Bồi dưỡng lối sống văn hóa là vun đắp các nhân tố văn hóa trong tổng thể phương thức hoạt động của con người. Đây là vấn đề cốt lõi và xuyên suốt trong chiến lược phát triển con người của Đảng, Nghị quyết Đại hội lần thứ XII Đảng ta đã khẳng định: “Gắn nhiệm vụ xây dựng văn hóa, con người với nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước; gắn xây dựng môi trường văn hóa với xây dựng con người”(1). Đây là lực lượng trẻ, nhiệt huyết, có trình độ học vấn, phát triển mạnh mẽ về nhân cách và hoài bão lớn về các giá trị cuộc sống đáp ứng với mục tiêu, yêu cầu chuẩn mực đạo đức; họ khao khát được bồi đắp phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống để được cống hiến, khẳng định mình trong xã hội.

Thực hiện quan điểm của Đảng trong quá trình xây dựng nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tỉnh ủy, UBND tỉnh Đồng Nai đã lãnh đạo các cấp, ban ngành, đoàn thể trong tỉnh luôn kế thừa và phát huy nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Thực hiện tốt phong trào xây dựng đời sống văn hóa mới sâu rộng trong nhân dân, quan tâm bồi dưỡng lối sống văn hóa cho thanh niên, coi đó là nhiệm vụ chính trị trong nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, truyền thống, lý tưởng, lối sống và pháp luật cho thanh niên được chú trọng. Công tác tư vấn, đào tạo nghề, tư vấn nghề nghiệp và giải quyết việc làm cho thanh niên cũng đạt nhiều kết quả tích cực, các cơ quan chức năng phối hợp với nhiều doanh nghiệp trong công tác tuyển dụng lao động, nhất là nữ thanh niên thông qua việc tổ chức các điểm hẹn việc làm, ngày hội việc làm, sàn giao dịch việc làm. Thanh niên xuất ngũ được quan tâm hỗ trợ tư vấn học nghề, giới thiệu việc làm. Đặc biệt, thanh niên nhập ngũ là đảng viên, sau khi xuất ngũ được giới thiệu quy hoạch, đưa đi đào tạo để làm cán bộ nòng cốt cho địa phương.

Những năm qua, dưới sự lãnh đạo của tỉnh ủy, chỉ đạo của UBND, tỉnh đã phát huy cao độ vai trò xung kích của tuổi trẻ Đồng Nai trên mọi lĩnh vực, mọi mặt trận, tình nguyện có mặt ở hầu hết các địa bàn khó khăn của tỉnh, thực hiện nhiệm vụ quan trọng trong phát tiển kinh tế xã hội giữ gìn an ninh trật tự và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ tổ quốc. Cùng các ban ngành đoàn thể ở nhiều địa phương thanh niên Đồng Nai thực hiện tốt các phong trào: Tuổi trẻ Đồng Nai học tập và làm theo lời Bác, Nhật ký làm theo lời Bác... Trong 5 năm qua từ năm 2012 đến 2017 đã tổ chức được 198 đợt tuyên truyền giáo dục truyền thống cho 110.844 lượt thanh thiếu nhi. Ngoài ra, cũng có nhiều hoạt động đã được kết nối thành những đợt sinh hoạt chính trị như: Tự hào tiến bước dưới cờ Đảng, Theo bước chân những người anh hùng…

Đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động Tuổi trẻ sống đẹp, sống có ích, chương trình Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Đồng Nai... thông qua các hoạt động thi tư vấn pháp luật cho thanh niên, gắn cuộc vận động Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư, phong trào văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao trong đoàn viên thanh niên được phát triển rộng khắp với nhiều hình thức đa dạng phong phú, thu hút đông đảo cán bộ đoàn viên thanh niên tham gia, đáp ứng ngày càng cao yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Thực hiện tốt những chính sách huy động và khuyến khích thanh niên tham gia các phong trào tình nguyện phòng chống các tệ nạn xã hội... mở rộng công tác dạy nghề cho thanh niên, hỗ trợ họ tìm việc làm thông qua nhiều hình thức đa dạng. Phát triển các hội doanh nghiệp, câu lạc bộ doanh nghiệp trẻ (2). Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận thanh niên có biểu hiện thiếu niềm tin, ít quan tâm đến tình hình quê hương đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật, sống thực dụng, thích hưởng thụ, xa rời truyền thống văn hóa quê hương, dân tộc. Bên cạnh đó, các thế lực thù địch vẫn ráo riết chống phá cách mạng nước ta với nhiều chiêu bài, thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, phức tạp; mặt trái của nền kinh tế thị trường tác động không nhỏ đến suy nghĩ, nhận thức và làm phai nhạt lý tưởng, ý chí phấn đấu, đạo đức lối sống của thanh niên cả nước nói chung và thanh niên Đồng Nai nói riêng.

Trước yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, xây dựng phát triển kinh tế xã hội của Đồng Nai thành một tỉnh công nghiệp giàu đẹp và văn minh. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả đề án công tác lãnh đạo và quản lý thanh niên trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn mới, thanh niên Đồng Nai cần phải được quan tâm bồi dưỡng phát triển toàn diện, trong đó bồi dưỡng lối sống văn hóa là nhiệm vụ quan trọng, góp phần hoàn thiện nhân cách cho họ trong thời kỳ mới. Trong thời gian tới cần thực hiện tốt các vấn đề:

Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng lối sống văn hóa, ý thức công dân cho thanh niên

Hội nghị lần thứ 7, khóa X Đảng chỉ rõ: “Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng lối sống văn hóa, ý thức công dân cho thanh niên đặc biệt là mọi cán bộ đảng viên, người lớn tuổi phải là tấm gương mẫu mực để thanh niên noi theo”(3) chú trọng giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống... nhằm bồi dưỡng cho thế hệ trẻ tinh thần yêu nước, quê hương, gia đình và tự tôn dân tộc, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, bản lĩnh chính trị, lòng nhân ái và ý thức tôn trọng pháp luật có tri thức sức khỏe kỹ năng xã hội. Phấn đấu trong nhiệm kỳ 2017 - 2022 sẽ giáo dục truyền thống cho 100% cán bộ, đoàn viên, thanh thiếu niên, chiến sĩ trẻ, bộ đội xuất ngũ từ tỉnh đến huyện. Tập trung xây dựng thanh niên trong thời kỳ mới có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có ý chí chiến đấu cao, trong sáng mẫu mực về đạo đức lối sống, thực hiện có hiệu quả hai phong trào Xung kích phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ tổ quốc, Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp với quyết tâm: lý tưởng vững vàng, tuyệt đối trung thành, mài sắc ý chí, hăng hái vươn lên. Phẩm chất đạo đức cách mạng, lý tưởng sống xã hội chủ nghĩa đều thông qua giáo dục mà từng bước được hình thành, phát triển hoàn thiện. Xây dựng giá trị hình mẫu của thanh niên Đồng Nai theo các tiêu chí: tâm trong, trí sáng, hoài bão lớn, bồi dưỡng niềm tin và lý tưởng cách mạng cho Đoàn viên thanh niên, đảm bảo sự vững vàng, kiên định trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam thời kỳ hội nhập và giao lưu văn hóa quốc tế.

Để xây dựng lý tưởng sống xã hội chủ nghĩa, giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên Đồng Nai, trước hết phải định hướng cho họ sống có mục đích, hoài bão niềm tin vào sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Để giữ gìn và phát huy ngọn lửa của lòng yêu nước, sự hi sinh vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, tổ chức Đoàn, Hội tiếp tục phối hợp tổ chức hoạt động tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng, gắn với các phong trào hành động cách mạng lý tưởng sống đúng đắn sẽ giúp cho thanh niên có đủ bản lĩnh, vững vàng vượt lên mọi khó khăn gian khổ, sống đẹp, sống có ích và sống trách nhiệm với xã hội. Kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân nhằm hướng tới cái tốt, cái đẹp trong quan hệ, lên án cái sai, cái xấu, hướng tới những giá trị chân, thiện, mỹ. Hình thành và phát triển ở họ nhận thức tư duy đúng đắn, hướng tới xây dựng lối sống văn hóa lành mạnh. Cần chú ý kết hợp giữa “xây” và “chống”, đặc biệt cần chủ động phòng chống tác động ảnh hưởng của chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng, vị kỷ, vô cảm, băng hoại về đạo đức, sự đảo lộn các bậc thang giá trị xã hội, phong tục tập quán và truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Giáo dục, bồi dưỡng lối sống văn hóa cần phải kết hợp với hướng dẫn, uốn nắn và điều chỉnh mọi hành vi của thanh niên theo đường lối, quan điểm của Đảng, hình thành những phẩm chất nhân cách cần thiết của người thanh niên trong thời đại mới. Đa dạng hóa các hình thức giáo dục theo hướng tăng cường giáo dục trực quan, sân khấu hóa, mô hình hóa, sử dụng công nghệ thông tin truyền thông, đồng thời giáo dục cho thanh niên tinh thần lạc quan cách mạng, ý chí vươn lên làm chủ tri thức, khoa học công nghệ, tạo cho họ khả năng “tự miễn dịch” trước những tác động xấu của mặt trái kinh tế thị trường, biểu hiện tiêu cực, mặt trái của xã hội và sự chống phá xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Lối sống văn hóa thanh niên không phải tự nhiên mà có, nó chỉ được hình thành, phát triển và hoàn thiện thông qua quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện công phu, gian khổ. Lối sống văn hóa được biểu hiện ở định hướng giá trị văn hóa cách mạng, đặc biệt là bản lĩnh chính trị và niềm tin sâu sắc bản chất cách mạng khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước; tuyệt đối trung thành với Đảng, tổ quốc và nhân dân, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, sẵn sàng chiến đấu hi sinh bảo vệ độc lập tự do cho tổ quốc... được thể hiện ở tinh thần đoàn kết, chân thành, thẳng thắn, trung thực, giàu lòng nhân ái, khoan dung, hết mực thương yêu giúp đỡ nhau trong học tập, công tác, tinh tế trong ứng xử, khiêm tốn, giản dị, chan hòa, cởi mở, chăm chỉ, dẻo dai, tiết kiệm, thẳng thắn, chống tham ô, tham nhũng, tiêu cực, ham làm những việc ích nước, lợi dân có tinh thần ham học hỏi, cầu tiến bộ.

Nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới công tác đoàn và phong trào thanh niên

Nghị quyết của các cấp ủy đảng là nhân tố quan trọng quyết định đến chất lượng giáo dục phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên. Trong thời gian qua, các Nghị quyết, chủ trương, kế hoạch hành động của Đảng, chính quyền cho thanh niên tỉnh như nghị quyết 63/NQTU, kế hoạch 96/KHTU tỉnh ủy ban hành quy chế cán bộ đoàn, chương trình phát triển thanh niên tỉnh Đồng Nai đến 2020... là cơ sở, biện pháp quan trọng để đảm bảo sự thống nhất hữu cơ giữa mục tiêu và thực hiện, yêu cầu giáo dục với chuẩn mực giá trị xã hội trong bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh niên. Phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, đoàn thể chính trị xã hội đồng thời, gắn công tác lãnh đạo chính trị, tư tưởng với giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa xã hội chủ nghĩa, xây dựng các tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, các tổ chức đoàn vững mạnh toàn diện... Thường xuyên giáo dục các giá trị truyền thống của dân tộc, chú trọng các hình thức giáo dục hướng về cội nguồn, truyền thụ kinh nghiệm chiến đấu nhằm giúp cho thanh niên thấy được niềm vinh dự, tự hào và phát huy truyền thống đó trong quá trình học tập, rèn luyện, xây dựng lòng nhân ái, tình đồng chí và tình cảm cách mạng trong sáng.

Trên cơ sở nghị quyết, tổ chức đoàn các cấp xây dựng chương trình hành động thích hợp, đặt ra những yêu cầu nội dung, biện pháp cụ thể về xây dựng lối sống văn hóa xã hội chủ nghĩa trong hệ thống chỉ tiêu nhiệm kỳ 2012 - 2017 đã đề ra. Từ đó, thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động bổ ích phù hợp với tâm lý của tuổi trẻ như: diễn đàn thanh niên, sinh hoạt giáo dục truyền thống, giao lưu kết nghĩa… thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên tham gia. Mặt khác, nâng cao chất lượng chỉ đạo, điều hành, tổ chức các hoạt động của ban chấp hành, Ban thường vụ tỉnh đoàn theo hướng sát với cơ sở gần gũi với đoàn viên thanh niên các tổ chức đoàn mà trực tiếp là chi đoàn không ngừng nâng cao chất lượng sinh hoạt, thường xuyên đổi mới nội dung và hình thức hoạt động hiệu quả, thiết thực trong giáo dục đạo đức cách mạng, xây dựng lối sống xã hội chủ nghĩa đối với thanh niên. Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo lời Bác gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII của Đảng, Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh. Thực hiện các đề án công trình thanh niên, đặc biệt là đề án tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống cho thanh niên.

Phát huy tính tích cực, tự giác trong tự học tập, tự bồi dưỡng, tự giáo dục rèn luyện lối sống văn hóa của thanh niên

Tự bồi dưỡng, tự giáo dục rèn luyện đạo đức, lối sống văn hóa của thanh niên là quá trình hoạt động có mục đích, có ý thức, hướng vào sự phát triển và xây dựng phẩm chất nhân cách lối sống mới, phù hợp với yêu cầu và chuẩn mực của xã hội mới. Phát huy tính tích cực, tự giác trong học tập, rèn luyện nắm vững quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin học, học nữa, học mãi, tư tưởng của Hồ Chí Minh. Mỗi đoàn viên thanh niên cần phải xây dựng cho mình kế hoạch phấn đấu cụ thể, tỉ mỉ, thiết thực; lựa chọn hình thức, phương pháp tự giáo dục, tự rèn luyện linh hoạt, sáng tạo; nêu cao ý chí quyết tâm, kiên quyết, bền bỉ thực hiện kế hoạch đã xác định, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục với rèn luyện, “xây” đi đôi với “chống”, lấy xây làm chính. Để nâng cao tính tích cực tự giác của thanh niên trong quá trình tự tu dưỡng, tự rèn luyện bồi dưỡng lối sống văn hóa cần làm tốt việc nêu gương những điển hình cá nhân, tập thể có thành tích tốt. Thanh niên cần xây dựng phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo, mặt khác, phải thường xuyên đẩy mạnh tự phê bình và phê bình về tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống văn hóa. Phải có biện pháp sửa chữa khuyết điểm, sai sót về nhận thức cũng như hành vi trong quá trình tự tu dưỡng, tự rèn luyện của mình, xây dựng ý chí, quyết tâm cao, hoài bão, ước mơ, lý tưởng, sức tự đề kháng trước những tác động tiêu cực từ bên ngoài, kiên quyết đấu tranh với biểu hiện thiếu chủ động tự giác, xác định không rõ động cơ, hiện tượng phó mặc, bất cần, tự mãn, vô cảm...

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh

Môi trường văn hóa hàm chứa những yếu tố văn hóa, nó lan tỏa, thẩm thấu, làm nảy nở và phát triển lối sống văn hóa của thanh niên; đồng thời giúp họ tạo nên khả năng miễn dịch, đẩy lùi những độc tố, tạo nên khả năng hấp thụ nhân tố mới, lành mạnh, tích cực, từng bước hoàn thiện nhân cách. Bồi dưỡng lối sống văn hóa là góp phần giúp thanh niên nhận thức sâu sắc những quy định, chuẩn mực trong môi trường thực tiễn của tỉnh, trên cơ sở đó để họ từng bước điều chỉnh, hoàn thiện nhận thức, thái độ, hành vi; từng bước hình thành ở họ những phẩm chất nhân cách cần thiết của người thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Kết hợp hài hòa giữa chăm lo lợi ích thanh thiếu niên với tập hợp động viên, phát huy năng lực của thanh niên trong tham gia phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là chung tay xây dựng nông thôn mới, tăng cường công tác xây dựng đoàn. Đoàn tham gia xây dựng Đảng, đồng thời xây dựng bầu không khí dân chủ, đoàn kết, kỷ luật trong mọi hoạt động, qua đó mỗi người không ngừng đấu tranh với chính bản thân mình nhằm loại bỏ, chuyển hóa những hành vi, thói quen không phù hợp, tiếp nhận giá trị mới, tạo nên các quan hệ tốt đẹp. Cùng với các hình thức hoạt động giáo dục như: tuyên truyền cổ động, hoạt động thư viện, đọc sách báo, hoạt động văn hóa, văn nghệ quần chúng, hoạt động câu lạc bộ, hoạt động thể dục, vui chơi giải trí, các cuộc thi tìm hiểu, tọa đàm, trao đổi kinh nghiệm, học tập các điển hình tiên tiến, các gương sáng... hướng tất cả các hoạt động đó vào nâng cao nhận thức về lối sống văn hóa cho đội ngũ thanh niên. Phát hiện kịp thời và chủ động ngăn ngừa những yếu tố tiêu cực xâm nhập, ảnh hưởng tới lối sống văn hóa của thanh niên. Trong quá trình rèn luyện, lối sống văn hóa và hoàn thiện nhân cách của thanh niên đồng thời phát huy truyền thống vẻ vang các thế hệ thanh niên Việt Nam và truyền thống của thanh niên trên quê hương Đồng Nai thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng tỉnh Đồng Nai giàu mạnh, văn minh.

_____________

1. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.123.

2. Tỉnh ủy Đồng Nai, Văn kiện đại hội đảng bộ tỉnh Đồng Nai lần thứ IX nhiệm kỳ 2010 - 2015, 2010, tr.187.

3. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tài liệu hỏi - đáp nghị quyết ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ bảy, khóa X dành cho đoàn viên thanh niên, Nxb Thanh niên, tr.11.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 404, tháng 2 - 2018

Tác giả : NGUYỄN THANH HẢI