Ra mắt Không gian triển lãm mỹ thuật trực tuyến tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - 
Ảnh: Mai Hương
 

Thành tựu

1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý nhà nước về văn hóa, bao gồm các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa từ Trung ương đến địa phương, các thể chế và chính sách phát triển văn hóa. Bộ VHTTDL đã tham gia vào quá trình xây dựng và thực hiện nhiều chính sách văn hóa quan trọng nhằm bảo vệ, thúc đẩy và phát triển văn hóa, như các bộ luật, các chương trình, mục tiêu văn hóa, các quy định và hướng dẫn về hoạt động văn hóa…

2. Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc đạt được nhiều thành tựu to lớn. Các nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số được duy trì và phát triển, nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được trùng tu, tôn tạo, phục hồi và trở thành điểm nhấn văn hóa của các địa phương. Việt Nam có nhiều di sản được UNESCO ghi danh.

3. Thúc đẩy đa dạng hóa và phát triển văn hóa. Bộ VHTTDL đã triển khai nhiều chương trình, dự án nhằm hỗ trợ và khuyến khích sự sáng tạo văn hóa. Qua đó, thúc đẩy sự phát triển đa dạng các ngành văn hóa, nghệ thuật cũng như tạo điều kiện thuận lợi để các nghệ sĩ và nhà sáng tạo phát triển tài năng của mình. Việt Nam đã xây dựng và phát triển các trung tâm văn hóa và nghệ thuật trên toàn quốc và ở nước ngoài.

4. Phát triển du lịch văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn: Bộ VHTTDL đóng vai trò quan trọng trong việc khai thác các giá trị văn hóa trong phát triển du lịch và các ngành công nghiệp văn hóa, thông qua các hoạt động tham quan di tích lịch sử - văn hóa, làng nghề truyền thống và các festival văn hóa địa phương để quảng bá, phát triển du lịch. Điều này bao gồm việc xây dựng kế hoạch và chương trình quảng bá du lịch văn hóa, tạo ra các sản phẩm văn hóa du lịch, và thúc đẩy hợp tác giữa các ngành công nghiệp du lịch và văn hóa.

5. Đào tạo và nâng cao năng lực: Bộ VHTTDL đã triển khai các chương trình đào tạo và nâng cao năng lực cho ngành Văn hóa. Điều này bao gồm việc tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo và chương trình giáo dục về quản lý văn hóa, bảo tồn di sản, sáng tạo nghệ thuật và các lĩnh vực liên quan khác.

6. Xây dựng cơ sở hạ tầng văn hóa: Bộ VHTTDL đã thúc đẩy việc xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng văn hóa, bao gồm: nhà hát, rạp chiếu phim, thư viện, bảo tàng, trung tâm nghệ thuật, rạp chiếu phim, sân khấu và các thiết chế văn hóa cơ sở khác. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ trong quản lý và phát triển văn hóa nhằm tạo ra nền tảng kỹ thuật số cho lưu trữ và phổ biến tác phẩm văn hóa, nghệ thuật. Điều này giúp cho việc truyền tải và tiếp cận văn hóa của công chúng trở nên dễ dàng hơn và rộng rãi hơn.

Những thành tựu nêu trên đã đóng góp quan trọng vào việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và phát huy vai trò văn hóa là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực và sức mạnh nội sinh đảm bảo phát triển bền vững đất nước.

Thách thức

Trong bối cảnh hiện nay, ngành Văn hóa nước ta cũng đang phải đối mặt với một số thách thức trong quá trình phát triển, cụ thể như:

1. Thiếu nguồn lực tài chính: Một trong những hạn chế chính trong phát triển của ngành Văn hóa Việt Nam là sự thiếu hụt nguồn lực tài chính. Ngân sách được cấp cho lĩnh vực văn hóa thường hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện các dự án văn hóa lớn, bảo tồn và phát triển di sản văn hóa, và hỗ trợ các hoạt động nghệ thuật và văn hóa cộng đồng.

2. Thiếu cơ sở hạ tầng: Một số lĩnh vực văn hóa, như nghệ thuật biểu diễn và điện ảnh, đòi hỏi cơ sở hạ tầng chuyên nghiệp như rạp hát, phòng biểu diễn và trung tâm nghệ thuật, trung tâm sáng tạo. Tuy nhiên, hệ thống cơ sở hạ tầng văn hóa hiện tại ở Việt Nam vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu và chất lượng.

3. Thiếu nguồn nhân lực chất lượng: Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng trong lĩnh vực văn hóa còn gặp khó khăn. Việc tìm kiếm và duy trì các nhân tài văn hóa, như nghệ sĩ, nhà văn, nhà làm phim và những chuyên gia lĩnh vực khác, là một thách thức đối với ngành Văn hóa.

4. Thiếu sự đa dạng và sáng tạo: Mặc dù Việt Nam có nền văn hóa đa dạng và phong phú, nhưng việc thúc đẩy sự đa dạng và sáng tạo trong ngành Văn hóa vẫn còn hạn chế. Một số lĩnh vực văn hóa vẫn chưa nhận được sự ủng hộ và khám phá đầy đủ và có thể tồn tại sự lệ thuộc vào những hình thức văn hóa phổ biến hoặc nổi tiếng khác.

5. Thách thức từ công nghệ và thị trường: Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và thị trường đã tạo ra những thách thức mới cho ngành Văn hóa. Các hình thức giải trí trực tuyến và nền văn hóa tiêu dùng đã thay đổi thói quen và sở thích văn hóa của công chúng, đòi hỏi ngành Văn hóa phải thích nghi, tìm cách tạo ra nội dung và trải nghiệm hấp dẫn để thu hút khán giả.

Một số kiến nghị với Chính phủ

Để xây dựng và phát triển văn hóa trong bối cảnh nước ta đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đặc biệt để triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về “tiếp tục phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế, xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên”, chúng tôi kiến nghị Chính phủ quan tâm một số nội dung cơ bản sau:

Một là, tăng đầu tư cho cơ sở hạ tầng văn hóa

Chính phủ cần quan tâm hơn nữa cho vấn đề đầu tư vào việc xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng văn hóa như trung tâm văn hóa, rạp hát, phòng triển lãm và các không gian sáng tạo, nghệ thuật. Điều này sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho các hoạt động văn hóa diễn ra và thu hút sự quan tâm và tham gia của cộng đồng.

Hai là, hỗ trợ tài chính cho ngành Văn hóa

Chính phủ nên tăng cường chính sách hỗ trợ tài chính và các chính sách khuyến khích để thúc đẩy hoạt động văn hóa. Điều này có thể bao gồm việc cấp tài trợ cho các dự án văn hóa, nhóm nghệ sĩ và tổ chức văn hóa, cũng như thiết lập các quỹ hỗ trợ và chính sách khuyến khích đối với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Ba là, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực văn hóa

Tăng cường đầu tư cho đào tạo và phát triển nguồn nhân lực văn hóa, bao gồm các nghệ sĩ, nhà sản xuất và nhân viên quản lý văn hóa. Điều này giúp nâng cao chất lượng và chuyên môn hóa trong việc tổ chức, quản lý các hoạt động văn hóa.

Bốn là, thúc đẩy sáng tạo và sự đa dạng văn hóa

Chính phủ có thể khuyến khích sự sáng tạo và sự đa dạng trong lĩnh vực văn hóa bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho các nghệ sĩ và nhà văn, cung cấp sự hỗ trợ, bảo vệ cho các tác phẩm nghệ thuật độc lập và thúc đẩy trao đổi văn hóa quốc tế.

Năm là, tăng cường công tác quảng bá và giáo dục văn hóa

Tăng cường công tác quảng bá và giáo dục văn hóa để nâng cao nhận thức và tham gia của công chúng đối với các hoạt động văn hóa. Điều này có thể được thực hiện thông qua các chiến dịch truyền thông, chương trình giáo dục văn hóa trong trường học, tạo ra các sự kiện và hoạt động gắn kết cộng đồng.

Sáu là, thúc đẩy hợp tác công - tư

Xây dựng và ban hành các chính sách phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác giữa các tổ chức văn hóa và các công ty, doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ khác với mục tiêu mang lại lợi ích phát triển văn hóa và kinh tế cả cho cộng đồng và các bên tham gia.

Bảy là, nghiên cứu khoa học và chuyển đổi số

Đầu tư vào nghiên cứu và chuyển đổi số các thực hành văn hóa, truyền thống và biểu hiện văn hóa đương đại là rất quan trọng để hiểu và bảo vệ di sản văn hóa của Việt Nam. Chính phủ có thể hỗ trợ các sáng kiến nghiên cứu, thành lập trung tâm nghiên cứu văn hóa và khuyến khích sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu, học giả và những người thực hành văn hóa. Đồng thời, ưu tiên đầu tư các nền tảng kỹ thuật số, lưu trữ trực tuyến, triển lãm ảo và các sáng kiến, sáng tạo văn hóa.

Tám là, giám sát và đánh giá

Thiết lập cơ chế giám sát và đánh giá độc lập giúp Chính phủ đánh giá tác động và hiệu quả của các chính sách và hoạt động văn hóa. Chính phủ có thể phát triển các chỉ số, tiến hành đánh giá định kỳ và thu thập phản hồi từ các bên liên quan để hỗ trợ quyết định và đảm bảo cải tiến liên tục trong quản lý văn hóa.

TS. NGUYỄN TIẾN THƯ

Phó Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Nguồn: Tạp chí VHNT số 555, tháng 12-2023