Xây dựng quân đội về chính trị là nội dung đặc biệt quan trọng trong di sản tư tưởng quân sự, tư tưởng về quân đội cách mạng của Hồ Chí Minh. Tư tưởng chiến lược này của Người không chỉ là phương hướng xuyên suốt quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của quân đội ta hơn 72 năm qua, mà còn là cơ sở lý luận trực tiếp quan trọng để Đảng ta đề ra định hướng chiến lược cho sự nghiệp xây dựng quân đội trong thời kỳ mới.

Trên cơ sở quán triệt những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về xây dựng quân đội kiểu mới, nhất là nguyên tắc xây dựng quân đội về chính trị, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, Hồ Chí Minh đã sớm xác định phải xây dựng quân đội ta vững mạnh về chính trị, làm cơ sở để xây dựng quân đội vững mạnh về mọi mặt. Trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Tên Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân nghĩa là chính trị trọng hơn quân sự”(1). Người còn nhiều lần chỉ rõ, trong xây dựng, chỉnh huấn bộ đội, “phải lấy chính trị làm gốc”(2), vì “quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”(3). Qua đó có thể nhận thấy rằng, trong tư duy quân sự Hồ Chí Minh, việc xây dựng lực lượng quân sự phải thấu suốt quan điểm “người trước, súng sau”, nhiệm vụ quân sự phải phục tùng nhiệm vụ chính trị.

Theo Hồ Chí Minh, vấn đề cơ bản, cốt yếu nhất trong xây dựng quân đội về chính trị là xây dựng bản chất giai cấp của quân đội, bản chất giai cấp công nhân. Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ của mình, nên bản chất giai cấp của quân đội nhân dân Việt Nam gắn bó chặt chẽ, thống nhất với tính nhân dân, tính dân tộc. Nhìn thấu sức mạnh to lớn và vai trò quyết định của quần chúng nhân dân trong cách mạng, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Nước lấy dân làm gốc”, và đối với quân đội, chỗ dựa vững chắc nhất là lòng dân. Vì vậy, phải “lấy dân chúng (công nông) làm gốc, dựa vào dân, dựa chắc vào dân thì kẻ địch không thể nào tiêu diệt được”.

Để xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, theo Hồ Chí Minh, cần phải tiến hành tích cực, thường xuyên và liên tục công tác chính trị trong quân đội. Bởi, chỉ có thực hiện tốt công tác chính trị mới bảo đảm cho cái gốc chính trị của quân đội được vững chắc, làm cơ sở cho việc xây dựng các mặt khác. Người chỉ rõ: “Trong công việc xây dựng và phát triển quân đội, chúng ta phải ra sức đẩy mạnh việc xây dựng và củng cố công tác chính trị và quân sự trong bộ đội ta. Phải nâng cao giác ngộ chính trị, nâng cao chiến thuật,  kỹ thuật, kỷ luật tự giác của bộ đội ta”(4). Cùng với đó, Người cũng yêu cầu, phải chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội, đó là quan điểm quần chúng, lập trường giai cấp, là yêu cầu quan trọng trong xây dựng quân đội về chính trị. Người viết: “Phải săn sóc đời sống vật chất và tinh thần của binh sĩ, phải coi binh sĩ như anh em ruột thịt của mình…”(5).

Trong quan điểm xây dựng quân đội về chính trị, Hồ Chí Minh đặc biệt đề cao vai trò của đội ngũ cán bộ chính trị ở các đơn vị. Người cho rằng, cán bộ chính trị là người trực tiếp tiến hành công tác chính trị trong quân đội, đóng vai trò rất quan trọng trong xây dựng quân đội về chính trị và xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện. Vì vậy, ngay khi Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân còn chưa thành lập, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Về mặt chính trị, cấp nào cũng có một người chính trị phái viên do đoàn thể cách mạng chọn trong bộ đội ấy hoặc phái người ngoài đến làm”(6). Đồng thời, Người cũng xác định những yêu cầu về phẩm chất, năng lực, tư cách của người chính trị viên một cách rõ ràng, đầy đủ và dễ thực hiện: “Đối với bộ đội, chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn”(7). Tuy nhiên, để yếu tố chính trị, tinh thần phát huy được trong mọi lúc, mọi hoàn cảnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh đến vai trò của Đảng. Đảng lãnh đạo và giáo dục quân đội là nguyên tắc căn bản trong tư tưởng xây dựng quân đội về chính trị của Người. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Quân đội ta có sức mạnh vô địch, vì nó là một quân đội nhân dân do Đảng ta xây dựng. Đảng ta lãnh đạo và giáo dục”(8), vì vậy, phải hết sức quan tâm xây dựng, củng cố, phát triển, phát huy hiệu lực của bộ máy đảng trong lực lượng vũ trang, tăng cường các đảng viên cộng sản ở các đơn vị.

Có thể nói, tư tưởng xây dựng quân đội về chính trị của Hồ Chí Minh là di sản tư tưởng, lý luận vô cùng quý giá. Việc bảo vệ và phát triển tư tưởng ấy trong hoàn cảnh mới có ý nghĩa quan trọng cả về thế giới quan, phương pháp luận và hệ tư tưởng; là cơ sở chỉ dẫn cụ thể cho chúng ta trong xây dựng quân đội về chính trị; đồng thời, phê phán, vạch trần tính chất phản động của những luận điệu phủ nhận nội dung, bản chất chính trị của quân đội.

Quán triệt tư tưởng xây dựng quân đội về chính trị của Hồ Chí Minh, Đảng, Nhà nước, quân đội, trực tiếp là cấp ủy, chỉ huy các cấp trong quân đội đã luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ công tác xây dựng quân đội về chính trị. Nhờ vậy, trải qua hơn 72 năm xây dựng và phát triển, dù trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào, quân đội ta vẫn luôn giữ vững, phát huy bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc; thực sự là công cụ bạo lực sắc bén của Đảng và Nhà nước. Thực tiễn sinh động đó cũng trực tiếp góp phần vạch rõ và phủ nhận tính phi khoa học, đánh lừa bản chất của các lập luận về cái gọi là “quân đội phi chính trị”, “quân đội phi đảng phái” mà các thế lực thù địch hàng ngày vẫn rêu rao.

Thời gian tới, tình hình thế giới, khu vực và trong nước tiếp tục có những diễn biến phức tạp, khó lường; xu thế quốc tế hóa và hội nhập quốc tế, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự gắn kết chặt chẽ hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ tổ quốc hay tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường; đáng chú ý là các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh chiến lược diễn biến hòa bình chống phá cách mạng nước ta. Những vấn đề đó một mặt vừa tạo ra những thời cơ mới, nhưng cũng đặt ra những thách thức và yêu cầu mới đối với nhiệm vụ xây dựng quân đội về chính trị, đặc biệt là tác động trực tiếp đến tình hình chính trị, tư tưởng của bộ đội và chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng quân đội về chính trị của các đơn vị. Tình hình đó đòi hỏi chúng ta phải vận dụng một cách triệt để, sáng tạo tư tưởng xây dựng quân đội về chính trị của Hồ Chí Minh và kế thừa những bài học kinh nghiệm xây dựng quân đội trong các giai đoạn lịch sử trước đây, với những nội dung trọng tâm sau:

Tăng cường bản chất giai cấp công nhân, nâng cao giác ngộ mục tiêu, lý tưởng chiến đấu vì độc lập, tự do, vì chủ nghĩa xã hội cho quân đội. Đây là vấn đề hệ trọng đối với việc xây dựng quân đội về chính trị trong tất cả các giai đoạn xây dựng và trưởng thành của quân đội. Trong điều kiện mới, ngoài việc nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục kiến thức lý luận chính trị chung, cần chú trọng giáo dục những quan điểm cơ bản của Đảng trong Nghị quyết Đại hội XII, Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XII) về “tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ”; nội dung, nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) cũng như phương châm xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, nhất là nguyên tắc xây dựng quân đội về chính trị. Theo đó, một trong những giải pháp đột phá là cần coi trọng phát huy vai trò và hiệu quả của hoạt động công tác đảng, công tác chính trị để công tác này thực sự là linh hồn, mạch sống của quân đội. Phải nêu cao và phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ chính trị, bởi họ là người chủ trì công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị; là người trực tiếp đưa nghị quyết, quan điểm, đường lối của Đảng đến với thực tiễn hoạt động của cán bộ, chiến sĩ qua đó nâng cao nhận thức chính trị tư tưởng, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với mục tiêu, con đường cách mạng đã lựa chọn.

Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội vững mạnh. Hồ Chí Minh từng chỉ rõ: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hay kém” (9). Vì vậy, cần phải xây dựng được đội ngũ cán bộ quân đội có số lượng phù hợp, chất lượng cao và cơ cấu hợp lý, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ. Cán bộ quân đội phải là người có phẩm chất chính trị tốt, tuyệt đối trung thành với tổ quốc, với Đảng, hết lòng phấn đấu vì lợi ích của nhân dân, của dân tộc; có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ lý luận cao; có năng lực hoàn thành nhiệm vụ được giao, có nhân cách và lối sống mẫu mực, trong sáng; có ý thức tổ chức kỷ luật cao, tôn trọng tập thể, gắn bó với chiến sĩ. Đội ngũ cán bộ quân đội phải được xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng cơ bản, hệ thống, chuyên sâu theo kế hoạch, chiến lược nhất quán cả trước mắt và lâu dài. Đội ngũ cán bộ quân đội phải được bố trí, sử dụng, trọng dụng hợp lý theo tư tưởng “tùy tài mà dùng người” của Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta đối với cán bộ; khắc phục những biểu hiện cá nhân, cục bộ, không công tâm, nể nang, tùy tiện.

Phát huy bản chất, truyền thống vẻ vang của quân đội, tăng cường mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa quân đội và nhân dân. Đây vừa là yêu cầu, vừa là giải pháp quan trọng trong xây dựng quân đội về chính trị. Trong bối cảnh hiện nay, cần tiếp tục phát huy bản chất, truyền thống tốt đẹp của bộ đội cụ Hồ, làm cho quân đội thực sự là tấm gương vì nước, vì dân, được nhân dân tin cậy, yêu mến; quân đội phải thực sự là chỗ dựa tin cậy về chính trị, là nòng cốt trong các phong trào hành động cách mạng của quần chúng. Thấm nhuần sâu sắc và thực hiện tốt lời chỉ dẫn của Hồ Chủ tịch: “Gốc có vững cây mới bền/ Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân”, quân đội cần tích cực triển khai có hiệu quả việc quân đội tham gia xây dựng cơ sở xã, phường vững mạnh toàn diện, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc; tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, xóa đói giảm nghèo ở biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ cách mạng… Thông qua công tác tư tưởng, tổ chức, chính sách, tăng cường mối quan hệ giữa quân đội với nhân dân, làm cho mọi tầng lớp nhân dân các dân tộc Việt Nam ý thức được sâu sắc nhiệm vụ chăm lo xây dựng quân đội, cũng như làm cho mọi cán bộ, chiến sĩ trong quân đội ý thức sâu sắc về nghĩa vụ, trách nhiệm, tình cảm đối với nhân dân, sẵn sàng chịu đựng mọi khó khăn, gian khổ, chiến đấu, hy sinh vì dân, sẵn sàng xả thân giúp đỡ nhân dân trong khó khăn, hoạn nạn.

 Giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây vừa là bài học vừa là nguyên tắc căn bản trong xây dựng Quân đội ta về chính trị nhằm đảm bảo cho quân đội tuyệt đối trung thành với Đảng, với tổ quốc và nhân dân, đồng thời có đủ sức mạnh để làm tròn phận sự trung thành, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Theo đó, vấn đề then chốt là phải xây dựng Đảng bộ quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; thực hiện tốt chiến lược đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ chính trị; củng cố và nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống cơ quan chính trị, cán bộ chính trị trong quân đội.

Cùng với đó, cần chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn phi chính trị hóa quân đội ta của các thế lực thù địch. Theo đó, quân đội phải thường xuyên quán triệt, tổ chức thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, phát huy vai trò nòng cốt trong giữ vững ổn định chính trị đất nước; tích cực nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn, vạch trần bản chất âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá quân đội ta. Mọi cán bộ chiến sĩ phải luôn nâng cao giác ngộ, lập trường giai cấp, bản lĩnh chính trị trong mọi điều kiện hoàn cảnh; khắc phục mọi biểu hiện chủ quan, lơ là, mất cảnh giác trong công tác cũng như trong sinh hoạt.

Dưới ánh sáng tư tưởng xây dựng quân đội về chính trị của Hồ Chí Minh, quân đội nhân dân Việt Nam đã được xây dựng vững mạnh mọi mặt, trực tiếp là vững mạnh về chính trị và đã thực sự là công cụ bạo lực của Đảng, Nhà nước và nhân dân trong hai cuộc kháng chiến trước đây. Ngày nay, tư tưởng đó tiếp tục là ánh sáng soi đường xây dựng quân đội ta về chính trị trong tình hình mới. Những kinh nghiệm phong phú đã thu được trong quá khứ, chắc chắn sẽ tiếp tục vận dụng đúng đắn, sáng tạo vào điều kiện thực tiễn lịch sử mới của cách mạng nước ta để xây dựng thành công quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ tổ quốc trong tình hình mới.

_______________

1, 6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000, tr.507, 472.

2, 3, 4. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, tr.464, 318, 171.

5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, tr.90-91.

7, 9. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, tr.392, 240.

8. Hồ Chí Minh,Toàn tập, tập 11, tr.350.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 393, tháng 3-2017

Tác giả : ĐÀO HOÀNG ĐỨC