Sáng 21-4, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đã diễn ra buổi tái hiện nghi thức rước rể, cưới (Iêô wĭt sang mniê) của người Êđê, buôn Drài, buôn Drài Điết (xã Dliê Yang, huyện Ea H’Leo, tỉnh Đắk Lắk) trong khuôn khổ hoạt động Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19-4.

Theo phong tục của người Êđê, thông thường sau mùa rẫy, ngày rộng tháng dài, lúa gạo đầy kho, lại ủ được nhiều rượu ché, trong nhà đã chuẩn bị con bò, con heo, con gà... Những cô gái Êđê đi tìm các chàng trai, sau khi tìm được chàng trai ưng cái bụng của mình thì những cô gái thưa với bố, mẹ để được đi hỏi chồng, khi được đôi bên đồng ý, cô gái Êđê sẽ về nhà chồng để ở dâu từ 1 đến 3 năm (tùy vào sự thỏa thuận của 2 bên gia đình). Nhà trai được thách cưới và nhà gái sẽ lo mọi chi phí cưới, hỏi mới được làm lễ rước rể về nhà.

Lễ rước rể sẽ diễn ra khi đã hết thời gian thỏa thuận ở dâu bên nhà trai, nhà gái đã giao đủ khoản thách cưới như được ấn định lúc hôn ước và hai bên gia đình chấp nhận cho đôi vợ chồng về nhà cha mẹ vợ. Đôi vợ chồng sẽ về nhà vợ để thực hiện nghi thức Rước rể . Sau khi đã được ấn định ngày rước rể, nhà gái đến nhà trai để xin rước rể về theo phong tục của người Êđê.

Trên đường di chuyển về nhà gái, đoàn rước rể thường bị các tốp thanh niên (bạn bè, anh chị em nhà gái) trêu chọc, chặn lại. Đoàn rước rể muốn vượt qua những chướng ngại cản trở đó, chú rể phải trao cho họ một chiếc vòng đồng. Người Êđê quan niệm rằng trên đường đi gặp nhiều thử thách, cản trở thì cuộc hôn nhân sẽ vượt qua được nhiều khó khăn, từ đó cuộc sống ngày càng bền vững, hạnh phúc hơn, làm ăn giàu sang hơn. Chiếc vòng đồng được coi như là lời cam kết thủy chung.

Đoàn rước rể từ nhà trai trên đường di chuyển về nhà gái

Trên đường rước rể từ nhà trai về nhà gái, đoàn rước rể thường bị các tốp thanh niên trêu chọc, chặn lại

Trước khi về đến nhà gái, đoàn rước rể gặp một tốp nam nữ gồm anh, chị, em họ cô dâu đứng trước nhà dài tiếp tục trêu chọc, đóng cửa không cho vào nhà và đòi quà của chú rể. Chú rể trao cho anh, chị, em của cô dâu 1 chiếc vòng đồng, một gói cơm nếp, 1 con gà mới mở cửa cho đoàn rước rể vào nhà dài.

Sau khi đoàn rước vào nhà, già làng thay mặt hai họ giới thiệu ông Cậu (Dăm dei), bố, mẹ, các chị em nhà trai, nhà gái và họ hàng hai bên

Ông Cậu (Dăm dei) thay mặt nhà gái nói chuyện với gia đình nhà trai, nhắc lại các khoản thách cưới, món nào đã đưa đủ, món nào còn thiếu, hôm nay nhà gái sẽ trả đầy đủ và xin phép họ nhà trai để rước rể về nhà vợ theo đúng phong tục truyền thống của dân tộc mình

Sau khi ông Cậu thay mặt nhà gái nói chuyện xong, già làng hỏi hai bên gia đình có ai phản đối cuộc hôn nhân này không? Gia đình nhà gái có đồng ý nhận con gái và con rể này về nhà mình không? Nếu không có ai ý kiến gì thì Già làng tiến hành nghi thức tiếp theo: lấy bông gòn nhúng vào tô đồng đã hòa máu của con vật hiến sinh, quét lên chân của đôi vợ chồng ba lần. Như vậy, cuộc hôn nhân xem như đã có sự chứng giám và chúc phúc của thần linh. Từ nay, chàng trai và cô gái đã chính thức trở thành vợ chồng, thịt heo đã ăn, rượu cúng đã uống. Nếu trong hôm nay, ngày mai có người nào trong buôn, ngoài buôn gây chuyện thì phải đền hết tất cả chi phí lễ vật rước rể hôm nay. Già làng thay mặt cho hai họ và đôi vợ chồng trẻ bày tỏ lòng cảm ơn và báo cho mọi người biết việc cưới xin đã xong xuôi tốt đẹp.

Đôi vợ chồng cầm mỗi người một cần rượu, chiếc vòng đồng được đeo vào tay đôi vợ chồng trẻ với ý tuyên bố cùng họ hàng 2 bên và dân làng, đôi trái gái đã chính thức gọi nhau là vợ là chồng, phải thương yêu nhau không được đổi thay, cùng nhau siêng năng làm rẫy, nuôi dưỡng con cái, sống thủy chung. Nếu ai trả lại vòng, thay lòng đổi dạ hay làm điều gì sai trái trong cuộc hôn nhân này sẽ phải bồi thường lại đầy đủ sính lễ của lễ cưới này, già làng tiếp tục kéo cần cho đôi trai gái uống và đổi cần cho nhau, với ý nghĩa cuộc đời của hai vợ chồng kéo dài mãi, họ cùng nhau ăn chung một miếng cơm, một miếng gan heo để cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, nguyện từ nay về sau dù no hay đói đều luôn có nhau.

Già làng tiến hành nghi thức quét máu của con vật hiến sinh lên chân của đôi vợ chồng ba lần

Gia đình họ hàng, bạn bè trao các món quà cưới cho đôi vợ chồng trẻ

Nghi thức uống rượu cần của đôi vợ, chồng trẻ

Ông Cậu đại diện nhà gái mời ông bà, cha mẹ, họ hàng hai bên và khách quý cùng nhau uống rượu, ăn cơm để chúc mừng hạnh phúc đôi vợ chồng trẻ

Sau khi kết thúc nghi lễ, các đại biểu, cộng đồng các dân tộc và du khách đã cùng uống rượu cần và hòa vào âm nhạc rộn ràng mừng lễ rước rể của đồng bào Êđê, qua đó, du khách có dịp hiểu hơn về phong tục truyền thống độc đáo trong hôn nhân của người Êđê.

Bài, ảnh: MINH PHẠM