Chiều 17-12, Hội thảo văn hóa 2022 với chủ đề “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa” đã bế mạc tại Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc, tỉnh Bắc Ninh. Sau 1 ngày làm việc khẩn trương, khoa học, hoàn thành toàn bộ chương trình dự kiến đề ra. Trên cơ sở đó, Hội thảo đã đề xuất 9 nhóm chính sách lớn, tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo những bước đột phá cho phát triển văn hóa.

Phát biểu bế mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, sau 1 ngày tổ chức khẩn trương khoa học, Hội thảo đã hoàn thành toàn bộ chương trình dự kiến đề ra. Hội thảo thu hút sự quan tâm lớn của dư luận, các cơ quan, Nhân dân và cử tri cả nước.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu chỉ đạo và bế mạc Hội thảo

Được tổ chức theo hình thức trực tiếp tại Bắc Ninh và trực tuyến, Hội thảo có sự tham gia của khoảng 800 đại biểu tham gia trực tiếp tại Bắc Ninh trong đó có nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành chuyên gia nhà khoa học các cơ sở nghiên cứu, đại diện tổ chức quốc tế.

Bên cạnh nhà quản lý, người làm công tác khoa học có nhiều đại biểu là người trực tiếp làm công tác văn hóa. Có khoảng 2000 đại biểu theo dõi trực tuyến qua 10 điểm cầu. Có 10.000 người theo dõi Hội thảo qua Cổng thông tin điện tử Quốc hội và website chính thức của Hội thảo; có trên 30.000 người theo dõi trên nền tảng trực tuyến và khoảng 200.000 người tiếp cận trên nền tảng số. Có 53 cơ quan thông tấn báo chí với khoảng 150 phóng viên trực tiếp tham gia đưa tin về sự kiện.

Về nội dung của hội thảo, Hội thảo đã đánh giá thực trạng công tác thể chế hóa, ban hành các chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. Hội thảo nhất trí đánh giá những kết quả đã đạt được trong công tác xây dựng thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa trong giai đoạn vừa qua.

Trên cơ sở nhìn nhận, phân tích thực trạng, nhận diện những cơ hội và thách thức, Hội thảo đã đặt ra nhiều vấn đề trong hoàn thiện thể chế, chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển văn hóa.

Văn hóa phải là một trong các trụ cột để phát triển bền vững đất nước

Trong đó, việc hoàn thiện thể chế văn hóa phải bảo đảm các yêu cầu: Tạo hành lang pháp lý để tổ chức và triển khai thuận lợi mọi hoạt động văn hóa trong khuôn khổ pháp luật dưới sự lãnh đạo của Đảng. Phát huy tối đa năng lực sáng tạo, sự đa dạng và năng động của văn hóa, tạo điều kiện hội nhập thị trường văn hóa quốc tế. Chú trọng tính đặc thù của văn hóa, vừa bảo đảm phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm tự do sáng tạo trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn. Văn hóa phải là một trong các trụ cột để phát triển bền vững đất nước. Giải quyết hài hòa 5 mối quan hệ: giữa bảo tồn, phát triển văn hóa với tăng trưởng kinh tế, thực hiện tiến bộ công bằng xã hội; giữa lợi ích kinh tế của chủ thể với lợi ích văn hóa của cộng đồng; giữa yếu tố dân tộc và quốc tế; giữa truyền thống và hiện đại; giữa văn hóa đại chúng và văn hóa tinh hoa, bác học.

“Hoàn thiện thể chế, chính sách về văn hóa phải được tiến hành đồng bộ, kịp thời, kiến tạo cho mục tiêu chấn hưng và phát triển văn hóa. Trước hết là rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật còn thiếu trong các lĩnh vực văn hóa như: tài trợ, hiến tặng trong lĩnh vực văn hóa, di sản văn hóa, quảng cáo, quyền tác giả, quyền liên quan đáp ứng yêu cầu bảo hộ và thực thi quyền trong nước và hội nhập quốc tế...; sửa đổi, bổ sung khắc phục các bất cập trong các chính sách đã ban hành”, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh.

Kịp thời hoàn thành việc thể chế hóa nghị quyết Đại hội XIII về các lĩnh vực: văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, thông tin, truyền thông, tín ngưỡng, tôn giáo… Các vấn đề mới cần được tiếp tục tập trung thể chế hóa để đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa trong giai đoạn hiện nay: cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn hóa gắn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế; kinh tế trong văn hóa; phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và hoàn thiện thị trường văn hóa; thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong sáng tạo văn hóa…

Thể chế quản lý nhà nước về văn hóa phải được đổi mới đồng bộ với quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa, phù hợp với bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chú trọng vai trò của người dân trong phát triển sự nghiệp văn hóa, nhất là xác lập cơ chế tự quản của các cộng đồng xã hội để tự tổ chức, vận hành và trang bị cơ sở vật chất cho các thiết chế văn hóa. Đồng thời, tăng cường phân cấp, phân quyền, tạo cơ chế khuyến khích sự năng động, sáng tạo, chủ động trong quản lý các hoạt động của ngành Văn hóa; bảo đảm yêu cầu quản lý toàn diện, đa ngành, nhất là đối với các ngành công nghiệp văn hóa. Hệ thống quy định về thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực văn hóa cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đơn giản, minh bạch hơn nữa.

Cần tập trung và hoàn thiện 9 nhóm chính sách lớn

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết cần tập trung và hoàn thiện 9 nhóm chính sách để tạo những bước đột phá cho phát triển văn hóa:

Thứ nhất là chính sách phát triển con người Việt Nam toàn diện. Con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu, là mục tiêu của sự phát triển. Tất cả chính sách đều hướng tới mục tiêu cao nhất là phát triển con người Việt Nam toàn diện, mang đầy đủ đặc trưng của con người xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt cần quan tâm hơn nữa tới các chính sách về bồi dưỡng cho thế hệ trẻ; chăm lo, hỗ trợ cho các đối tượng, lực lượng đặc thù, dễ bị tổn thương; đề cao tính tiên phong, gương mẫu trong văn hóa ứng xử của người lãnh đạo, cán bộ, đảng viên

Thứ hai là chính sách xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh với các trọng tâm là xây dựng đời sống văn hóa; phát triển và quản lý hệ thống hạ tầng, thiết chế và không gian văn hoá đồng bộ, hiệu quả. Trong đó, phát triển cơ sở hạ tầng văn hóa hiện đại với lộ trình khoa học, có trọng tâm, trọng điểm; phấn đấu có công trình văn hóa xứng tầm để kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng và 100 năm ngày thành lập Nước.

Thứ ba là chính sách nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa. Có chính sách đầu tư để phát triển truyền hình và phát thanh trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn; hình thành các cơ sở giáo dục đào tạo, cơ quan truyền thông mạnh, có năng lực cạnh tranh và ảnh hưởng ở tầm khu vực, quốc tế.

Thứ tư, chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc. Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh đây là tài sản vô cùng quý báu do tổ tiên, cha ông ta mấy nghìn năm để lại, không phải nước nào cũng có được và chúng ta phải có trách nhiệm trân trọng, gìn giữ và phát huy. Trong đó cần cần xây dựng, hoàn thiện chính sách về ghi danh, bảo quản, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa; tăng cường đầu tư cho công tác bảo tồn, phát huy các di tích lịch sử - văn hoá, gắn với phát triển du lịch, công nghiệp văn hóa và các lĩnh vực kinh tế khác.

Thứ năm là chính sách thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật, cần bổ sung chính sách đặc thù cho hoạt động sáng tạo của các ngành nghệ thuật chuyên biệt còn thiếu như sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm…; bổ sung các chính sách mới về hỗ trợ, quản lý hoạt động tuyên truyền, phổ biến tác phẩm văn học nghệ thuật trên không gian mạng; đào tạo, bồi dưỡng, phát huy tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, nhất là những tài năng trẻ; bảo vệ quyền tác giả và các quyền liên quan; bảo đảm môi trường tự do, dân chủ, lành mạnh, khoa học để khơi nguồn cảm hứng, sáng tạo.

Thứ sáu là phát triển các sản phẩm văn hóa nghệ thuật có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng; phấn đấu có tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm hướng tới kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng vào năm 2030 và 100 năm ngày thành lập Nước vào năm 2045. Nhóm phát triển về công nghiệp văn hóa cần tập trung nghiên cứu, hoàn thiện 4 nhóm chính sách, để tạo đột phá cho phát triển bền vững ngành công nghiệp văn hóa: chính sách chuyển hóa tài nguyên văn hóa thành các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có khả năng cạnh tranh mạnh trên thị trường văn hóa; chính sách hợp tác công tư để nâng cao năng lực khai thác kết cấu hạ tầng và huy động tài chính trên thị trường văn hóa; chính sách khuyến khích bảo hộ nội dung sáng tạo, quyền tác giả và các quyền liên quan; chính sách ưu đãi, ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, một số sản phẩm văn hóa chủ lực, có tiềm năng, lợi thế; thúc đẩy phát triển các loại hình nghệ thuật đương đại.

Thứ bảy, nhóm chính sách về đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa. 

Thứ tám, chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa, coi đây là "khâu đột phá" trong công cuộc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách để tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật cả chất lượng, số lượng, cơ cấu là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Bảo đảm cơ chế, chính sách thuận lợi cho hợp tác đào tạo trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Bổ sung, hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tôn vinh một cách xứng đáng cả về vật chất và tinh thần đối với cống hiến thực tế của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, cán bộ ngành Văn hóa.

Thứ chín, là nhóm chính sách thúc đẩy hội nhập quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn của hóa nhân loại.

Về nguồn lực cho phát triển văn hóa, Hội thảo thống nhất như tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021 muốn văn hóa mạnh phải tăng đầu tư kể cả kinh phí đầu tư, kinh phí sự nghiệp, kể cả tăng đầu tư của cả trung ương và địa phương kể cả trong khung dự toán, có thể ở mức 1,8 - 2%; khơi thông nguồn lực của doanh nghiệp và xã hội. Trong khi chưa sửa Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Quốc hội và Chính phủ đã tích cực chuẩn bị về việc thí điểm cơ chế chính sách cho TP.HCM, trong đó có hợp tác công tư trong lĩnh vực này.

7 kiến nghị cần đề xuất với Bộ Chính trị

Qua Hội thảo này, Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ 7 kiến nghị cần đề xuất với Bộ Chính trị: Sớm ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa; Tiếp tục rà soát các nội dung về văn hóa trong các chương trình mục tiêu quốc gia; Tập trung triển khai có hiệu quả chiến lược, chương trình Đề án về xây dựng văn hóa công sở, văn hóa học đường, văn hóa doanh nghiệp, ngoại giao văn hóa; Có kế hoạch, chương trình cụ thể về đầu tư công văn hóa mang tính biểu tượng quốc gia và thời đại Hồ Chí Minh. Phát triển văn hóa có giá trị về đỉnh cao nghệ thuật và tư tưởng. Phấn đấu có các tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm hướng tới 100 năm ngày thành lập Đảng và 100 năm ngày thành lập Nước; Đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực văn hóa để thu hút nguồn lực hiệu quả hơn; Có chính sách phù hợp cho các đơn vị sự nghiệp có khả năng cung ứng các sản phẩm dịch vụ văn hóa theo cơ chế thị trường, và những đơn vị cung ứng sản phẩm và dịch vụ văn hóa không có tính chất kinh doanh; Đẩy mạnh thu hút đầu tư cho các ngành phát triển văn hóa, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch, sản phẩm thương mại mang bản sắc văn hóa Việt Nam; Chú trọng các cơ chế chính sách, phát huy, tạo điều kiện, khuyến khích năng lực sáng tạo của các chủ thể văn hóa.

NGỌC BÍCH - Ảnh: Cổng thông tin điện tử Quốc hội