Với những ưu thế vượt trội, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ mở ra những cánh cửa mới cho văn hóa nghệ thuật nói chung và lĩnh vực phát hành, quảng bá các tác phẩm nghệ thuật nói riêng. Trong thế giới công nghệ, việc quảng bá các sản phẩm nghệ thuật chưa bao giờ nhanh, đa dạng và dễ dàng như thế nhưng cũng tiềm ẩn những thách thức không nhỏ. Muốn việc quảng bá hiệu quả không chỉ đòi hỏi tư duy sáng tạo, am hiểu công nghệ để biến ý tưởng thành sản phẩm hấp dẫn người xem mà còn cần hiểu biết sâu rộng về kỹ thuật để bảo vệ bản quyền, tránh các hành vi xâm phạm bằng rất nhiều hình thức ngày càng tinh vi.

Phương thức truyền thông đa phương tiện đã làm thay đổi hoàn toàn cung cách quảng bá phim so với truyền thống

Nhanh hơn, hấp dẫn hơn 

Lịch sử loài người đã trải qua 4 cuộc cách mạng công nghiệp, trong đó Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là quá trình số hóa nền kinh tế và xã hội đã mang đến tầm ảnh hưởng sâu rộng trên thế giới, trong tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế xã hội, văn hóa. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư còn được gọi là Cách mạng công nghiệp 4.0 đã bắt đầu từ những năm 2000 có đặc trưng lớn nhất là sự hợp nhất. Không có ranh giới giữa các lĩnh vực công nghệ, vật lý, kỹ thuật số, sinh học và con người. Đây là xu hướng kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể, Internet kết nối vạn vật (IoT) và các hệ thống kết nối Internet (IoS). 

Internet với đặc trưng tương tác của nó, đã thu hẹp những giới hạn về không gian và thời gian trong việc tiếp cận thông tin trên quy mô toàn thế giới. Cùng với sự phát triển của hệ thống internet, hàng loạt sản phẩm công nghệ truyền thông mới được phát triển như công nghệ di động với các phương thức truyền dữ liệu tốc độ cao, hay các thiết bị đầu cuối được phát triển theo xu hướng di động hóa, cá nhân hóa cao độ tạo nên một sức mạnh mới mà các loại hình truyền thông truyền thống khó cạnh tranh nổi.

Với quy mô và tốc độ phát triển theo cấp số nhân nhờ rút ngắn đáng kể thời gian từ khi các ý tưởng về công nghệ và đổi mới sáng tạo được hình thành cho đến khi thương mại hóa ở quy mô lớn các sản phẩm quy trình mới được tạo ra trên phạm vi toàn cầu, Cách mạng công nghệ 4.0 đã tác động mạnh mẽ và toàn diện, làm thay đổi về mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường… ở tất cả các quốc gia trên toàn thế giới. Trong lĩnh vực nghệ thuật, Cách mạng công nghiệp 4.0 đã mở ra một cánh cửa vô cùng rộng lớn, là cơ hội để các nhà làm phim phát huy trí tưởng tượng không giới hạn và cũng là cơ hội mở ra cho các nhà phát hành, quảng bá các sản phẩm nghệ thuật tiếp cận với những công nghệ kỹ thuật hiện đại. Qua đó việc quảng bá các sản phẩm nghệ thuật không chỉ ngày càng hấp dẫn hơn mà còn nhanh hơn, mamg lại hiệu quả hơn nhiều.

Ngày càng nhiều những bộ phim, nhất là phim Việt, nhờ vào hiệu ứng khán giả mà lập nên kỷ lục doanh thu phòng vé tại thị trường Việt Nam

 Công nghệ hiện đại sẽ giúp các ý tưởng quảng bá phim ngày càng mở rộng phạm vi: không chỉ còn là những áp phích pa nô tại rạp chiếu hay các tờ rơi được phát tận tay khán giả, giờ đây chỉ bằng những cú click chuột, khán giả có thể tiếp cận được với khối lượng thông tin khổng lồ xoay quanh bộ phim, diễn viên, các câu chuyện hậu trường và ê kíp đoàn làm phim bên cạnh các đoạn trailer, teaser được cập nhật thường xuyên của bộ phim.

Khán giả có thể tương tác, giao lưu trực tiếp với các nghệ sĩ thông qua các kênh như báo chí online, truyền hình trực tiếp, mạng mạng xã hội, các kênh truyền thông đa phương tiện như Youtube mà không giới hạn số lượng khán giả tham gia.

 Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, vừa tiết kiệm thời gian, công sức, tiền bạc để phục vụ người tiêu dùng. Đặt vé xem phim chưa bao giờ dễ dàng hơn thế. Bạn chỉ cần vào website của nhà phát hành và tạo tài khoản, sau vài cú click chuột, giao dịch đã được thực hiện. Mua sách, tranh, ảnh hay mua vé xem các chương trình biểu diễn nghệ thuật cũng dễ dàng thực hiện online. Internet, điện thoại thông minh và hàng ngàn các ứng dụng đang làm cho cuộc sống của con người trở nên dễ dàng và tiện nghi hơn. Tương tự như vậy, thay bằng việc viết bài và in báo, giờ đây mọi việc quảng bá phim được tiến hành rất nhanh trên báo mạng với tốc độ nhanh, chi phí rẻ. Việc quảng bá này không chỉ giúp mở rộng thị trường mà chi phí thương mại giảm sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

Một liveshow âm nhạc trực tuyến

 Việc quảng bá các tác phẩm nghệ thuật ngày càng nhanh bởi công nghệ 4G và mạng xã hội, báo điện tử, truyền hình trực tiếp… thống lĩnh lĩnh vực thông tin, truyền thông, từ đó tạo cơ hội cho lĩnh vực nghệ thuật nói chung và phim ảnh nói riêng có những tác động nhất định đến xã hội và khán giả. Thông qua các kênh thông tin và mạng xã hội, các sản phẩm văn hóa mang đến những ảnh hưởng của trực tiếp, việc tương tác giữa khán giả và nghệ sĩ, việc lan truyền thông tin giữa các khán giả với nhau sẽ tạo “hiệu ứng dầu loang”. Theo đó, những sản phẩm nghệ thuật được khán giả đánh giá tốt hoặc tạo được dư luận trái chiều sẽ thu hút đông đảo khán giả. Đây có thể coi là kênh truyền bá mạnh nhất hiện nay. Ngày càng nhiều những bộ phim, nhất là phim Việt, nhờ vào hiệu ứng khán giả mà lập nên kỷ lục doanh thu phòng vé tại thị trường Việt Nam. Ngược lại, cũng có những bộ phim tuy có chất lượng nghệ thuật nhưng không tạo được hiệu ứng khán giả cũng khó lập kỷ lục doanh thu. 

Đáp ứng nhu cầu thông tin của lớp công chúng mới 

Những thành tựu của cách mạng khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực công nghệ thông tin và đặc biệt là internet đã tạo ra sự bùng nổ thông tin trên phạm vi toàn cầu. Trên cơ sở đó, công nghệ quảng bá các tác phẩm nghệ thuật trên các phương tiện internet (báo điện tử, mạng xã hội) kênh TV ngày càng cập nhật những xu hướng mới, làm thay đổi nhanh chóng thị hiếu của khán giả cũng như tác động mạnh mẽ vào ngành công nghiệp điện ảnh. Sự phát triển của công nghệ như vũ bão đã làm thay đổi nhanh chóng cả về hình thức lẫn nội dung của các loại hình báo chí truyền thống. Phương thức truyền thông đa phương tiện đã làm thay đổi hoàn toàn cung cách quảng bá phim so với truyền thống.

 Nếu như trước kia chỉ có báo in thì với sự ra đời của báo điện tử, thông tin được cung cấp cho công chúng không những cập nhật nhanh hơn mà hình thức đa phương tiện cũng giúp tin tức trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. Theo hình thức truyền thông thông thường, thông tin được truyền tải mang tính chất đơn nhất về hình thức thể hiện, công chúng chỉ có thể được tiếp cận thông tin bằng cách đọc, nghe hoặc xem. Ngày nay, tính chất đơn nhất ấy đã bị phá vỡ với sự kết hợp của các loại hình ngôn ngữ viết, ảnh, video, âm thanh, thiết kế đồ họa và các phương thức tương tác khác, việc quảng bá phim ngày càng có nhiều hình thức thể hiện đa dạng góp phần tạo nên những kênh thông tin quảng bá về điện ảnh vừa hấp dẫn vừa phong phú, thu hút sự quan tâm của khán giả.

Chị 13 - Ba ngày sinh tử cũng là bộ phim webdrama rất ăn khách được chuyển thể sang phim điện ảnh

Theo một số liệu nghiên cứu, tốc độ tăng trưởng người dùng internet của Việt Nam hiện phát triển nhanh nhất trong khu vực. Cùng với sự phát triển của internet, báo chí Việt Nam cũng từng bước theo kịp trình độ phát triển hiện đại, cập nhật xu hướng giải trí của công chúng với sự đa dạng hóa về loại hình và phương tiện truyền thông, ngoài báo giấy, cơ quan báo chí nào cũng có báo điện tử, trên đó không chỉ đăng tải bài viết kèm hình ảnh minh họa mà còn đăng cả video, clip, có nhiều báo lớn còn có kênh truyền hình. Nhiều tờ báo còn cập nhật cùng mạng xã hội khi thưởng xuyên tổ chức giao lưu trực tuyến, phát trực tiếp các sự kiện… Điều này giúp cơ quan báo chí có thể mở rộng phạm vi ảnh hưởng, tạo điều kiện cho các loại hình sản phẩm hỗ trợ lẫn nhau về mặt tài chính, quảng bá thương hiệu, cũng như tận dụng các khả năng khai thác thông tin, tư liệu. 

Những thách thức không nhỏ 

Với sự bùng nổ thông tin, công chúng ngày càng có những nhu cầu cao hơn đối với nội dung cũng như chất lượng của những sản phẩm PR cho văn hóa nghệ thuật. Cách tiếp cận thông tin của công chúng, nhất là đối với thế hệ trẻ, thế hệ nhạy bén nhất đổi với khoa học và công nghệ đã thay đổi, tạo ra sự phát triển của một lớp công chúng mới. Thách thức đặt ra là công chúng hằng ngày bị phân tâm bởi nhiều hình thức cung cấp thông tin động, hấp dẫn làm thoả mãn tất cả các nhu cầu thông tin của họ. Bởi vậy, phải làm thế nào để có những ý tưởng mới lạ, độc đáo cùng sự trợ giúp của công nghệ hiện đại để thu hút sự chú ý của họ là một thách thức không nhỏ.

 Một thách thức đặt ra là, ngày càng có nhiều sự ra đời của báo điện tử và các trang tin tạo ra sự cạnh tranh và chạy đua cả về việc khai thác, sử dụng và truyền bá thông tin. Cạnh tranh là động lực cho phát triển tích cực, nhưng có thể buộc nhiều tờ báo phải chạy theo việc hấp dẫn công chúng bằng mọi cách, chạy theo thoả mãn nhu cầu thị hiếu tầm thường, đề cập sâu vào chuyện riêng tư cá nhân… để quảng bá cho sản phẩm văn hóa. Bởi vậy, cần phải có bản lĩnh nghề nghiệp để có thể dung hòa được sự hấp dẫn và câu view và cũng cần đào tạo được nhiều người biên tập, phụ trách báo chí giỏi nghề, có bản lĩnh vững vàng để cầm lái tại các cơ quan báo chí.

Môi trường kết nối cao về internet và các trang mạng xã hội sẽ tạo ra nhiều sức ép đối lĩnh vực bản quyền và thách thức về quản trị sản phẩm của ngành điện ảnh. Bởi vậy, các cơ quan báo chí cần nắm rõ các văn bản quốc tế quan trọng có liên quan như: Công ước toàn cầu về Luật bản quyền, Công ước Brussels về phân phối các tín hiệu mang chương trình truyền qua vệ tinh, Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật... Qua đó có thể chủ động trong việc bảo vệ bản quyền cho các tác phẩm văn hóa nghệ thuật. Đặc biệt, cũng cần tuyên truyền cho khán giả hiểu rõ để không mắc phải những lỗi sơ đẳng như livestream trên mạng xã hội khi xem một bộ phim hoặc một buổi biểu diễn nghệ thuật… 

Nhiều bộ phim chọn cách phát hành trên các nền tảng xem phim trực tuyến

Báo chí trong thời đại công nghệ số đòi hỏi năng lực lãnh đạo và quản lý phải rất cao và đồng bộ. Cần chủ động đào tạo nguồn nhân lực để chuyển hóa những thành tựu công nghệ từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại, qua đó giành lợi thế phát triển, tạo thành năng lực nội sinh. Hiện nay, nguồn nhân lực cho lĩnh vực truyền thông này còn chưa được quan tâm đúng mức. Trong sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông đa phương tiện, nếu thiếu sự quy hoạch chung thì sẽ dẫn đến hậu quả vừa lãng phí nguồn nhân lực vừa làm giảm hiệu quả của truyền thông. Đọc báo mạng hằng ngày có thể dễ dàng nhận ra, với cùng một nội dung thông tin những mỗi trang báo có thể khai thác từ nhiều góc độ. Tương tự như vậy, việc quảng bá cho một tác phẩm nghệ thuật cũng được nhìn nhận từ nhiều phía. Việc khai thác thông tin của tác phẩm với sự am hiểu nhất định về chuyên môn và cách khai thác độc đáo sẽ tạo được bản sắc riêng, hấp dẫn được độc giả - khán giả. 

Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang mở ra nhiều cơ hội cho các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam mở rộng thị trường, giảm chi phí thương mại giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh các ngành nghệ thuật, đặc biệt là điện ảnh đang trở thành một ngành công nghiệp với doanh thu khổng lồ thì việc quảng bá cho các sản phẩm điện ảnh cũng trở nên vô cùng quan trọng, cần thiết. Nó là cầu nối giúp kết nối khán giả toàn cầu, rút ngắn khoảng cách, thời gian diễn ra sự kiện gần như đồng thời tại mọi nơi trên thế giới. Nếu một bộ phim “bom tấn” giờ đây thường được định ngày chiếu toàn cầu thì việc quảng bá một bộ phim điện ảnh cũng có thể trở thành con đường ngắn nhất kết nối mọi khán giả với nhau, qua đó góp phần giúp tạo doanh thu “khủng” cho một bộ phim. Để hội nhập, điện ảnh Việt Nam cũng cần tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu ấy, qua đó góp phần vào việc tăng trưởng kinh tế của đất nước.

NGÔ HỒNG VÂN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 538, tháng 6-2023