Văn hóa, văn nghệ (VHVN) là một hình thức hoạt động cơ bản của công tác tư tưởng trong quân đội nhân dân Việt Nam, có vai trò quan trọng, trực tiếp giáo dục chính trị tư tưởng, xây dựng động cơ, ý chí, quyết tâm cho cán bộ, chiến sĩ. Cùng với các mặt công tác khác, thông qua các hoạt động văn hóa, văn nghệ nhằm làm cho thế giới quan Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước giữ vị trí chủ đạo trong đời sống chính trị tinh thần của quân đội; góp phần hình thành phát triển nhân cách quân nhân, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao.

Đánh giá đúng vị trí, tầm quan trọng của hoạt động VHVN, trong suốt tiến trình lãnh đạo cách mạng, Đảng và Nhà nước thường xuyên quan tâm, ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo, chỉ đạo và định hướng hoạt động này. Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy. Cũng như các chiến sĩ khác, chiến sĩ nghệ thuật có nhiệm vụ nhất định, tức là phụng sự kháng chiến, phụng sự tổ quốc, phụng sự nhân dân, trước hết là công, nông, binh... Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị”(1). Thực hiện công cuộc đổi mới, đã có nhiều Nghị quyết quan trọng về văn hóa, văn học, nghệ thuật được ban hành. Về vai trò quan trọng của văn hóa trong giai đoạn mới, Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI chỉ rõ: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”(2). Đại hội Đảng XII đặc biệt quan tâm đến vấn đề xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam, nhấn mạnh tư tưởng chỉ đạo: xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học; làm cho văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”(3).

Đối với toàn quân, trong những năm gần đây, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, cấp ủy, chỉ huy các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư nhân lực, vật lực, kinh phí, phối hợp với các ban, bộ, ngành đưa hoạt động VHVN trong quân đội vào nền nếp, theo đúng tôn chỉ, mục đích, định hướng chính trị, đáp ứng nhu cầu của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Đội ngũ cán bộ, nhân viên, nghệ sĩ, diễn viên làm công tác VHVN trong quân đội thường xuyên được chăm lo bồi dưỡng về mọi mặt, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Các cơ quan quản lý văn hóa, văn nghệ và hệ thống thiết chế văn hóa trong quân đội luôn được củng cố, phát triển vững mạnh, quy mô hợp lý, hoạt động theo đúng chức năng, nhiệm vụ. Điều đó đã góp phần nâng cao chất lượng quảng bá các tác phẩm văn học nghệ thuật, đáp ứng nhu cầu thưởng thức ngày càng cao của bộ đội và nhân dân; phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua quyết thắng, góp phần động viên, cổ vũ, giáo dục mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, bồi dưỡng niềm tin, ý chí quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.

Tuy nhiên, hoạt động VHVN ở đơn vị cơ sở còn bộc lộ một số hạn chế cần khắc phục như: nhận thức của một số cấp ủy, cán bộ chủ trì về vai trò của VHVN chưa đầy đủ, sâu sắc; tổ chức hoạt động VHVN ở một số đơn vị còn lúng túng, chưa bám sát thực tiễn nhiệm vụ của đơn vị, tính thiết thực không cao, chưa khơi dậy được khả năng sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ. Việc hướng dẫn, kiểm tra, kiểm duyệt chương trình nghệ thuật, có lúc, có nơi chưa chặt chẽ; đấu tranh chống các biểu hiện, khuynh hướng sai lầm, lệch lạc trên lĩnh vực VHVN đôi lúc còn thiếu nhạy bén, tính chiến đấu chưa cao; công tác bảo đảm trang bị, vật tư cho hoạt động VHVN ở cơ sở tuy đã được nâng lên song còn có nhiều khó khăn...

Trước yêu cầu cao của nhiệm vụ xây dựng quân đội, bảo vệ tổ quốc, việc nâng cao chất lượng VHVN trong quân đội càng có ý nghĩa quan trọng. Để nâng cao chất lượng VHVN ở đơn vị cơ sở cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:

Tiếp tục tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động VHVN

Đây là nội dung, biện pháp cơ bản, được tiến hành thường xuyên, xuyên suốt trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hoạt động VHVN ở cơ sở. VHVN trong quân đội là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa, nghệ thuật nước nhà; là những mặt công tác không thể thiếu trong hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, có vai trò định hướng tư tưởng, hướng dẫn hành động, xây dựng lối sống văn hóa, nuôi dưỡng tâm hồn và nhân cách của người quân nhân cách mạng. Đồng thời, nâng cao khả năng đề kháng của bộ đội trước những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; tạo môi trường sàng lọc, tiếp nhận tinh hoa văn hóa của nhân loại và ngăn chặn sự thẩm lậu của thông tin xấu độc, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh. VHVN trong quân đội có vai trò hết sức quan trọng, nên các cơ quan, đơn vị cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho các đối tượng nhận thức sâu sắc hơn về tầm quan trọng, ý nghĩa của hoạt động VHVN ở cơ sở. Trên cơ sở đó, đề cao trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy, cán bộ chủ trì các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Quá trình thực hiện, đảm bảo trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, hoạt động VHVN trong quân đội luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, sáng tạo ra nhiều tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, phản ánh trung thực đời sống sinh hoạt, công tác của bộ đội; khắc phục biểu hiện chạy theo thị hiếu tầm thường, lai căng, thiếu tính chiến đấu, tính nghệ thuật và tính thực tiễn.

Phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động VHVN

Đây là nội dung, biện pháp cơ bản, quan trọng, mang tính quyết định đến chất lượng, hiệu quả của hoạt động văn hóa, văn nghệ ở cơ sở. Sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động VHVN thông qua cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì ở các cấp, là yếu tố có ý nghĩa quyết định đảm bảo cho các hoạt động này theo đúng định hướng chính trị, phù hợp chức năng, nhiệm vụ được giao. Thực tế cho thấy, ở đơn vị nào, hoạt động văn hóa, văn nghệ được cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư, tổ chức thực hiện chặt chẽ, ở đơn vị đó phát huy tốt trách nhiệm, động viên, thu hút được tinh thần sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ, chất lượng VHVN được nâng lên, đơn vị có đời sống văn hóa lành mạnh, chính trị tư tưởng của cán bộ, chiến sĩ ổn định, đơn vị vững mạnh toàn diện. Ngược lại, ở đơn vị nào cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị thiếu quan tâm, tổ chức thực hiện không chặt chẽ, phong trào VHVN thường mang tính tự phát, chất lượng và hiệu quả thấp.

Để phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động VHVN, cấp ủy các đơn vị cần có nghị quyết chuyên đề xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo sát đúng, xây dựng chương trình hành động, xác định phương hướng, mục tiêu phát triển trên từng lĩnh vực. Mọi hoạt động, chương trình VHVN của đơn vị phải được cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị lãnh đạo, kiểm tra, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm duyệt chặt chẽ, không để sai sót, không để các thế lực thù địch lợi dụng chống phá. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, điều hành của người đứng đầu trong hoạt động văn hóa, văn nghệ phải đảm bảo vừa đúng định hướng của Đảng, phù hợp với yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới, vừa động viên, khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, lực lượng tham gia phát huy tính độc lập, sáng tạo, tạo ra những giá trị văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, có tính nhân văn sâu sắc. Phát huy tinh thần, thái độ gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trong tổ chức thực hiện. Đồng thời kiên quyết phê phán những quan điểm sai trái, xem nhẹ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, thậm chí giao khoán cho cấp dưới đối với hoạt động VHVN ở cơ sở.

Tập trung bồi dưỡng, xây dựng lực lượng nòng cốt đáp ứng yêu cầu hoạt động VHVN

Ở cơ sở, đội ngũ cán bộ, nhân viên, lực lượng nòng cốt vừa có vai trò tổ chức hoạt động VHVN vừa là lực lượng trực tiếp tham gia sáng tạo nên các công trình văn hóa, tác phẩm nghệ thuật. Trên cơ sở nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, các cơ quan chức năng cần sớm có đề án xây dựng nguồn nhân lực VHVN trong quân đội phát triển bền vững. Trong đó, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên, văn nghệ sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp, lối sống tốt, được rèn luyện, thử thách qua thực tế, gắn bó với cuộc sống huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, lao động sản xuất… của cán bộ, chiến sĩ, nhất là các đơn vị ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Tập trung xây dựng quy hoạch, đào tạo cán bộ VHVN toàn quân; chú trọng đội ngũ cán bộ ở cơ sở, bảo đảm đủ về số lượng và chất lượng ngày càng nâng lên. Đi đôi với việc quy hoạch, cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn đội ngũ cán bộ, nhân viên, lực lượng có khả năng ngay từ cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị làm hạt nhân, nòng cốt hoạt động VHVN. Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, hạt nhân VHVN của các đơn vị cơ sở; đưa các nội dung công tác VHVN vào chương trình đào tạo đối với học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội. Kết hợp tốt công tác giáo dục chính trị tại đơn vị với các hoạt động bồi dưỡng nâng cao khả năng, kỹ năng thực hành về tổ chức các hoạt động VHVN cho đội ngũ cán bộ cơ sở.

Đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động VHVN

Cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị thường xuyên quán triệt sâu sắc các chỉ thị, hướng dẫn của Tổng cục Chính trị về hoạt động VHVN hàng năm; bám sát tình hình, nhiệm vụ đặc điểm của đơn vị, lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức xây dựng kế hoạch, biên tập nội dung, chương trình chặt chẽ, nghiêm túc. Thường xuyên củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng quản lý, khai thác, phát huy giá trị của hệ thống thiết chế văn hóa trong quân đội ở cơ sở. Tăng cường trao đổi kinh nghiệm hoạt động, phát huy hệ thống thiết chế, mạng lưới VHVN, tạo ra nhiều sản phẩm, công trình văn hóa có giá trị cao về tư tưởng, nghệ thuật. Lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới, đa dạng hóa các biện pháp, hình thức hoạt động văn hóa, văn nghệ, phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng nhất là vai trò của đoàn thanh niên và các tổ chức quần chúng trong đơn vị. Việc tổ chức các hoạt động VHVN ở cơ sở cần có nhiều hình thức cụ thể, thiết thực, sát với hoạt động của bộ đội, đặc biệt quan tâm đến đối tượng chiến sĩ mới, sĩ quan trẻ, các đơn vị có tính đặc thù, đóng quân phân tán, nhỏ lẻ... Nâng cao chất lượng, phát huy hiệu quả xã hội của các hoạt động VHVN; kết hợp chặt chẽ giữa thưởng thức nghệ thuật chuyên nghiệp và phong trào nghệ thuật quần chúng, đáp ứng tốt đời sống văn hóa của bộ đội và nhân dân, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống trong hoạt động VHVN

Triển khai thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị và Chỉ thị số 87- CT/TW của Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thực hiện Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong quân đội” gắn với “Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, kịp thời phát hiện, biểu dương, tôn vinh và nhân rộng những nhân tố mới, những điển hình tiên tiến trong học tập, huấn luyện, rèn luyện, công tác; phát huy phẩm chất tốt đẹp của bộ đội cụ Hồ. Có biện pháp thu hút mọi đối tượng tự giác tham gia; tích cực đầu tư cơ sở vật chất, trang bị, củng cố các thiết chế văn hóa, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hóa của cán bộ, chiến sĩ. Nâng cao hiệu quả đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa; giáo dục ý thức, đề cao cảnh giác khi tham gia các trang mạng xã hội, đấu tranh kiên quyết với các quan điểm sai trái trong hoạt động VHVN. Kiên quyết đấu tranh chống sự xâm nhập của các ấn phẩm độc hại, với tinh thần lấy xây để chống, xây cái đẹp, dẹp cái xấu; lấy cái tích cực đẩy lùi cái tiêu cực kết hợp với tăng cường quản lý tư tưởng, dư luận, kỷ luật; kịp thời định hướng, phát huy dư luận tích cực đấu tranh lên án các tệ nạn xã hội, biểu hiện tiêu cực, thói quen xấu. Qua đó, hình thành phong trào tự giác xây dựng nếp sống lành mạnh, phong cách làm việc, giao tiếp, ứng xử có văn hóa và khả năng thưởng thức văn hóa lành mạnh trong mỗi cán bộ, chiến sĩ.

_______________

1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà  Nội, 2000, tr.368 - 369.

2. Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.126.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 394, tháng 4-2017

Tác giả : BÙI LÊ PHONG