Hình tượng bộ đội Cụ Hồ đã xuất hiện trong lịch sử hơn 70 năm qua, đã đi vào lịch sử, đời sống đất nước, cộng đồng một cách tự nhiên, trở thành giá trị văn hóa độc đáo, tiêu biểu của dân tộc ta. Đây là danh hiệu cao quý mà nhân dân ta dành tặng cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam, thể hiện tình cảm yêu mến đặc biệt, niềm tin sâu sắc của nhân dân đối với quân đội.

Theo các tư liệu lịch sử, tên gọi bộ đội Cụ Hồ xuất hiện ngay từ những ngày đầu chống Pháp. Khi đó, nhiều đơn vị bộ đội được lệnh về chiến khu Việt Bắc để chuẩn bị cho cuộc chiến tranh lâu dài. Bộ đội trú quân trong các bản làng, thôn xóm, cùng ăn, cùng ở với nhân dân, dựa vào dân, hết lòng giúp đỡ nhân dân. Chính trong những năm tháng này đã nảy nở, phát triển những tình cảm, niềm tin yêu vô bờ của nhân dân với những người lính. Theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Ở chiến khu Việt Bắc, đồng bào các dân tộc trìu mến gọi các đơn vị vũ trang là Bộ đội ông Ké hay Bộ đội ông Cụ, khi biết ông Ké, ông Cụ là Chủ tịch Hồ Chí Minh, là Bác Hồ, mọi người đã gọi là bộ đội Cụ Hồ, cũng từ chiến khu Việt Bắc tên gọi yêu quý ấy lan truyền đi khắp nơi, trở thành quen thuộc đến ngày nay” (1).

Nhân dân ta gọi quân đội của mình là bộ đội Cụ Hồ vì Người tiêu biểu cho tinh thần đấu tranh bất khuất của nhân dân ta, là hiện thân của niềm tin, sức mạnh, là người tổ chức, dẫn dắt nhân dân ta đứng lên tự giải phóng, giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Người là hình ảnh tiêu biểu cho những giá trị cao đẹp của văn hóa Việt Nam. Giá trị văn hóa bộ đội Cụ Hồ được cô đúc trong lời khen của Hồ Chí Minh nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của tổ quốc, vì CNXH. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”. Đây là sự khái quát cô đọng, phản ánh sâu sắc bản chất, giá trị của quân đội ta. Giá trị văn hóa bộ đội Cụ Hồ hình thành trong lịch sử xây dựng, chiến đấu, được biểu hiện ở những nét đặc trưng sau:

Thứ nhất, trung thành vô hạn với Đảng, với tổ quốc, với nhân dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của tổ quốc, vì CNXH. Đây là giá trị tiêu biểu nhất của bộ đội Cụ Hồ. Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Quân đội ta là quân đội nhân dân, do nhân dân đẻ ra, vì nhân dân mà chiến đấu; trung với nước, hiếu với dân là bổn phận thiêng liêng, một trách nhiệm nặng nề, nhưng cũng là vinh dự của người chiến sĩ trong đạo quân quốc gia đầu tiên của nước ta” (2). Quân đội ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, với lý tưởng cao đẹp vì độc lập, tự do của tổ quốc, vì CNXH, cũng hoàn toàn thống nhất với mục tiêu sự nghiệp cách mạng của Đảng, nguyện vọng tha thiết của nhân dân ta. Quân đội ta có bản chất cách mạng triệt để của giai cấp công nhân, mang trong mình giá trị yêu nước, bất khuất của dân tộc, chống ngoại xâm kiên cường. Trải qua quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành với biết bao khó khăn thử thách vô cùng gian khổ ác liệt. Trong gian khó hiểm nguy, sự kiên định lý tưởng, nắm vững mục tiêu chiến đấu, niềm tin sâu sắc vào thắng lợi của cách mạng đã cổ vũ động viên các thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đội ta quyết tâm chiến đấu vì lý tưởng cách mạng cao cả của Đảng, của nhân dân. Lớp lớp cán bộ, chiến sĩ quân đội luôn xác định chiến đấu vì độc lập, tự do cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân, vì thế họ không quản khó khăn, ác liệt, không tính toán riêng tư, không bao giờ khuất phục trước kẻ thù, luôn kiên định niềm tin tất thắng của cách mạng.

Trung thành tuyệt đối với Đảng, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng là cuội nguồn ý chí và tinh thần sẵn sàng xả thân, quyết tâm phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ cao cả của bộ đội Cụ Hồ. Thời chiến cũng như thời bình, bộ đội Cụ Hồ luôn tiên phong đương đầu với những khó khăn, ác liệt. Trong chiến tranh, quân đội ta đã đánh thắng các đội quân thực dân, đế quốc xâm lược, giành độc lập dân tộc, thống nhất tổ quốc. Trong xây dựng, bảo vệ tổ quốc XHCN ngày nay, hơn lúc nào hết, cán bộ, chiến sĩ quân đội càng thể hiện rõ phẩm chất chính trị, kiên cường trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, suốt đời phấn đấu vì độc lập tự do của tổ quốc, vì CNXH, vì hạnh phúc của nhân dân.

Những năm gần đây, tình hình quốc tế, khu vực tiếp tục diễn biến khó lường tác động đến cách mạng nước ta. Hơn lúc nào hết, cán bộ, chiến sĩ quân đội ta luôn thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định con đường cách mạng mà Đảng, Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã lựa chọn, xứng đáng là lực lượng nòng cốt cùng toàn Đảng, toàn dân đấu tranh làm thất bại chiến lược diễn biến hòa bình, gây bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, giữ vững ổn định chính trị để xây dựng đất nước.

Thứ hai, gắn bó mật thiết với nhân dân, “quân với dân như cá với nước”. Sinh ra từ nhân dân, do nhân dân nuôi dưỡng, chiến đấu vì nhân dân. Quân đội ta luôn được Đảng, Hồ Chí Minh giáo dục ý thức gắn bó máu thịt với nhân dân, quân với dân một ý chí. Quân đội ta luôn tôn trọng chính quyền các cấp, các đoàn thể quần chúng, xây dựng, bảo vệ chính quyền của nhân dân, chấp hành nghiêm chỉnh đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Gắn bó máu thịt với nhân dân, quân đội ta luôn sẵn sàng xả thân để bảo vệ tổ quốc, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân. Được nhân dân che chở, đùm bọc, quân đội ta đã vượt qua muôn vàn khó khăn thử thách chiến thắng mọi kẻ thù xâm lược.

Là đội quân công tác, quân đội ta luôn gắn bó máu thịt với nhân dân, sống giữa lòng dân, “đi dân nhớ, ở dân thương”. Ngày nay, chức năng công tác của quân đội ta được thể hiện càng rõ rệt. Mọi hoạt động trong công tác vận động quần chúng của cán bộ, chiến sĩ đều phản ánh chân thực, sinh động tình quân dân như cá với nước. Tại những vùng xa xôi, hẻo lánh, vùng căn cứ kháng chiến bộ đội đang ngày đêm giúp đỡ nhân dân xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc. Những năm gần đây, hạn hán, lũ lụt tàn phá hết sức nặng nề tính mạng, tài sản của nhân dân. Ở những nơi khó khăn, nguy hiểm đó cán bộ, chiến sĩ quân đội ta luôn đi đầu trong giúp đỡ nhân dân vượt qua khó khăn. Nhiều tấm gương cao đẹp của cán bộ, chiến sĩ được nhân dân hết lòng ca ngợi, biết ơn sâu sắc.

Thứ ba, luôn thể hiện tinh thần cách mạng, hăng say học tập, rèn luyện, mưu trí, sáng tạo, dũng cảm, quyết chiến, quyết thắng. Thiết tha với sự nghiệp giành độc lập, tự do cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân, quân đội ta không quản ngại gian khổ, hy sinh, không lùi bước trước ác liệt, tranh thủ từng giờ, từng phút khắc phục mọi khó khăn để học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ mọi mặt. Hoạt động quân sự của quân đội ta là phải kiên quyết dũng cảm, phải có kế hoạch mưu trí, giữ quyền chủ động, linh hoạt. Chiến tranh là thử thách lớn nhất đối với mọi khả năng chịu đựng của con người. Mỗi cán bộ, chiến sĩ đã kiên trì học tập, làm chủ vũ khí trang bị kỹ thuật hiện đại để không ngừng nâng cao sức mạnh chiến đấu của mình. Kẻ địch đã từng tìm trăm phương nghìn kế để phát huy ưu thế vũ khí, trang bị chiến tranh hiện đại, hòng đè bẹp tinh thần chiến đấu của quân đội ta, nhưng chúng đã thất bại. Có thể nói, trường học lớn của quân đội ta là thực tiễn chiến đấu, nét đẹp văn hóa của bộ đội ta là vừa có phẩm chất, trách nhiệm cao, vừa có năng lực sáng tạo, xứng đáng là bộ đội Cụ Hồ trên trận tuyến văn hóa, khoa học, công nghệ. Vừa mới thành lập quân đội ta đã cùng toàn dân tiến hành khởi nghĩa tháng tám thành công, giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Rồi cũng chính quân đội ta đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu. 20 năm sau, quân dân ta “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, thu non sông về một mối...

Giá trị này không chỉ thể hiện trong chiến đấu, mà còn được phát triển không ngừng trong thời bình. Trong sự nghiệp bảo vệ tổ quốc, nhiệm vụ xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đặt ra những vấn đề mới cả về nhận thức, hành động. Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong quá trình đó quân đội ta bên cạnh việc rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, việc nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực hành động trở thành yêu cầu cấp thiết. Đất nước ta còn nghèo, trang bị quân đội chưa thật hiện đại thì việc duy trì bảo dưỡng nâng cao hiệu quả sử dụng các loại vũ khí, bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống, cũng là biểu hiện của giá trị bộ đội Cụ Hồ. Điều đó chứng tỏ bộ đội Cụ Hồ không chỉ là người lính có nhiệt tình cách mạng cao, mà thực sự là lớp người luôn có ý thức tự giác vươn lên trong nghiên cứu để tự trang bị kiến thức, trình độ hiểu biết của mình, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới.

Thứ tư, đoàn kết nội bộ chặt chẽ, dân chủ rộng rãi, kỷ luật tự giác, nghiêm minh. Sức mạnh của quân đội ta là sức mạnh đoàn kết, dân chủ, kỷ luật. Hồ Chí Minh luôn coi đoàn kết là điểm mẹ, nếu thực hiện tốt thì đẻ ra con cháu đều tốt. Người cho rằng đó là lực lượng vô địch của chúng ta để khắc phục khó khăn, giành thắng lợi. Quân đội ta thường xuyên xây dựng, phát triển mối quan hệ đoàn kết, thống nhất, bình đẳng, yêu thương giúp đỡ nhau như ruột thịt giữa cán bộ, chiến sĩ, cấp trên, cấp dưới. Đây là mối quan hệ tiêu biểu giữa những con người cùng chung mục tiêu chiến đấu vì mục tiêu độc lập, tự do của tổ quốc, vì hòa bình, hạnh phúc, ấm no của nhân dân. Tình đoàn kết trong quân đội được xây dựng trong thời bình cũng như thời chiến. Cuộc sống trong đại gia đình quân đội dù ở tiền tuyến hay hậu phương thì cán bộ, chiến sĩ đều yêu thương nhau như ruột thịt, trên dưới một lòng, giúp đỡ nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ, không ngừng tiến bộ. Đó là tình đồng chí, đồng đội, cùng chiến đấu hy sinh, đồng cam, cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi, kể cả hy sinh tính mạng để bảo vệ nhau, giúp nhau tiêu diệt kẻ thù.

Trong thực hiện nhiệm vụ, ý thức tự giác phục tùng tổ chức, chấp hành nghiêm chỉnh mọi mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên đã trở thành hành động hàng ngày của mọi quân nhân. Trong thời chiến cũng như thời bình, mọi mệnh lệnh cấp trên đưa xuống đều được mọi quân nhân tuyệt đối phục tùng, thi hành triệt để. Hồ Chí Minh luôn căn dặn bộ đội phải rèn luyện đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, khiêm tốn giản dị, khắc phục khó khăn. Nếp sống lạc quan yêu đời, ý thức chấp hành kỷ luật tự giác nghiêm minh, cùng với tác phong nhanh nhẹn, trung thực thật thà, khiêm tốn giản dị của người quân nhân cách mạng là nét đẹp của giá trị bộ đội Cụ Hồ.

Thứ năm, thủy chung với bạn bè quốc tế. Đây là giá trị cao đẹp của bộ đội Cụ Hồ trong quan hệ quốc tế. Với tinh thần giúp bạn là giúp mình, khi bạn khó khăn hết lòng giúp sức. Trong chiến tranh, quân đội ta đã sát cánh cùng nhân dân, quân đội các nước Đông Dương đánh tan thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược. Sự hy sinh, đóng góp của quân đội ta được Đảng, Nhà nước, nhân dân Lào đánh giá cao. Cay Sỏn Phôm Vi Hản, cố tổng bí thư Đảng Nhân dân cách mạng Lào nói: “Đó là những chiến sĩ quốc tế đặc biệt, đã nêu cao tinh thần quốc tế vô sản trong sáng, yêu nhân dân Lào như bố mẹ, anh em ruột thịt của mình, đã đồng cam cộng khổ, hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa, nhận khó khăn về mình, giành thuận lợi cho chúng tôi, kề vai sát cánh chiến đấu, sống chết bên nhau với quân đội nhân dân chúng tôi trong từng chiến hào, trên khắp chiến trường trong cả nước với tinh thần anh dũng tuyệt vời” (3). Nhân dân Campuchia cũng sẽ không bao giờ quên sự giúp đỡ chí tình của quân đội ta, giúp hồi sinh đất nước chùa tháp. Cố vấn chính phủ hoàng gia Campuchia Chay Y Hiêng khẳng định: “Điều gì còn đọng lại trong trái tim người dân Campuchia về Việt Nam trong TK XX? Đó là lòng biết ơn, là tình hữu nghị, là hình ảnh về một đội quân nhà Phật, từ cõi thiện xa xôi đến cứu giúp nhân dân Campuchia” (4). Giá trị này phản ánh bản chất quốc tế của giai cấp công nhân, tinh thần quốc tế vô sản trong sáng của quân đội ta.

Giá trị bộ đội Cụ Hồ là tài sản tinh thần vô giá, cội nguồn tạo nên sức mạnh chiến đấu của quân đội ta. Đây là hệ giá trị giúp quân đội ta vững vàng trước khó khăn thử thách, lập nên những kỳ tích lịch sử vĩ đại trong xây dựng, bảo vệ tổ quốc. Giữ gìn, phát huy giá trị bộ đội Cụ Hồ là vinh dự, đạo đức, niềm tin, lẽ sống của mỗi cán bộ, chiến sĩ hôm nay.

______________

1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.350.

2. Lịch sử quân đội nhân dân Việt Nam 1944 -1975, Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.136.

3. Cay Sỏn Phôm Vi Hản, Xây dựng một nước Lào hòa bình độc lập và xã hội chủ nghĩa, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1978, tr.183.

4. Báo Quân đội Nhân dân, số ra ngày 22 - 12 - 2004.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 390, tháng 12-2016

Tác giả : NGUYỄN ĐÌNH DƯƠNG