Nhân kỷ niệm 80 năm ngày sinh của nhà thơ Xuân Quỳnh (6/10/1942 - 6/10/2022), nhận ủy thác từ gia đình tác giả, NXB Kim Đồng ra mắt tuyển tập thơ văn “Trời xanh của mỗi người” gồm những tác phẩm đặc sắc nhất viết cho thiếu nhi của Xuân Quỳnh.

Việc tinh tuyển các sáng tác của Xuân Quỳnh cho thiếu nhi đã góp phần hoàn thiện chân dung văn học Xuân Quỳnh, cũng như những cống hiến của bà với văn học thiếu nhi. Với phần tranh minh họa của họa sĩ Vũ Xuân Hoàn, Trời xanh của mỗi người gồm 3 phần: Phần truyện với 16 truyện ngắn; Phần thơ với 20 bài thơ và Phần phụ lục rất đặc biệt với những sáng tác của bé Mí - Lưu Quỳnh Thơ và những bài viết về em, tặng em của những người thân yêu.

Nếu độc giả đại chúng vẫn biết đến Xuân Quỳnh qua những bài thơ tình nồng nàn, tha thiết, thì với Trời xanh của mỗi người, chúng ta sẽ được tiếp cận với mảng đề tài viết cho thiếu nhi, qua đó hiểu rõ thêm gia tài văn học trọn vẹn của Xuân Quỳnh.

Với Xuân Quỳnh, viết cho thiếu nhi đầu tiên là viết cho con, viết vì con, viết về con. Xuân Quỳnh viết rất nhiều cho các em và bà viết thử nghiệm trên tất cả các thể loại: cổ tích, đồng thoại, đồng dao, thơ, truyện. Nhân vật trong truyện ngắn Xuân Quỳnh đều là những người rất gần gũi: ông nội, ông ngoại, người bà, người cô, thầy giáo, bà bán bỏng, chú hề…  bối cảnh cũng nhỏ gọn trong tầm mức quan sát của các em. Viết cho thiếu nhi, Xuân Quỳnh đặt mình vào góc nhìn của đứa trẻ để có thể nhìn ra những ngộ nghĩnh, chất thơ, nét đẹp của những điều đơn giản thường ngày. Với truyện, Xuân Quỳnh thể hiện khả năng quan sát tỉ mỉ, tinh tế, đọc từ vẻ bề ngoài những sâu sắc bên trong, gạn lọc để thấy được tầng sâu lắng, chìm khuất. Qua mỗi truyện, Xuân Quỳnh gửi gắm hạt giống yêu thương vào tâm hồn non nớt của các em, hướng các em sống sâu sắc hơn và có trách nhiệm với những người xung quanh. Giống như một bà mẹ nhân hậu, Xuân Quỳnh không bao giờ bắt lỗi, bà tin ở bản năng hướng thiện của trẻ em. Vậy nên các nhân vật trong truyện của bà đều tràn ngập tình yêu thương, từ Cá chuối con không ích kỷ, vô tâm trước sự hy sinh của người mẹ cho đến những cô cậu học trò “hiểu chuyện” trong Thầy giáo dạy vẽ, Người làm đồ chơi, Đứa trẻ nhút nhát, Con sao của Hoàn…

Truyện thiếu nhi của Xuân Quỳnh gần gũi, hấp dẫn bởi dựa vào kho cổ tích dân gian, dựa vào thế giới đồng dao để học cách trò chuyện với các em. Mạch nguồn dân gian qua văn của Xuân Quỳnh không chỉ giàu có hơn trong ngôn ngữ, uyển chuyển hơn trong cách kể, mà còn là nơi bà gửi gắm những bài học thương yêu.  

Nhà thơ, Tiến sĩ Giáo dục học Nguyễn Thụy Anh từng nhận xét rằng: “Chất thi sĩ trong con người nữ sĩ Xuân Quỳnh tồn tại mạnh mẽ bên cạnh bản năng người mẹ làm nên chất thơ bay bổng, tài hoa, thấm đẫm yêu thương mà không nôm na đơn giản, không thật thà minh họa cuộc sống”. 20 bài thơ đặc sắc được chọn lọc trong Trời xanh của mỗi người là 20 tiếng cười khúc khích, tràn ngập hạnh phúc của mẹ con bà. Vũ trụ thơ của mẹ và con chứa đầy sự tò mò, niềm vui, tình yêu của Xuân Quỳnh dành cho con và tình yêu của con dành cho mẹ Quỳnh. Có rất nhiều bài được độc giả nhiều thế hệ thuộc nằm lòng như: Chuyện cổ tích về loài người, Bầu trời trong quả trứng, Tiếng gà trưa…

Xuân Quỳnh rất hợp với câu “Văn là người”, vũ trụ của Xuân Quỳnh xoay quanh những người bà yêu. Trong cả đời sống lẫn văn chương, bà đều yêu hết mình và cống hiến trọn vẹn cho tình yêu và người yêu. Lúc là người tình, khi trở thành người vợ, người mẹ, tình yêu đó trong bà vẫn dạt dào dâng hiến. Xuân Quỳnh đã sống tận hiến trong cả cuộc đời và sáng tạo nghệ thuật. Nhà nghiên cứu văn học Lưu Khánh Thơ có chia sẻ: tên khai sinh bé Mí là Lưu Quỳnh Thơ do ông nội Mí (nhà viết kịch Lưu Quang Thuận) đặt với nghĩa: “Bài thơ của Quỳnh”. Là con của cặp vợ chồng tài danh, Mí cũng là một cậu bé tài hoa. Đọc những bài thơ Xuân Quỳnh viết cho con mới thấy, sau nhiều thăng trầm của cuộc sống, có lẽ bà đã được hưởng niềm hạnh phúc viên mãn khi là mẹ của bé Mí.

Bé Mí đã cùng bố mẹ đi một chặng đường ngắn nhưng trọn vẹn trong tình yêu thương, xót xa của những người ở lại. Trong tuyển tập kỷ niệm 80 năm ngày sinh Xuân Quỳnh, Trời xanh của mỗi người dành một phần trang trọng để tưởng nhớ về em Mí của mẹ Quỳnh. Trong đó, bạn đọc sẽ được đọc những bài thơ và truyện ngắn do Lưu Quỳnh Thơ viết. Ngoài thơ mẹ Quỳnh, còn có thơ bố Vũ (Lưu Quang Vũ) viết cho em, nhà văn Tô Hoài kể kỷ niệm của ông với chú bé Mí thích chơi tem. Những người thân trong gia đình cô Lưu Khánh Thơ, anh Lưu Tuấn Anh… cũng viết về Mí.

Trời xanh của mỗi người ghi thêm một dấu ấn nghệ thuật với hơn 40 bức tranh màu tuyệt đẹp của họa sĩ Vũ Xuân Hoàn. Mỗi trang sách được chăm chút tỉ mỉ với phần viết tay tên sách, tên truyện, tên bài thơ, mỗi chỗ ngừng, nghỉ cho mắt và cảm xúc đều được đội ngũ thiết kế cân nhắc phù hợp. Mỗi bức tranh là một đối thoại của họa sĩ với tác giả, những ý tưởng của Xuân Quỳnh trong truyện, trong thơ tiếp tục được người họa sĩ sáng tạo bằng hình sắc.

Cuốn sách Trời xanh của mỗi người không chỉ là dấu mốc dịp kỷ niệm 80 năm ngày sinh thi sĩ, mà còn là sự trân trọng đối với Xuân Quỳnh nói riêng, đối với những người yêu Xuân Quỳnh và yêu văn học nước nhà nói chung, đặc biệt là văn học dành cho thiếu nhi.

NGÔ HỒNG VÂN