Lịch sử nhân loại đã chứng minh tầm quan trọng đặc biệt của quần chúng nhân dân đối với sự tồn tại, phát triển của chế độ nhà nước. Đối với dân tộc ta, trong suốt chiều dài lịch sử, từ xa xưa đến nay, vấn đề củng cố, xây dựng thế trận lòng dân luôn được các triều đại nhà nước phong kiến coi trọng bằng nhiều kế sách an dân, khoan thư sức dân… Nhận thức rõ tầm quan trọng và kế thừa tư tưởng đó, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhất quán quan điểm dân là gốc và thường xuyên coi trọng xây dựng thế trận lòng dân, tạo cơ sở, nền tảng để xây dựng vững chắc nền quốc phòng toàn dân.

     Thế trận lòng dân là lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí chiến đấu của toàn dân được khơi dậy, quy tụ, phát huy, tạo nên nền tảng chính trị tinh thần vững chắc, cho phép huy động sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là chỗ dựa vững chắc, niềm tin cho mọi cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, các tầng lớp nhân dân vượt qua mọi khó khăn, thử thách để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng thế trận lòng dân không những tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, mà đó còn là yêu cầu, nội dung cơ bản của việc thực hiện giữ nước từ khi nước chưa lâm nguy trong tình hình mới.

     Nhận thức sâu sắc vai trò của thế trận lòng dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, tại Hội nghị Trung ương 8 khóa IX, Đảng ta xác định thế trận lòng dân là mấu chốt của thế trận quốc phòng toàn dân. Tiếp theo đó, từ Đại hội X đến Đại hội XII, tư duy của Đảng ta về xây dựng thế trận lòng dân trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, bảo vệ Tổ quốc đã thể hiện rất rõ. Tại Đại hội X Đảng ta xác định chủ trương: “Xây dựng “thế trận lòng dân” làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc” (1). Đến Đại hội XI, Đảng ta đặt vấn đề xây dựng thế trận lòng dân là một nội dung trong thực hiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Nhất quán, quan điểm Đại hội X, XI, Đại hội XII của Đảng đã khẳng định rõ: “Xây dựng thế trận lòng dân, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân” (2). Sự nhấn mạnh của Đại hội XII về xây dựng thế trận lòng dân đã phản ánh tầm quan trọng đặc biệt, sự bức thiết của vấn đề này đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

     Hiện nay, đất nước ta đang trong thời bình, đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện và hội nhập quốc tế. Trong quá trình phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội nhằm hội nhập quốc tế chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong xây dựng “thế trận lòng dân” cụ thể: Việt Nam đã chủ động, tích cực hội nhập quốc tế với việc triển khai nhiều chương trình hành động cụ thể, hiệu quả, nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế; có những quyết sách chính trị, ngoại giao kịp thời, khôn khéo giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; nhiều quyết sách đúng đắn, hợp lòng dân ra đời đã kiềm chế và kiểm soát được lạm phát, duy trì tăng trưởng kinh tế ở mức hợp lý, chặn được đà suy thoái kinh tế… làm cho đời sống của nhân dân không ngừng được cải thiện, niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, vào tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa được tăng cường, thế trận lòng dân ngày càng được củng cố vững chắc.

     Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc xây dựng thế trận lòng dân trong tình hình mới bộc lộ không ít khó khăn, thách thức. Các thế lực thù địch đang đẩy mạnh thực hiện âm mưu diễn biến hòa bình, bằng nhiều thủ đoạn hết sức tinh vi, nhằm gây mất ổn định chính trị - xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tiến tới xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Cùng với đó, chúng tiếp tục lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo, lợi dụng những phức tạp về đất đai, quản lý xã hội, để xuyên tạc, kích động lôi kéo, chia rẽ mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, quân đội, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc...

     Ở trong nước, sự phân hóa giàu nghèo có xu hướng tăng nhanh; việc làm, thu nhập, mức sống của một bộ phận người dân giảm sút. Chính điều này đã làm gia tăng những mặc cảm, bất bình, bức xúc, giảm sự đồng thuận xã hội ở một bộ phận người dân. Ở một số địa phương, không ít người dân quá khích đã có phản ứng thái quá với tổ chức đảng, chính quyền cơ sở; một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện thờ ơ chính trị, phai nhạt mục tiêu lý tưởng, tự diễn biến, tự chuyển hóa; tính thực dụng sống gấp coi thường đạo lý, pháp lý ở một bộ phận người dân nảy nở, tăng nhanh. Cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu có nhiều chuyển biến nhưng chưa được ngăn chặn, đẩy lùi… Đây là những rào cản lớn gây không ít khó khăn cho việc xây dựng thế trận lòng dân, phát triển ý thức bảo vệ Tổ quốc.

     Để xây dựng thế trận lòng dân, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới theo tinh thần Văn kiện Đại hội XII của Đảng, cần tập trung một số nội dung cụ thể sau đây:

     Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong xây dựng thế trận lòng dân bảo vệ Tổ quốc

      Đại đoàn kết toàn dân tộc là vấn đề chiến lược, có ý nghĩa sống còn đối với cách mạng. Đây là giải pháp mang tính đột phá trong xây dựng thế trận lòng dân. Bởi vì, cốt lõi của việc xây dựng thế trận lòng dân là khơi dậy, quy tụ, tập hợp, phát huy và nhân lên sức mạnh, vai trò của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp, sự đồng thuận, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Đây là nền móng vững chắc để xây dựng nền quốc phòng toàn dân trong tình hình mới.

     Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: “Đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam, là động lực và nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (3). Để phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, cấp ủy các cấp cần tiếp tục đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức cho các tổ chức trong hệ thống chính trị và toàn dân về yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc; tăng cường giáo dục quốc phòng và công tác chính trị tư tưởng sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân; đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác dân vận, củng cố và tăng cường quan hệ gắn bó mật thiết giữa các tổ chức đảng, chính quyền các cấp với nhân dân. Bên cạnh đó, cần gắn chặt giữa phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội với tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh. Thực hiện tốt công tác này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ cả về nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, thế trận lòng dân vững chắc nói riêng.

     Đẩy mạnh đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong bộ máy đảng, chính quyền các cấp

     Tích cực đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong bộ máy đảng, chính quyền các cấp là cơ sở, nền tảng xây dựng thế trận lòng dân trong thời kỳ mới. Bởi vì, để xây dựng thế trận lòng dân, vấn đề làm cho dân tin, dân yên, củng cố mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân là đòi hỏi bức thiết của tình hình. Hiện nay, lòng dân không yên không phải vì sự nghèo đói, khó khăn, thiếu thốn mà chủ yếu vì một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu gương mẫu, suy thoái, tham nhũng, tự diễn biến, tự chuyển hóa. Vì vậy, để yên lòng dân trước hết, cần tiếp tục quán triệt, triển khai và thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ; Quy định số 55-QĐ/TW, ngày 19-12-2016 của Bộ Chính trị về Một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25-10-2018 về Quy định trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa cho mọi cán bộ, công chức nhà nước, cán bộ, đảng viên của Đảng. Trên cơ sở giáo dục về đạo đức, lối sống cách mạng, cần đẩy mạnh giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho cán bộ, đảng viên. Gắn giáo dục đạo đức cách mạng với việc tổ chức tốt việc thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị khóa XII về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

     Phát huy vai trò nòng cốt của quân đội trong xây dựng thế trận lòng dân củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc

     Trước tình hình hiện nay lòng dân càng có vị trí đặc biệt trong chiến lược an ninh, quốc phòng. Để khơi dậy, quy tụ, phát huy sức mạnh của toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, quân đội đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Lực lượng quân đội chính là xúc tác, gắn kết nhân dân với bức tranh quốc phòng toàn dân, là lực lượng nòng cốt cho toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

     Để phát huy vai trò nòng cốt của quân đội nhân dân trong xây dựng thế trận lòng dân cần tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng; tiếp tục quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về “xây dựng quân đội nhân dân, công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng; vững mạnh về chính trị, nâng cao chất lượng tổng hợp sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân” (4); đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhận thức sâu sắc nhiệm vụ cách mạng; xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa.

     Thực hiện tốt chính sách dân tộc, tôn giáo và quy chế dân chủ ở cơ sở. Chủ động phối hợp với các địa phương tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, giúp dân xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, góp phần xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh, thế trận lòng dân vững chắc; nâng cao chất lượng tuyển quân, nghiên cứu, xây dựng các đơn vị dự bị động viên bảo đảm chất lượng, hiệu quả, phù hợp với yêu cầu động viên quốc phòng của đất nước; huấn luyện cho cán bộ, chiến sĩ khai thác, sử dụng thành thạo vũ khí trang bị hiện có và năng lực làm chủ vũ khí trang bị mới, hiện đại; tăng cường giáo dục, quản lý, rèn luyện cán bộ, đảng viên trong quân đội, nhất là cán bộ chủ trì các cấp; kiên quyết đấu tranh, bác bỏ những quan điểm, nhận thức sai trái; giữ vững và tăng cường trận địa chính trị tư tưởng; giữ vững sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng bộ quân đội.

     Dân là gốc, xây dựng thế trận lòng dân, thực hiện phương châm khi có giặc trăm họ đồng lòng, cả nước cùng đánh giặc, đó là một nguyên tắc, có tính truyền thống trong nghệ thuật dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nguyên tắc truyền thống đó luôn được quán triệt sâu sắc, coi đó là nhân tố vô cùng quan trọng, tạo niềm tin, ý chí và sức mạnh bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong điều kiện hết sức khó khăn, phức tạp hiện nay.

____________

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.109.

2, 3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.149, 158, 149.

Tác giả: Trịnh Minh Thế

Nguồn: Tạp chí VHNT số 419, tháng 5-2019