Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI của Đảng đã khẳng định: xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ cán bộ văn hóa. Coi trọng quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý văn hóa, cán bộ làm công tác khoa học, chuyên gia đầu ngành, cán bộ ở cơ sở (1). Do vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ văn hóa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong giai đoạn hiện nay, trực tiếp góp phần vào việc lưu truyền, bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam qua các thời kỳ, giai đoạn lịch sử cách mạng khác nhau. Đồng thời, khẳng định bản chất, tính ưu việt của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng nên hệ giá trị về con người Việt Nam chân, thiện, mỹ, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng và văn minh.

Hội nghị Học tập, quán triệt và triển khai Nghị quyết Trung ương 7 khóa XII. Ảnh Liên Hương

Đội ngũ cán bộ văn hóa là một bộ phận cán bộ của Đảng hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực văn hóa, có vai trò to lớn trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc. Trong những năm tháng chiến tranh, đội ngũ cán bộ văn hóa đã không quản mưa bom, bão đạn xếp bút nghiên lên đường chinh chiến. Nhiều cán bộ văn hóa đã trở thành những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng lý luận. Bằng tài năng, tâm huyết của mình, họ đã xông pha vào những nơi mũi tên, hòn đạn để khẳng định những giá trị bền vững, sức sống mãnh liệt của văn hóa, con người Việt Nam mà không bom đạn, súng ống nào có thể đè bẹp được, đó là tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí quyết chiến, quyết thắng với quân thù xâm lược. Ngày nay, đội ngũ cán bộ văn hóa luôn ý thức được vai trò tầm quan trọng của mình trong việc tuyên truyền, giáo dục những quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước về nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh mở cửa, hội nhập quốc tế. Vì thế, việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ văn hóa ở nước ta hiện nay là những hoạt động mang tính tích cực, chủ động của tổ chức, lực lượng có liên quan với những chương trình, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, tạo nguồn ở các cơ sở khác nhau nhằm từng bước nâng cao năng lực công tác cho họ đáp ứng tốt với yêu cầu, nhiệm vụ của sự phát triển bền vững đất nước. Quá trình nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ văn hóa cũng đồng thời là quá trình xây dựng những phẩm chất, nhân cách toàn diện cả về đức, trí, thể, mỹ để cùng với sự vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ, cần phải có thái độ ứng xử văn hóa, tức là đi làm công tác tuyên truyền, giáo dục, xây dựng lối sống văn hóa cho quần chúng nhân dân.

Có thể nhận thấy, trong những năm vừa qua, đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa có bước trưởng thành về mọi mặt, đã thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các tầng lớp nhân dân trong việc giữ gìn, bảo tồn các giá trị văn hóa của lịch sử dân tộc; hướng dẫn người dân tham gia có hiệu quả vào các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa, nâng cao ý thức cảnh giác, không để các thế lực phản động lợi dụng văn hóa để gây mất trật tự an toàn xã hội; chủ động tham mưu, đề xuất với cấp uỷ, chính quyền địa phương về cách thức giữ gìn, phát huy các lễ hội truyền thống, tổ chức các sự kiện văn hóa. Tuy nhiên, so với tình hình nhiệm vụ đặt ra và trước những biến đổi sâu sắc của tình hình thế giới, khu vực và trong nước, đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa vẫn chưa bắt nhịp được với thời cuộc. Nhiều cán bộ làm công tác văn hóa không có chuyên môn, nghiệp vụ mà chủ yếu là cán bộ kiêm nhiều nhiệm vụ khác nhau; không chỉ vậy, vị trí này cũng thường xuyên thay đổi nên gặp khó khăn trong quá trình tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương khi triển khai, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ. Đặc biệt, cán bộ văn hóa ít có điều kiện trang bị kiến thức, rèn luyện nghiệp vụ nên lúng túng trong triển khai, nâng cao chất lượng hoạt động. Thậm chí, có cán bộ chưa nắm vững chức năng, nhiệm vụ của mình, thiếu kỹ năng tuyên truyền, vận động nhân dân, cách thức làm việc mang tính rập khuôn, không có cách làm mang tính sách tạo, đột phá; việc đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ làm công tác văn hóa ít được chú trọng quan tâm, chủ yếu là cán bộ văn hóa tự tìm hiểu, tự nghiên cứu, tự xây dựng kế hoạch cho bản thân. Vì thế, để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa theo tinh thần nghị quyết Trung ương 7 khóa XII của Đảng hiện nay, cần làm tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:

Một là, làm tốt công tác lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác văn hóa

Đây là vấn đề có ý nghĩa rất cần thiết không chỉ đối với cán bộ làm công tác văn hóa mà còn đối với cán bộ làm công tác khác. Thực tiễn hiện nay cho thấy, đội ngũ cán bộ văn hóa ở cơ sở địa phương rất thiếu và yếu, không nắm vững được chuyên môn nghiệp vụ nên quá trình công tác gặp rất nhiều khó khăn, không phát huy được những lợi thế về tiềm năng văn hóa của địa phương, Nghị quyết Trung ương 7 khóa XII của Đảng đã chỉ rõ: đội ngũ cán bộ đông nhưng chưa mạnh, thiếu những cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, nhà khoa học và chuyên gia đầu ngành trên nhiều lĩnh vực (2). Do đó, để nâng cao chất lượng hoạt động của đội ngũ này cần phải lựa chọn cán bộ văn hóa là người địa phương có trình độ từ cao đẳng trở lên, chuyên ngành về văn hóa, hoặc trong quá trình công tác, nếu phát hiện ra cán bộ có năng khiếu về văn hóa thì cử đi đào tạo, bồi dưỡng, tạo nguồn ở những cơ sở có uy tín, chất lượng. Trong quá trình lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng, cấp ủy chính quyền địa phương cần bám sát hoạt động thực tiễn của cán bộ làm công tác văn hóa để có những nhìn nhận, đánh giá khách quan, chính xác; thâm nhập vào quần chúng nhân dân để thăm dò, lấy ý kiến của những cán bộ đã qua công tác để phân công, bổ nhiệm cán bộ văn hóa. Tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ văn hóa làm tốt chức trách, vai trò của mình trong quá trình công tác, tránh tình trạng cán bộ văn hóa nhưng lại sang làm công tác dân vận, hành chính. Việc lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác văn hóa luôn có sự kế cận giữa các lớp cán bộ, vừa bảo đảm tính hợp lý, vừa bảo đảm cho việc nắm vững những đặc điểm, phong tục, tập quán và cách thức tổ chức tiến hành các hoạt động văn hóa ở địa phương. Nghị quyết Trung ương 7 khóa XII của Đảng chỉ rõ: hoàn thiện cơ chế, đẩy mạnh thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ có triển vọng và đặc biệt quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện lớp cán bộ kế cận. Chủ động nắm, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện đối với sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc ở trong nước và nước ngoài (3).

Hai là, thường xuyên mở những lớp tập huấn bồi dưỡng những kiến thức về chuyên ngành cho cán bộ làm công tác văn hóa.

Thông qua việc mở những lớp tập huấn bồi dưỡng, sẽ giúp cán bộ làm công tác văn hóa có thêm những hiểu biết về văn hóa, về những cách thức tổ chức, hoạt động thực tiễn khi tiến hành công việc. Tuy nhiên, có một thực tiễn hiện nay là các lớp tập huấn được mở ra chủ yếu mang tính hình thức, thời gian tập huấn quá ngắn, chủ yếu là truyền tải lý thuyết một chiều, không xây dựng tình huống, đặt câu hỏi cụ thể để kiểm tra, đánh giá việc lĩnh hội kiến thức, kỹ năng xử lý vấn đề, áp dụng các nội dung liên quan đến phong trào hoạt động của từng địa phương. Bên cạnh đó, điều kiện cơ sở vật chất thiếu thốn, kinh phí eo hẹp, chưa có chính sách, chế độ đãi ngộ ổn định cho cán bộ đi tập huấn khiến họ chưa yên tâm công tác. Trong khi đó, yêu cầu của việc xây dựng đời sống văn hóa ngày càng cao, nội dung hoạt động văn hóa ngày càng đa dạng, nhất là trong quá trình giao lưu, hội nhập quốc tế. Vì vậy, hơn bao giờ hết, việc mở những lớp tập huấn bồi dưỡng phải thiết thực, cụ thể, phản ánh được những yêu cầu, nhiệm vụ của mỗi địa phương, tránh tình trạng mở tràn lan, không đem lại những hiệu quả thiết thực, cụ thể của địa phương; quá trình tập huấn trang bị cho người học hệ thống những kiến thức đầy đủ, toàn diện về các mặt hoạt động, đặc biệt, đưa ra những tình huống, nội dung mà cán bộ văn hóa thường xuyên gặp phải trong quá trình công tác để có những cách xử trí đúng đắn, phù hợp; thường xuyên cập nhật những nội dung mới về văn hóa vào lớp tập tuấn bồi dưỡng, lựa chọn những nội dung tập huấn sát với đặc điểm của địa phương, đi sâu vào cách thức hoạt động, tổ chức, hướng dẫn quần chúng nhân dân thực hiện có hiệu quả những quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Ba là, đề cao tinh thần tự học, tự tìm hiểu các kiến thức về văn hóa của đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa.

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ theo chức trách, nhiệm vụ được giao, cán bộ làm công tác văn hóa phải tích cực, chủ động tự nghiên cứu, tìm hiểu các kiến thức về văn hóa, bởi không ai có thể làm thay được các công việc của cán bộ văn hóa bằng chính những hoạt động thực tiễn của mình, bằng chính sự nỗ lực vươn lên trong mọi lúc, mọi nơi, trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Đó chính là sự chủ động tham gia các hoạt động của địa phương, luôn bám sát các hoạt động phong trào, đi sâu vào quần chúng để học hỏi, tìm hiểu những phong tục, tập quán, lối sống của địa phương, qua đó, đưa những nghị quyết của Đảng đi vào cuộc sống, tạo dựng được uy tín, niềm tin của cán bộ cơ sở với chính quyền địa phương. Chỉ có thông qua hoạt động thực tiễn của chính bản thân mới bổ sung, bồi đắp những nội dung, lĩnh vực còn hổng, còn yếu, còn thiếu, từ đó, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ văn hóa trong quá trình công tác làm việc. Nếu không thường xuyên nghiên cứu, xem xét các nội dung về chuyên ngành công tác của mình thì không thể hoàn thành tốt vai trò, có hoàn thành cũng chỉ ở mức độ nhất định. Do vậy, tự học, tự nghiên cứu những kiến thức về văn hóa sẽ giúp cho họ vững tin trong quá trình công tác, tiếp xúc với quần chúng nhân dân, tổ chức thực hiện có hiệu quả các phong trào xây dựng đời sống văn hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Nghị quyết Trung ương 7 khóa XII của Đảng chỉ rõ: chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, tính chuyên nghiệp, tinh thần phục vụ nhân dân của cán bộ, công chức, viên chức (4). Trước bối cảnh mở cửa, hội nhập vào nền kinh tế thế giới, nhiều nền văn hóa đã du nhập vào nước ta bằng nhiều con đường khác nhau, làm ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân. Bối cảnh đó đòi hỏi người cán bộ văn hóa phải chủ động nắm vững những mặt tích cực của văn hóa thế giới, chủ động đón nhận nó và có những phương án dự phòng hiệu quả thiết thực, cụ thể, bám sát thời cuộc để có những định hướng trong quần chúng nhân dân, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng trong mọi tình huống, không để các sản phẩm văn hóa độc hại làm phương hại đến nền văn hóa truyền thống dân tộc; làm tốt công tác hướng dẫn, phối hợp với các tổ chức, lực lượng trong địa phương tổ chức những hoạt động phong trào để tuyên truyền, giới thiệu về những chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

Bốn là, tổ chức sơ, tổng kết đánh giá năng lực hoạt động thực tiễn của cán bộ văn hóa.

Định kỳ tổ chức những hội nghị đánh giá về kết quả thực hiện nhiệm vụ của cán bộ văn hóa một cách toàn diện để xem công tác tuyên truyền, tổ chức thực hiện các hoạt động văn hóa của cán bộ văn hóa ở mức độ nào, có những kế hoạch cụ thể trong việc tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao năng lực thực tiễn cho đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa. Việc tổ chức đánh giá năng lực hoạt động thực tiễn của cán bộ văn hóa được tiến hành nghiêm túc, có chất lượng, đánh giá toàn diện các mặt hoạt động công tác, từ việc xây dựng kế hoạch, nội dung đến việc tổ chức thực hiện theo kế hoạch đã xác định và đánh giá thông qua nhiều kênh khác nhau, dựa trên những kết quả thực tế công tác. Có như vậy, mới tạo ra được động lực, kích thích ý chí phấn đấu vươn lên, khắc phục khó khăn, gian khổ, thiếu thốn trong quá trình làm việc, giải quyết các mối quan hệ cho đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ làm công tác văn hóa nói riêng. Tiến hành biểu dương, khen thưởng đối với những tập thể, cá nhân có nhiều cố gắng, đạt được những kết quả quan trọng được quần chúng nhân dân ghi nhận, đem lại những đổi thay cho quê hương, có những đóng góp nhất định vào việc tham mưu, đề xuất, hiến kế vào các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa cho quần chúng nhân dân.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc diễn ra trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước có những diễn biến phức tạp, khó lường; chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách để chống phá cách mạng Việt Nam trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Phát huy năng lực, thế mạnh là chiến sĩ tiên phong trên mặt trận văn hóa tư tưởng, đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa phải là cánh tay đắc lực của Đảng, Nhà nước trong việc tuyên truyền, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh thấm sâu vào trong quần chúng nhân dân, trở thành hệ tư tưởng chủ đạo, chi phối, định hướng cho mọi hoạt động của con người. Đảng ta đã khẳng định: “Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” (5).

________________

1. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triền bền vững đất nước, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2014.

2, 3, 4. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, số 33-NQ/TW, ngày 8-5-2018 về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ, Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2018.

5. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016.

Tác giả: Vũ Hữu Chung

Nguồn : Tạp chí VHNT số 411, tháng 9 - 2018