Giáo dục chính trị trong quân đội là hoạt động có mục đích, có kế hoạch nhằm phổ biến những nguyên lý của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng cho cán bộ, chiến sĩ, giúp họ hình thành, củng cố phát triển thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống và năng lực để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Quân đội nhân dân Việt Nam là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng toàn dân và bảo vệ Tổ quốc, do vậy phải luôn nêu cao cảnh giác, xây dựng ý chí quyết tâm, cùng toàn Đảng, toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, xứng đáng là đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất trong thời kỳ mới, công tác giáo dục chính trị cho các quân nhân trở thành yêu cầu đặc biệt quan trọng. Giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ ở đơn vị cơ sở chiến đấu là một nội dung hoạt động của công tác tư tưởng văn hóa của Đảng trong quân đội nhằm phổ biến những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng giúp họ hình thành, củng cố phát triển thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống và năng lực hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Có thể thấy rằng, do nhận thức ngày càng đầy đủ quan điểm lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng ta về giáo dục chính trị mà công tác giáo dục chính trị góp phần trực tiếp xây dựng quân đội ta vững mạnh về chính trị tư tưởng, tổ chức, đào luyện những thế hệ hạ sĩ quan và chiến sĩ của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hạ sĩ quan, chiến sĩ do tuổi đời còn trẻ, ít trải qua rèn luyện, thử thách trong quân đội, lại chịu sự phá hoại quyết liệt về chính trị, tư tưởng của các thế lực thù địch… đã dẫn đến một bộ phận hạ sĩ quan và chiến sĩ trước những mâu thuẫn, khó khăn mới nảy sinh đã thể hiện bản lĩnh chính trị thiếu vững vàng, dễ dao động, suy giảm niềm tin có những nhận thức lệch lạc; đặc biệt trước những thủ đoạn tinh vi xảo quyệt của chiến lược “diễn biến hòa bình”.

Trước yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, lấy chất lượng chính trị làm cơ sở, thì việc giáo dục chính trị phải đặt ở vị trí quan trọng hơn bao giờ hết. Trong đó, cần quan tâm thực hiện tốt một số giải pháp cụ thể sau:

Một là, tiếp tục đổi mới chương trình, nội dung giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, chiến sĩ ở đơn vị tàu Hải quân

Đổi mới chương trình, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị là sự kế thừa điều chỉnh, bổ sung phát triển một cách toàn diện cho phù hợp với yêu cầu xây dựng quân đội về chính trị trong tình hình mới; cần tiếp thu những thành tựu tiên tiến của khoa học giáo dục hiện đại, những thành tựu mới của công tác nghiên cứu, tổng kết, phát triển lý luận của Đảng. Mọi sự rập khuôn máy móc, lặp lại, hay thực hiện theo kiểu kinh nghiệm chủ nghĩa, chắc chắn sẽ không đem lại hiệu quả cần có cho ngày hôm nay và đặc biệt những năm sắp tới.

Để xây dựng chương trình, nội dung giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ thực sự khoa học, cần phải xác định rõ mục tiêu yêu cầu của giáo dục nhằm trang bị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ những phẩm chất cần thiết trong giới hạn từ hai đến ba năm.

Hiện nay, cần tập trung giáo dục cho hạ sĩ quan và chiến sĩ cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; những vấn đề cơ bản về chủ trương đường lối của Đảng, chú trọng quán triệt cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ, những chủ trương lớn về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, về nhiệm vụ quốc phòng,và của lực lượng vũ trang; giáo dục về lịch sử truyền thống, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội cho hạ sĩ quan và chiến sĩ, đặc biệt là truyền thống quân đội nhân dân. Đồng thời, giáo dục về pháp luật Nhà nước và kỷ luật của quân đội cũng như đạo đức cách mạng và lối sống văn hóa lành mạnh cho hạ sĩ quan và chiến sĩ. Đẩy mạnh giáo dục những quan điểm tư tưởng quân sự của Đảng, mệnh lệnh chỉ thị của cấp trên, bồi dưỡng ý chí, rèn luyện kỷ luật, xây dựng tác phong chính quy, xây dựng người quân nhân cách mạng có bản lĩnh chính trị cao, quyết tâm chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ nền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở đất nước ta.

Hai là, đổi mới nâng cao hiệu quả hoạt động của các hình thức, phương pháp giáo dục chính trị

Giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ ở đơn vị cơ sở chiến đấu cần được tiến hành thông qua hai kênh chủ yếu: giáo dục chính trị với tư cách là khoa mục huấn luyện và giáo dục chính trị thông qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ và các hoạt động khác của công tác tư tưởng văn hóa, mỗi kênh có tầm quan trọng riêng không thể thay thế cho nhau được, mà bổ sung lẫn nhau. Kết quả của hai kênh hoạt động đó góp phần tạo nên phẩm chất chính trị của hạ sĩ quan và chiến sĩ. Vì vậy, đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ phải đổi mới đồng thời hai kênh chủ yếu này.

Đối với hình thức huấn luyện chính trị, đây là hình thức chủ yếu của giáo dục chính trị, là con đường ngắn nhất và đạt hiệu quả nhất, giữ vai trò chủ đạo trong các hình thức giáo dục chính trị. Nó có nhiệm vụ trang bị kiến thức, phát triển trí tuệ, hình thành thế giới quan khoa học và những phẩm chất nhân cách của hạ sĩ quan và chiến sĩ. Huấn luyện chính trị được tiến hành thông qua hệ thống quy trình giáo dục chặt chẽ: công tác quản lý, công tác giảng dạy, thực hành bài giảng chính trị, thảo luận ở tổ học tập, kiểm tra đánh giá kết quả huấn luyện chính trị.

Hình thức giáo dục chính trị được thể hiện thông qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ, phong trào hành động cách mạng của hạ sĩ quan, chiến sĩ và thông qua các mặt hoạt động khác của công tác tư tưởng văn hóa. Hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục như: sinh hoạt chính trị tư tưởng, thông báo chính trị thời sự, sinh hoạt ngày chính trị văn hóa tinh thần ở cơ sở, thông qua các tài liệu và phương tiện bổ trợ; qua hoạt động thực tiễn thực hiện nhiệm vụ qua các phong trào hành động cách mạng, các buổi sinh hoạt của tổ chức Đảng, sinh hoạt Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, qua các buổi phát thanh nội bộ và các phương tiện thông tin đại chúng; qua các hoạt động thi đua văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, các hoạt động xung kích của tuổi trẻ…

Ba là, phát huy vai trò của tổ chức Đảng, cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chính trị ở đơn vị cơ sở tàu Hải quân để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, binh sĩ

Tổ chức cơ sở Đảng là nơi thể hiện đầy đủ các mặt hoạt động và sức chiến đấu của Đảng. Vì vậy, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng với nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ là đòi hỏi bức thiết. Do đó, trong mọi điều kiện, Đảng bộ cơ sở phải là chỗ dựa tin cậy và là nơi gửi gắm niềm tin yêu của hạ sĩ quan và chiến sĩ. Do vậy, tổ chức Đảng, cơ quan chính trị phải thể hiện rõ vai trò trong việc đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo và chỉ đạo toàn bộ hoạt động giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ; phải quan tâm giáo dục cho đội ngũ cán bộ nhận thức đúng đắn vị trí, tầm quan trọng của công tác giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ đối với việc xây dựng quân đội, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, nâng cao trình độ sẵn sàng chiến đấu và sức mạnh chiến đấu của đơn vị. Đồng thời, cần chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận và năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên kiêm chức.

Nhiều lần Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã chỉ rõ rằng, người cán bộ chính trị có vị trí đặc biệt quan trọng đối với sinh mệnh chính trị của quân đội. Người còn căn dặn: “Nếu anh em tư tưởng vững, chính trị vững, kỷ luật khá, thân thể khỏe mạnh thì nhất định thắng. Trái lại, nếu anh em chính trị khá, nhưng quân sự kém, hoặc chính trị quân sự đều khá nhưng thân thể yếu đuối thì cũng không thắng được” (1). Do đó, người cán bộ chính trị là hiện thân của quá trình không ngừng tăng cường sự lãnh đạo chính trị của Đảng đối với quân đội ta, làm cho đường lối chính trị của Đảng thấm sâu vào máu thịt từng hạ sĩ quan và chiến sĩ biến thành sức mạnh chiến thắng kẻ thù. Vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ đòi hỏi cùng với việc kiện toàn chăm lo bồi dưỡng phẩm chất năng lực và ý thức trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ nói chung cần đặc biệt quan tâm đến đội ngũ cán bộ chính trị nhất là cán bộ chính trị cấp phân đội. Đây là lực lượng trực tiếp truyền thụ nội dung giáo dục tổ chức quản lý quá trình giáo dục cho hạ sĩ quan và chiến sĩ.

Biện pháp đặc biệt quan trọng hiện nay cần phải được quan tâm thực hiện đó là giáo dục ý thức tự nghiên cứu, tìm tòi học tập của mỗi cán bộ, sĩ quan. Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, khi cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, thâm nhập vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, khi mà việc nắm và xử lý thông tin đang trở thành nhu cầu cấp thiết của mỗi người càng đòi hỏi mỗi cán bộ quân đội phải biết tự làm giàu trí tuệ của mình. Tự học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ lý luận được coi là quá trình “tự đào tạo”, “tự đào tạo lại” rất hiệu quả, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội.

Bốn là, xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh tác động tích cực đến nhận thức, thái độ và hành vi ứng xử của hạ sĩ quan, chiến sĩ

Môi trường văn hóa quân sự là nơi trong đó diễn ra các hoạt động văn hóa ở đơn vị cơ sở, là hệ thống các mặt, các thành tố văn hóa tạo nên một hoàn cảnh hiện thực tác động đến nhân cách và tập thể quân nhân. Đặc trưng của môi trường văn hóa quân sự lành mạnh thể hiện ở tính mục đích của hoạt động văn hóa, mang ý nghĩa cao cả, ở việc xác định rõ ràng văn hóa lao động quân sự, văn hóa pháp luật, văn hóa đạo đức, văn hóa thẩm mỹ... theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, xây dựng môi trường văn hóa quân sự phải hướng hạ sĩ quan và chiến sĩ vào việc: quán triệt quan điểm của Đảng về xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chống lại tư tưởng lai căng, thương mại văn hóa, sa đọa mất nhân tính. Cần quan tâm đến các giá trị truyền thống của quân đội, vì nó là các tiêu chuẩn để dựa vào đó quân nhân có cơ sở phân biệt đúng sai, tiến bộ hay lạc hậu trong hiện tại.

Thực hiện tốt các mối quan hệ ứng xử và giao tiếp trong tập thể quân nhân theo tinh thần thống nhất giữa chính trị và đạo đức, quân sự và văn hóa, tính chất của mối quan hệ quân nhân đặc biệt là mối quan hệ giữa chiến sĩ với cán bộ, giữa chiến sĩ với nhau để những quan hệ ấy vừa đúng về điều lệnh, vừa phù hợp các chuẩn mực đạo đức, vừa có tình người cao cả. Luôn xác định rõ những yếu tố văn hóa truyền thống tích cực của dân tộc, quân đội để giữ gìn bảo vệ và phát huy. Vận dụng sáng tạo các hình thức giáo dục như giáo dục truyền thống, thăm quan truyền thống, hội diễn và thi sáng tác truyền thống... vào mục đích xây dựng môi trường văn hóa. Đồng thời, phải thực hiện sự bình đẳng trong sáng tạo và hưởng thụ các giá trị văn hóa đối với quân nhân.

Giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ luôn là một yêu cầu, một nội dung cơ bản của sự nghiệp xây dựng quân đội. Hiện nay và những năm sắp tới, giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ diễn ra trong bối cảnh thế giới và trong nước đang có những biến động to lớn, tác động trực tiếp đến giáo dục chính trị. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân đội đang đặt ra những thách thức mới, bản thân hạ sĩ quan và chiến sĩ cũng có những bước phát triển khác trước. Do vậy, giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ đặt ra những yêu cầu rất cao về đổi mới, nâng cao chất lượng, trách nhiệm và nghĩa vụ quan trọng đó gắn chặt với đội ngũ cán bộ cơ sở, đặc biệt là cán bộ chính trị tàu hải quân. Giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ ở đơn vị cơ sở chiến đấu hiện nay là sự kế tục và phát triển những kinh nghiệm giáo dục chính trị trong lịch sử xây dựng trưởng thành và chiến đấu của quân đội vào điều kiện mới. Những kết quả của việc nâng cao hiệu quả giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan và chiến sĩ cần được coi trọng và tiếp tục phát huy để chất lượng chính trị của họ ngang tầm với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

______________

1. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 6, Bài nói chuyện tại trường chính trị trung cấp quân đội (1951), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.316-322.

Tài liệu tham khảo

1. Phạm Thanh Ngân, Bản lĩnh chính trị bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1999.

2.Tổng cụcChính trị, Tài liệu tuyên truyền kỷ niệm 30 năm ngày hội quốc phòng toàn dân (22-12-1989 – 22-12-2019) và 75 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12-1944 – 22-12-2019), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2019

Tác giả: Trần Hải Phong

Nguồn: Tạp chí VHNT số 461, tháng 5-2021