là một mốc mới của giai đoạn sáng tác thăng hoa, tự do trong cảm xúc hội họa trừu tượng.

Tự gọi series hội họa mới nhất của mình là “Mộng du”, dường như Trần Quang Huy muốn ám chỉ hành trình nghệ thuật thực chất chỉ là những ảo ảnh đẹp đẽ cùng đau đớn trong đời nghệ sĩ hay “ngộ đạo” hơn, nhận ra đó chỉ là một chuyến đi trong muôn vàn dịch chuyển vô thường của tạo vật? Bắt đầu với khoảng trắng của vải vẽ, bắt đầu từ “không”, phương pháp sáng tác của ông chẳng có chuẩn bị phác thảo, chẳng có tìm hình, tìm bố cục, tìm ý tưởng mà đơn giản kiên nhẫn, ông chờ tâm thức dẫn dắt những quệt bút vu vơ nhiều khi từ chính palette màu vẽ dở hôm trước. Chỉ có hai đối cực: hoặc tuyệt đối tĩnh lặng, hoặc ngất ngây cảm xúc người ta mới có thể rơi vào trạng thái mộng du nửa tỉnh nửa mê mặc lối cho tiềm thức hoàn thành nhu cầu tạo tác hình /màu trên mặt phẳng hai chiều và dấu vết ẩn hiện của chính nó là chiều thứ ba - chiều hấp dẫn nhất dành cho nhãn thức đồng điệu của khán giả.

Như ông tự nói về loạt tranh mới của mình, cảm giác “lửng lơ” của không gian các mảng màu là cảm giác mới mẻ, tâm đắc của ông, nó có được không nhờ chủ tâm của lý trí kỹ thuật kinh nghiệm, nó là “quả” nhận được từ lắng nghe tâm thức, nó là thời điểm sóng nước, sóng âm vừa dừng chuyển động, bước vào trạng thái âm sâu, mộng du, tự tại.

Chạm tới điều đó, đã là nghệ thuật!