Đội ngũ cán bộ có vai trò vô cùng quan trọng trong toàn bộ sự vận hành của xã hội. Đó là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là người truyền đạt và tổ chức nhân dân thực thi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời nắm bắt, phản hồi thông tin từ phía nhân dân để Đảng và Nhà nước có căn cứ hoạch định, điều chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách. Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”. Vì vậy, người cán bộ có nhân cách càng hoàn thiện thì càng tạo nên tư cách chủ thể trong hoạt động thực tiễn một cách độc lập, chủ động và mở rộng các quan hệ xã hội.

Trong hơn 30 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng, bồi dưỡng, rèn luyện nhân cách người cán bộ để đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Thực tiễn trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế của nước ta đã kiểm nghiệm đánh giá nhân cách người cán bộ với những đặc điểm ưu trội như: tính quyết đoán, năng động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm; đa số có phẩm chất đạo đức, lối sống xã hội chủ nghĩa. Những phẩm chất đó của đội ngũ cán bộ đã góp phần quan trọng vào thành công của công cuộc đổi mới đất nước.

Song bên cạnh những mặt tích cực cũng tồn tại một bộ phận không nhỏ cán bộ sa sút về nhân cách với những biểu hiện như: phai nhạt về mục tiêu, lý tưởng cách mạng, quan liêu, tham nhũng, hối lộ, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài bất chấp đạo lý, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc… Nghị quyết Đại hội XII chỉ rõ: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi; có mặt, có bộ phận còn diễn biến phức tạp hơn”(1). Tình hình đó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh, nhân cách làm giảm sút uy tín người cán bộ trong lòng nhân dân.

Nguyên nhân dẫn đến suy giảm nhân cách của một bộ phận cán bộ, trước hết về nguyên nhân khách quan do việc thực hiện đổi mới kinh tế chưa lường hết được những tác động của mặt trái cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế; chưa có sự chuẩn bị thật kỹ về lập trường, tư tưởng và cả cách tiếp cận mới cho đội ngũ cán bộ. Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh hội nhập quốc tế, xây dựng và phát triển với quy mô ngày càng lớn, một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý nắm giữ khối lượng tài sản, nguồn vốn lớn của tập thể, của Nhà nước, đó là môi trường để chủ nghĩa cá nhân vụ lợi, thực dụng phát triển. Trong khi đó các thế lực thù địch đẩy mạnh thúc đẩy tự diễn biến, tự chuyển hóa nội bộ ta mà đội ngũ cán bộ là một trọng điểm chống phá của chúng.

Về nguyên nhân chủ quan, do một bộ phận không nhỏ cán bộ thiếu tu dưỡng, rèn luyện, quên đi trách nhiệm, bổn phận trước đất nước, trước nhân dân. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ở một số nơi kỷ cương, kỷ luật không nghiêm, nói không đi đôi với làm. Các nguyên tắc tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi bị buông lỏng. Việc nghiên cứu, sửa đổi, ban hành cơ chế, chính sách, pháp luật thích ứng với quá trình vận hành của nền kinh tế thị trường chưa kịp thời. Đánh giá, sử dụng, bố trí cán bộ còn để tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy luân chuyển…; không kiên quyết thay thế người vi phạm, uy tín giảm sút, năng lực yếu kém. Công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống còn hình thức; một số nơi cán bộ tốt không được bảo vệ, nêu gương, người vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống không bị lên án và xử lý nghiêm minh, kịp thời. Bởi vậy, vấn đề xây dựng nhân cách người cán bộ trong tình hình mới là hết sức quan trọng, cấp thiết để lấy lại lòng tin của nhân dân.

Sự nghiệp đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay đòi hỏi nhân cách của người Việt Nam nói chung và đội ngũ cán bộ nói riêng phải có những thay đổi, phát triển cho phù hợp, đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Vì vậy, cần phải có hệ thống giải pháp đồng bộ, cụ thể, sát thực tiễn; trong đó trước hết cần tập trung vào một số giải pháp chủ yếu:

Đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng, chính trị

Công tác tư tưởng, chính trị quyết định thành hay bại đến xây dựng, phát triển nhân cách người cán bộ trong cơ chế thị trường. Vì vậy, công tác tư tưởng, chính trị cần được quan tâm hàng đầu trong giáo dục, bồi dưỡng, phát triển nhân cách đội ngũ cán bộ ở nước ta hiện nay. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc”(2). Đây là định hướng rất cơ bản để đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng, chính trị trong đội ngũ cán bộ ở nước ta hiện nay. Trong tình hình mới, khi mỗi cán bộ hiểu sâu sắc quan điểm về phát huy nhân tố con người của Đảng ta sẽ tạo sự đồng thuận, có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển nhân cách của mỗi người.

Thời kỳ nào cũng đòi hỏi cao về nhân cách đội ngũ cán bộ với những phẩm chất về chính trị. Yêu cầu đặt ra đối với người cán bộ phải có lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với tổ quốc, với nhân dân; tin tưởng, kiên định với chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng. Để thực hiện tốt công tác giáo dục tư tưởng, chính trị trong đội ngũ cán bộ, cần xác định các biện pháp phù hợp để tuyên truyền, vận động mỗi cán bộ phát huy mặt tích cực, đấu tranh với các mặt tiêu cực không để tác động ảnh hưởng đến phát triển nhân cách của mình. Đồng thời, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục tư tưởng, chính trị đến xây dựng nhân cách người cán bộ trong tình hình mới.

Thường xuyên tự phê bình và phê bình trong nội bộ

Tự phê bình và phê bình đã được coi là quy luật phát triển của mỗi tổ chức chính trị, xã hội, nhất là trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới và trước thực trạng một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống như hiện nay trong cơ chế thị trường. Vì vậy, người cán bộ muốn có nhân cách tốt, có uy tín trước quần chúng, cần phải nêu cao tự phê bình và phê bình thường xuyên “như rửa mặt hằng ngày”.

Trong thực hiện tự phê bình và phê bình, trước hết cán bộ giữ cương vị lãnh đạo, quản lý càng cao càng phải nêu gương cho cấp dưới noi theo. Phải dám nhìn thẳng vào sự thật, dũng cảm tự phê bình và phê bình, coi đó là cách tốt nhất để sửa mình, phát triển nhân cách, không để những tiêu cực của cơ chế thị trường len lỏi, gặm nhấm đạo đức, lối sống của người cán bộ. Đồng thời phải xử lý nghiêm và kịp thời những cán bộ suy thoái về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, sa vào chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, tham nhũng… Có như vậy mới tôi luyện nên đội ngũ cán bộ có nhân cách toàn diện, có trình độ chuyên môn và năng lực thực tiễn, có ý thức tổ chức kỷ luật, gương mẫu trong đạo đức và lối sống, luôn biết hành động sẵn sàng xả thân vì lợi ích của quốc gia, dân tộc, vì lợi ích của nhân dân.

Phát huy tính tự giác tu dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức, lối sống của người cán bộ

Sinh thời, Hồ Chí Minh đã nói: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không còn trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”(3). Vì vậy, thực hiện tự giác tu dưỡng, rèn luyện một cách nghiêm túc, bền bỉ, thường xuyên là một giải pháp có ý nghĩa rất quan trọng đối với mỗi cán bộ để phát triển nhân cách của mình trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Sự tu dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức, lối sống của người cán bộ không phải là những nội dung trừu tượng mà nó diễn ra hàng ngày thông qua những việc cụ thể khi thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Việc tự giác tu dưỡng, rèn luyện của người cán bộ thể hiện trong văn hóa ứng xử các mối quan hệ theo nguyên tắc đặt lợi ích của tổ quốc, của nhân dân lên trên hết và trước hết. Đồng thời, phải luôn “tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng”(4). Giữ gìn và tự giác tu dưỡng, rèn luyện để hoàn thiện và phát triển nhân cách của người cán bộ phải bền bỉ hàng ngày “như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.

Đưa đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý vào thực tiễn hoạt động

Ph.Ăngghen đã chỉ rõ, thực tiễn cao hơn lý luận vì nó đặt ra nhu cầu cho con người hơn mười trường đại học. Thực tiễn hoạt động cách mạng là hoạt động chủ đạo, có vai trò trực tiếp trong việc hình thành và phát triển nhân cách người cán bộ lãnh đạo, quản lý. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đề cập đến xây dựng đội ngũ cán bộ đã nêu rõ: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực và phẩm chất, ngang tầm nhiệm vụ”(5). Yêu cầu đặt ra trong xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược phải coi trọng cả đức và tài, trong đó lấy đức là gốc, bởi đó là hai mặt cơ bản cấu thành nhân cách của người cán bộ.

Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng. Cho nên, trong mọi hoạt động thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh đất nước ta đang phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đẩy mạnh hội nhập quốc tế hiện nay, cần hết sức chú trọng đưa cán bộ vào thâm nhập sâu rộng trong thực tiễn với nhiều cấp độ, để trên cơ sở đó xây dựng và phát triển nhân cách của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược nhằm tạo động lực mới trong việc đổi mới phong cách, tác phong công tác của đội ngũ cán bộ, góp phần kiến tạo và xây dựng một xã hội khởi nghiệp và hội nhập quốc tế thành công.

Như vậy, nước ta bước vào xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đẩy mạnh hội nhập quốc tế là tất yếu khách quan, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước và tình hình thế giới. Song, để thích ứng với sự chuyển động mạnh mẽ, sâu sắc của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, cần phải chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất nhân cách vừa hồng, vừa chuyên. Đó cũng là một trong những định hướng xây dựng con người mới được Đại hội XII của Đảng đề ra, cần được tiếp tục nghiên cứu và vận dụng có hiệu quả để phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

______________

1, 2, 4, 5. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.185, 219, 212, 207.

3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập12, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000, tr. 557 - 558.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 388, tháng 10-2016

Tác giả : NGUYỄN VIỆT HÀ