Khi số hoá đã là xu hướng, trào lưu của các ngành nghề thì để tồn tại và phát triển không thể đi ngược dòng chảy đó.

Một góc chợ nổi trong phim Đất rừng phương Nam

Các ngành nghệ thuật nói chung và điện ảnh Việt Nam nói riêng đang đứng trước áp lực phải thay đổi, vận dụng những thành tựu của công nghệ số vào trong mọi chu trình, mọi khâu của quá trình xây dựng, sáng tác, sản xuất, vận hành và quảng bá tác phẩm. Sự thúc ép đó đòi hỏi các ngành cần chủ động áp dụng những thành quả, các tiến bộ khoa học mà công nghệ mang đến. Ngành Điện ảnh - một trong những ngành Văn hóa chủ lực, mũi nhọn cũng cần hoạch định chiến lược phát triển công nghiệp phù hợp với xu hướng phát triển của điện ảnh thế giới. Theo đó, cần xác định những bước đi cụ thể để phát triển hệ sinh thái điện ảnh số một cách đồng bộ. 

Yếu tố đầu tiên là phát triển nguồn nhân lực. Mọi ngành nghề, để thành công không thể thiếu nguồn nhân lực mạnh, giỏi về chuyên môn, đông về lực lượng. Khi công nghệ số len lỏi vào mọi ngành nghề, nhà nước, các cấp lãnh đạo ngành cần đẩy mạnh việc đào tạo nhân lực, các tài năng trong việc ứng dụng số hóa trong lĩnh vực điện ảnh. Số hoá có thể vận dụng ở mọi khâu của một chu trình từ khảo sát, thăm dò thị hiếu, tìm kiếm ý tưởng, xây dựng kịch bản, tìm kiếm tận dụng công nghệ trong phác thảo, xây dựng, tái tạo bối cảnh, chỉnh sửa, đồ họa khi làm hậu kỳ… Điện ảnh Hollywood mới đây cũng kết hợp trí tuệ AI trong tìm kiếm, hợp tác, xây dựng kịch bản. Với những bộ phim sử dụng nhiều đến kỹ xảo thì công nghệ số là hỗ trợ không thể thiếu trong việc mang đến sự chân thực cho các bối cảnh cũng như tiết giảm chi phí. Với các bộ phim hành động, rượt đuổi, võ thuật… kỹ thuật số giúp các cảnh cháy nổ, nhào lộn thêm an toàn và chân thực. 

Lật mặt 6 dùng kỹ thuật can thiệp vào việc tái tạo mầu sắc cho bối cảnh

Trong tiến trình xây dựng hệ sinh thái số cho các ngành nghệ thuật trong đó có điện ảnh, bên cạnh sự chủ động của Nhà nước về chính sách, hỗ trợ, đầu tư ban đầu thì nhà nước cần tạo điều kiện về chính sách để doanh nghiệp tư nhân được tham gia vào hoạt động số hoá phim ảnh và phát triển các công nghệ nền tảng. Khi có một mạng lưới đủ mạnh sẽ tạo thuận lợi để khai thác, phổ biến và phát triển phim, tạo động lực cho kinh tế số trong lĩnh vực điện ảnh bứt phá và phát triển.

Một hệ sinh thái muốn phát triển thì bên cạnh đầu tư đại trà, luôn cần những đơn vị tiên phong và một hệ sinh thái phát triển. Ở mỗi một lĩnh vực cũng cần có những đơn vị chủ lực để kết nối, tăng cường. Trong phát triển hệ sinh thái số, các hãng, công ty sản xuất trong quá trình xây dựng, phát triển và quảng bá tác phẩm rất cần sự phối hợp của các doanh nghiệp công nghệ số trong các công đoạn, chu trình sản xuất một bộ phim.

Ngoài lĩnh vực sản xuất, quá trình quảng bá phim cũng rất cần những chuyển giao công nghệ, hợp tác công - tư trong xây dựng các trung tâm chiếu phim hiện đại cập nhật các kỹ thuật trình chiếu mới cũng như xây dựng tác phẩm điện ảnh lớn sử dụng nhiều các ứng dụng của kỹ thuật, kỹ xảo.

 Phim Người bất tử

Một vòng đời của phim không dừng lại ở sản xuất, phát hành mà còn cần sự đồng bộ về số hóa trong lưu trữ và phổ biến phim bằng công nghệ cao. Trong đó, cần thực hiện nghiêm túc công tác nộp lưu chiểu phim. Có chính sách rõ ràng về việc thu thập hình ảnh tư liệu của sở hữu cá nhân hay các đơn vị thông tin (hình thức mua lại, sang nhượng hoặc chia sẻ bản quyền sử dụng, trao đổi…).

Khi kết thúc vòng đời tại rạp chiếu, với nhiều bộ phim sẽ là những vòng khai thác tiếp trên các nền tảng mạng, nền tảng số, tham dự các tuần phim hay Liên hoan Phim… Để làm tốt công việc đó cần có sự liên kết các cơ quan liên quan để thực hiện luật bản quyền (bảo hộ bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ), có cơ chế phối hợp công tư để khai thác tốt nhất các tác phẩm điện ảnh và hình ảnh tư liệu, đặc biệt trong việc hợp tác, trao đổi, mua bán hay sang nhượng các quyền trên cho các đối tượng trong và ngoài nước, góp phần phát triển kinh tế số điện ảnh và quảng bá hình ảnh quá khứ, hiện tại, tương lai của đất nước con người đối với Việt Nam và thế giới.

Ngoài việc xây dựng một môi trường, hệ sinh thái số cho từng ngành nghệ thuật trong nước phát triển, việc tạo liên kết, môi trường mở với bên ngoài cũng sẽ có những hỗ trợ trong quá trình này khi có thể liên kết về máy móc, chuyển giao công nghệ. 

 Cảnh trong phim Truyền thuyết về Quán tiên

Việt Nam đã rất thành công trong lĩnh vực gia công phát triển phần mềm, nhiều năm qua được quốc tế đánh giá là một điểm đến hàng đầu châu Á (Software Development Hub). Bước tiếp theo, cộng đồng doanh nghiệp trong lĩnh vực này kỳ vọng chung sức nâng tầm Việt Nam thành một trung tâm phát triển phần mềm và đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á. Theo báo cáo chỉ số GSLI của tổ chức AT Kearney 2019, Việt Nam xếp thứ 5 trên 50 quốc gia có nền tảng tốt về dịch vụ công nghệ thông tin. Những chỉ số này cho phép chúng ta hoàn toàn có thể lạc quan về một viễn cảnh Việt Nam trở thành điểm đến sáng tạo của khu vực, thông qua lĩnh vực điện ảnh số. Và để lĩnh vực điện ảnh số Việt Nam là trọng tâm của công nghiệp văn hóa và Việt Nam trở thành điểm đến sáng tạo trong khu vực, cần ba yếu tố trụ cột: Thứ nhất là chính sách hỗ trợ và khuyến khích từ Chính phủ để triển khai chuyển đổi số lĩnh vực điện ảnh. Thứ hai: Khung đổi mới sáng tạo từ doanh nghiệp công nghệ số để gia nhập và phát triển hệ sinh thái điện ảnh số. Thứ ba là tinh thần sáng tạo từ mỗi người trong việc thụ hưởng, khai thác và phát triển sản phẩm của điện ảnh số.

Điện ảnh Việt Nam cần nắm vững khai thác tiềm năng, lợi thế của chuyển đổi số để thay đổi tư duy, hành động để tìm ra cách thức riêng chinh phục thị hiếu người xem, làm cho điện ảnh đến gần hơn với công chúng, tác động tích cực vào công chúng và chiếm được thị phần lớn hơn, tạo nguồn lực từng bước xây dựng nền điện ảnh Việt Nam hiện đại, nhân văn, mang bản sắc dân tộc… Trong hành trình phát triển hệ sinh thái điện ảnh số, doanh nghiệp công nghệ số đóng vai trò chủ đạo trong hành trình đưa Việt Nam trở thành quốc gia sáng tạo, Chính phủ tạo bệ đỡ và chất xúc tác, còn giáo dục là nền tảng để tạo ra những con người có trí tuệ và khả năng để phát triển lĩnh vực điện ảnh số, phát triển kinh tế số trong lĩnh vực điện ảnh và là yếu tố quan trọng đưa công nghiệp văn hóa thành một ngành công nghiệp mũi nhọn của Việt Nam.

Phim Bến phà xác sống sử dụng nhiều đến kỹ xảo

Ngoài điện ảnh thì các ngành nghề còn lại như sân khấu, âm nhạc, hội họa… cũng cần xây dựng hệ sinh thái số để từng bước tận dụng những tiến bộ, phát triển của kỹ thuật số vào việc bảo tồn và phát triển nền nghệ thuật dân tộc. Sân khấu, nghệ thuật lâu đời đang có nhiều chuyển đổi từ trong thiết kế, tạo sự đa dụng trong công năng cũng như tận dụng màn hình để tăng tính thu hút. Âm nhạc hiện đang có nhiều bước chuyển khi giới trẻ nhanh chóng bắt kịp các xu hướng, trào lưu cũng như có một nền tảng, hội nhóm với công nghệ tốt sẵn sàng hỗ trợ trong sản xuất và phát hành các sản phẩm. Để có thể đi dài và đi xa rất cần mỗi ngành nghệ thuật nắm bắt và xây dựng tốt một hệ sinh thái số cho riêng mình, bởi, chỉ khi có được một nền tảng tốt mới có thể là bệ đỡ và tạo đà cho những phát triển bền vững và lâu dài.

TRẦN THỦY

Nguồn: Tạp chí VHNT số 547, tháng 9-2023