Văn hóa > Cổ truyền

Nghề dệt thổ cẩm là một trong những nét văn hóa điển hình và mang bản sắc dân tộc độc đáo của người H’rê. Hiện nay, nghề dệt thổ cẩm của người H’rê ở huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi vẫn đang được gìn giữ, bảo vệ trong cộng đồng, tuy nhiên quy mô phát triển nghề còn nhỏ lẻ, manh mún, chưa tập trung. Bài viết nghiên cứu về hiện trạng nghề dệt thổ cẩm của người H’rê ở thôn làng Teng, xã Ba Thành, như một trường hợp tiêu biểu cho nghề dệt ở huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi, đồng thời đưa ra một số gợi ý về mặt giải pháp, khuyến nghị để giúp nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người H’rê ở Ba Tơ, Quảng Ngãi tiếp tục được giữ gìn và phát triển.

Người Chăm ở Việt Nam cư trú tại 56/63 tỉnh, thành phố, tập trung chủ yếu tại các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, An Giang, TP.HCM… (1). Họ có vốn văn hóa lâu đời, đa dạng, thể hiện trong nhiều lĩnh vực, từ tôn giáo, tín ngưỡng đến các loại hình nghệ thuật. Sự độc đáo trong văn hóa của người Chăm góp phần tô điểm cho bức tranh nhiều màu sắc của văn hóa Việt Nam.

Con người luôn luôn cần phải có những nghi lễ để đánh dấu vị thế của mình trong bất cứ hoàn cảnh, điều kiện, môi trường nào. Nghi lễ chuyển tiếp là một loại hình sinh hoạt văn hóa được thực hiện nhằm đánh dấu sự chuyển đổi vị thế của con người trong xã hội, từ một giai đoạn sống này, sự kiện này sang một giai đoạn sống khác, sự kiện khác. Được tiến hành như một sự tiếp nhận khi một cá nhân được chuyển từ vị thế xã hội này sang vị thế xã hội khác, nghi lễ chuyển tiếp được đánh dấu bởi những giai đoạn rời bỏ, chuyển tiếp và tái hội nhập (1). Trong bài viết này, chúng tôi dựa trên lý thuyết về nghi lễ chuyển tiếp của Arnold Van Gennep để tiếp cận đặc trưng văn hóa của người Si La ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu qua các ứng xử và thực hành nghi lễ vòng đời người (2).

  Cộng hòa dân chủ nhân dân (CHDCND) Lào là quốc gia có nhiều di tích, cổ vật nằm rải rác ở hầu khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước, phản ánh sự hình thành và kế thừa hàng ngàn năm lịch sử, văn hóa, trí tuệ và niềm tin của cộng đồng dân cư địa phương. Các di sản ấy đã trở thành tài nguyên văn hóa quan trọng đối với quốc gia và nhân dân. Trong bài phát biểu tại Đại hội lần thứ IV Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản đã nói: “Việc quản lý bảo tồn văn hóa như: phong cách sống, tập quán và tín ngưỡng thành di sản văn hóa có giá trị của quốc gia; là điều cần thiết cơ bản của nhân dân lao động. Dân tộc Lào là dân tộc có lối sống gắn liền với thiên nhiên, như văn hóa nông nghiệp, thủ công nghiệp và tôn thờ đạo Phật, một nền văn hóa hài hòa giữa văn hóa nông nghiệp, thủ công nghiệp và niềm tin tín ngưỡng có từ hàng ngàn năm trên mảnh đất rộng lớn này”.

  Từ trong môi sinh văn hóa của tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ, nhân vật ông Hoàng Mười được sáng tạo và định vị cơ bản trong hệ thống thần điện từ cuối TK XV. Qua truyền thuyết và tín ngưỡng dân gian, có thể nhận diện các lớp văn hóa được hòa trộn xung quanh nhân vật ông hoàng từ huyền thoại đến lịch sử hóa đích thực. Trong đó, gốc tích biển là lớp văn hóa nguyên thủy, tiếp theo là lớp văn hóa thờ thủy thần, thể hiện sự ứng xử của người dân với lũ lụt ở vùng sông Lam núi Hồng. Cuối cùng là lớp văn hóa gắn với lịch sử, có thể là nhân vật Lê Khôi, một danh tướng trấn giữ xứ Nghệ ở TK XV.

  Cổ Định là một ngôi làng cổ thuộc xã Tân Ninh, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa, nằm cách thành phố Thanh Hóa khoảng 20 km về phía Tây, phía Đông Nam dựa lưng vào núi Nưa hùng vĩ, với đỉnh Am Tiên ở độ cao 538m, giáp danh giữa 3 huyện Triệu Sơn, Như Thanh và Nông Cống. Cụm di tích núi Nưa, đền Nưa và Am Tiên gắn liền với cuộc khởi nghĩa Bà Triệu năm 248, không chỉ có ý nghĩa về lịch sử, văn hóa mà còn có giá trị lớn về phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch tâm linh.

   ​​​​​​​Dinh Sơn Trung (còn gọi là dinh Quản Cơ) tọa lạc tại xã Vĩnh An, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang, là nơi tưởng nhớ công lao của Quản cơ Trần Văn Thành, người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Láng Linh - Bảy Thưa, chống thực dân Pháp từ năm 1867 - 1873. Di tích này đã được Bộ VHTTDL công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia. Dinh Sơn Trung từ lâu đã đi vào tâm thức, quen thuộc với nhiều người dân An Giang, cũng như người dân Tây Nam Bộ.

Đền Ninh Thái (thuộc thôn Cõi, xã Liêm Cần, huyện Thanh Liêm, Hà Nam) thường được gọi một cách dân dã là đền Lăng. Khu di tích còn có tên khác là đền Bảo Cái hoặc Ninh Thái linh từ (tên chữ là Bảo Thái). Đây là ngôi đền cổ ngàn tuổi, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử và giá trị văn hóa.

     Tập quán ăn uống của người Mường trên vùng đất Bá Thước phản ánh những nét chung trong tập quán ăn uống của người Mường ở Việt Nam. Tuy nhiên, do nguồn vật chất của ẩm thực có liên quan đến điều kiện tự nhiên của mỗi vùng miền nên tập quán ăn uống của người Mường ở vùng đất Bá Thước có một số nét riêng.

     ​​​​​​​Áo Long Cổn là tên một loại trang phục của vua triều Nguyễn. Trang phục được sử dụng trong quá trình làm lễ tế trời đất, cầu cuộc sống no đủ, mưa thuận gió hòa cho muôn dân ở đàn Nam Giao, địa phận xã Dương Xuân, phía Nam kinh thành Huế. Các hoa văn, hình tượng, màu sắc, chất liệu của trang phục được khoác lên người vua Nguyễn, đứng giữa không gian bao la của trời đất, đàn tế đã đem lại giá trị văn hóa, tinh thần, nghệ thuật vô cùng to lớn. Đó là sức mạnh uy quyền của một người đứng đầu thiên hạ, một bậc thiên tử, chí tôn. Đồng thời cũng đánh dấu giá trị thẩm mỹ của triều đại nhà Nguyễn trong tiến trình lịch sử phát triển trang phục các triều đại phong kiến Việt Nam.