Chiến tranh công nghệ cao kiểu mới là kiểu chiến tranh được thực hiện bằng phương thức kết hợp giữa đấu tranh phi vũ trang và đấu tranh vũ trang; trong đó đấu tranh vũ trang sử dụng vũ khí có độ chính xác cao, uy lực lớn, tầm hoạt động xa, cường độ cao, ác liệt là cơ bản. Bài viết tiếp cận, luận giải vấn đề phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới nhằm bảo vệ vững chắc Tổ quốc hiện nay, từ đó chỉ ra giá trị văn hóa quân sự là nội dung có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc

Văn hóa quân sự Việt Nam là một bộ phận hợp thành của nền văn hóa Việt Nam. Đây là hệ thống giá trị được hình thành, kế thừa, lưu truyền và phát triển qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước của dân tộc, phản ánh sâu sắc hoạt động quân sự, trực tiếp là quá trình đấu tranh chống giặc ngoại xâm giành và giữ độc lập dân tộc của nhân dân và Quân đội nhân dân Việt Nam trong lịch sử. Những giá trị văn hóa đó không ngừng được bổ sung, phát triển như một dòng chảy gắn liền với tiến trình lịch sử dân tộc và quân đội phù hợp với thực tiễn hoạt động quân sự.

Giá trị văn hóa quân sự Việt Nam được phản ánh dưới dạng hệ thống các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, nhất là trong các di sản lý luận quân sự, những kinh nghiệm hoạt động quân sự mang tính sáng tạo, nhân văn, độc đáo, phản ánh năng lực sáng tạo của con người trong hoạt động quân sự. Do đặc thù của hoạt động quân sự, giá trị văn hóa quân sự vừa có nét tương đồng với văn hóa dân tộc, vừa phản ánh tính đặc thù của tổ chức và hoạt động quân sự với sự thống nhất cao giữa tính chuẩn mực với tính năng động, sáng tạo, mềm dẻo, được thấm vào nhân cách con người, quân nhân, định hướng cho họ trong nhận thức và hành động. Mặt khác, giá trị văn hóa quân sự Việt Nam còn mang những đặc trưng rất cơ bản, thể hiện sự thống nhất cao giữa tính vững chắc của trận địa chính trị - tư tưởng với tính phong phú trong đời sống tinh thần của con người hoạt động trong lĩnh vực quân sự; có tính cộng đồng sâu sắc trong tập thể quân nhân; thể hiện tính kết tinh với chất lượng cao của hệ chuẩn chân - thiện - mỹ và tính trí tuệ, hiện đại rất cao.

Trong văn hóa quân sự Việt Nam, hệ giá trị cơ bản, cốt lõi kết tinh sâu sắc nhất đó là truyền thống yêu nước; hệ giá trị nhân đạo, nhân văn; nghệ thuật quân sự mang đậm bản sắc dân tộc như nghệ thuật dựng binh, nghệ thuật dụng binh và cách thức sử dụng phương tiện chiến tranh... Với dân tộc Việt Nam, yêu nước là giá trị văn hóa sâu sắc nhất, cao nhất trong thang giá trị văn hóa, đạo đức, xã hội của dân tộc, thấm sâu vào tiềm thức, tình cảm, thái độ, niềm tin... của mỗi người Việt Nam; là chuẩn mực đánh giá nhân cách con người về mặt văn hóa đạo đức. Dân tộc Việt Nam giàu lòng nhân ái, nhân văn, do đó giá trị văn hóa quân sự mang tính nhân đạo, nhân văn sâu sắc, trong đánh giặc không cốt để tiêu diệt, mà chủ yếu đánh phòng, đánh đuổi. Giá trị văn hóa quân sự luôn giữ vị trí quan trọng hàng đầu, khẳng định bản lĩnh, sức mạnh quân sự mang tính nhân văn Việt Nam, là niềm tự hào, động lực tinh thần mạnh mẽ cho sự phát triển trường tồn của dân tộc và quy tụ, phát huy mọi tiềm năng, sáng tạo của con người tạo nên sức mạnh giúp hoạt động quân sự đạt hiệu quả nhất. Đặc biệt, những giá trị văn hóa đó có vai trò to lớn trong xây dựng, phát triển nền văn hóa của dân tộc và xây dựng con người, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc, sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng bất kỳ thế lực ngoại xâm nào, kể cả chiến tranh bằng vũ khí công nghệ cao kiểu mới.

Hiện nay, khoa học, công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, thế giới đã bước vào Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Những thành tựu của khoa học, công nghệ tác động mạnh mẽ, sâu rộng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có hoạt động quân sự và làm xuất hiện vũ khí công nghệ cao. Sự ra đời của vũ khí công nghệ cao là một nguyên nhân nảy sinh chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, các cuộc chiến tranh công nghệ cao kiểu mới được tiến hành nhằm mục đích chính trị phục vụ những lợi ích nhất định.

Đối với Việt Nam, trong tương lai, nếu phải đối phó với chiến tranh thì sẽ là cuộc chiến tranh bằng vũ khí công nghệ cao kiểu mới do các thế lực thù địch tiến hành nhằm mục đích chính trị phản động là xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa, phá hoại thành quả cách mạng và công cuộc đổi mới của nước ta. Quán triệt sâu sắc quan điểm Đại hội XII của Đảng là: “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc” (1). Theo đó, cần vận dụng sáng tạo, hiệu quả giá trị văn hóa quân sự Việt Nam tạo sức mạnh tổng hợp để phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới của các thế lực thù địch trong bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Vì vậy, cần thực hiện tốt những nội dung cơ bản sau:

Thường xuyên giữ thế chủ động, nắm chắc tình hình trong mọi tình huống

Đây là nét độc đáo của văn hóa quân sự Việt Nam, thể hiện sự chủ động, tích cực trong hoạt động quân sự, nhằm giữ thế chủ động trong bảo vệ Tổ quốc từ xa, từ sớm, từ khi đất nước vẫn thanh bình. Theo đó, cần tích cực bám sát thực tiễn, nghiên cứu toàn diện, đồng bộ, cụ thể, tỉ mỉ, nắm chắc diễn biến mọi mặt trên thực tế trong nước và những vấn đề trong khu vực, cũng như trên thế giới liên quan, tác động đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Kịp thời phân tích chi tiết, nhận diện chính xác, đầy đủ những tác động cả tích cực và tiêu cực đến đất nước, nhất là những âm mưu, thủ đoạn chống phá sự nghiệp cách mạng Việt Nam của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị và các phần tử phản động khác. Trên cơ sở đó, dự báo chính xác các tình huống có thể xuất hiện để chủ động xác định nội dung, phương thức giải quyết một cách khoa học, hiệu quả cao nhất, không để bị động, bất ngờ.

Việc nắm bắt tình hình mọi mặt cần được thực hiện thường xuyên, nghiêm túc, chất lượng, hiệu quả trên mọi phương diện từ các hoạt động diễn ra trên thực tế xã hội, đến những diễn biến trên các phương tiện thông tin. Trong đó, cần nắm chắc những diễn biến, thông tin trên internet, ở các trang mạng xã hội, báo chí, đài phát thanh, truyền hình, đài hải ngoại và các kênh thông tin khác... Đa dạng hóa các hình thức, phương pháp để nắm chắc tình hình trong mọi tình huống như thông qua lực lượng nghiệp vụ, lực lượng chuyên trách, các kênh ngoại giao và từ quần chúng nhân dân... để tìm hiểu, thu thập những thông tin cần thiết, có chất lượng cao. Tổ chức lực lượng trực tiếp nghiên cứu các cuộc chiến tranh công nghệ cao kiểu mới vừa qua để tìm hiểu thông tin, tham khảo kinh nghiệm hay của các nước tiến hành phòng, chống chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Trên cơ sở nhận định, đánh giá chính xác tình hình cần thực hiện tốt công tác dự báo chiến lược để xác định những quyết sách kịp thời, hiệu quả, phù hợp với điều kiện đất nước và thực tiễn nhằm “giữ nước từ lúc nước chưa nguy”.

Tiếp tục bổ sung, phát triển chiến lược quốc phòng, quân sự, an ninh đáp ứng yêu cầu phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới

Đây là nội dung cơ bản thể hiện sự kế thừa, phát huy giá trị văn hóa quân sự trong tình hình mới. Trước hết, cần tuyên truyền, phổ biến sâu rộng tới mọi tổ chức, nhân dân và lực lượng vũ trang nắm chắc mục tiêu, quan điểm chỉ đạo; nội dung, nguyên tắc, phương châm chỉ đạo, phương hướng xây dựng nền quốc phòng toàn dân và các nhiệm vụ, giải pháp… trong Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự Việt Nam... Đặc biệt, cần quán triệt sâu sắc và hiện thực hóa Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X), Chỉ thị số 07-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương (khóa XI) về xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố); Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Văn kiện Đại hội XII của Đảng và Nghị định 02/2016/NĐ-CP của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 152 về xây dựng khu vực phòng thủ, Quyết định 17/2012/QĐ-TTg, ngày 26-3-2012 của Thủ tướng Chính phủ về “Quy chế hoạt động của các lực lượng trong khu vực phòng thủ”. Thông qua tuyên truyền làm cho những nội dung đó thấm sâu, ngấm chắc vào nhận thức, chuyển hóa thành hành động của họ trên thực tế bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, bám sát vào thực tiễn để bổ sung những vấn đề mới làm cho các chiến lược ngày càng hoàn thiện hơn đáp ứng tốt yêu cầu phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới.

Trong bối cảnh “Tình hình chính trị - an ninh thế giới thay đổi nhanh chóng, diễn biến rất phức tạp, khó lường; tình trạng xâm phạm chủ quyền quốc gia, tranh chấp lãnh thổ và tài nguyên, xung đột sắc tộc, tôn giáo, can thiệp lật đổ, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng... tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực” (2); cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện mục tiêu chiến lược bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ sự nghiệp đổi mới, kiên quyết đấu tranh chống lại mọi biểu hiện xâm hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Bổ sung chủ trương, chính sách bảo vệ an ninh văn hóa, giữ vững ổn định chính trị và môi trường hòa bình... ngăn chặn và làm thất bại chiến lược “diễn biến hòa bình”, đẩy lùi nguy cơ xung đột vũ trang. Hoàn thiện các chủ trương, biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh với các mối đe dọa an ninh truyền thống, phi truyền thống; loại bỏ những nhân tố tiêu cực tác động đến chủ quyền quốc gia, nhất là các nhân tố bên trong có thể tạo cớ gây ra đột biến. Tiếp tục bổ sung, củng cố các khu vực phòng thủ chiến lược ngày càng vững chắc, bảo đảm “mạnh về tiềm lực, vững về thế trận”, “vững toàn diện, mạnh trọng điểm”, thực hiện làng giữ làng, xã giữ xã, huyện giữ huyện đáp ứng tốt yêu cầu đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới.

Bổ sung, hoàn thiện chiến lược xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân về tổ chức, đào tạo, huấn luyện, sản xuất, bổ sung vũ khí trang bị theo hướng tinh, gọn, mạnh, linh hoạt, cơ động và hiện đại. Bổ sung, hoàn thiện phương thức tác chiến, nhất là phương thức tác chiến chiến tranh nhân dân; các phương án tác chiến điện tử, tác chiến trên không gian mạng. Coi trọng phát triển công nghệ thông tin, tác chiến điện tử nhiều tầng, nhiều bậc, nhiều khâu, sẵn sàng phát hiện, chiếm đoạt thông tin và quyền điều khiển, chế áp điện tử của các thế lực thù địch khi chúng phát động chiến tranh; bổ sung hệ thống điều hành và cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ điều hành tác chiến; phòng, chống trinh sát, phát hiện mục tiêu; các quy định về ngụy trang, nghi binh các mục tiêu. Bổ sung phương án gây nhiễu, làm giảm hoặc suy yếu hiệu quả các thiết bị trinh sát của các thế lực thù địch. Bổ sung các phương án bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật đầy đủ, đồng bộ, kịp thời cho các lực lượng, nhất là lực lượng phòng không, không quân theo phương án tác chiến.

Chủ động củng cố, phát triển các tiềm lực, tăng cường sức mạnh quân sự quốc gia vững chắc đáp ứng yêu cầu phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới

 Đây là giá trị cơ bản trong văn hóa quân sự Việt Nam được vận dụng sáng tạo vào để “khoan thư sức dân” chuẩn bị các tiềm lực vững chắc, tạo sức mạnh tổng hợp trong tác chiến hiện nay. Về tiềm lực kinh tế, cần phát triển khối lượng sản xuất xã hội, nhịp độ, khả năng sản xuất và tiềm lực kinh tế quân sự vững chắc. Gia tăng tổng sản phẩm xã hội, tổng thu nhập quốc dân; phát triển các cơ sở sản xuất, các ngành kinh tế theo hướng vừa nâng cao năng suất, vừa sẵn sàng đáp ứng đầy đủ, kịp thời theo yêu cầu đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Củng cố tiềm lực tinh thần, làm cho truyền thống yêu nước; hệ giá trị nhân đạo, nhân văn; nghệ thuật quân sự không ngừng được lan tỏa, thấm sâu trong tâm thức của nhân dân và các lực lượng vũ trang, làm cho niềm tin của họ vào sự lãnh đạo của Đảng ngày càng vững chắc. Nâng cao nhận thức trong nhân dân về đối tác, đối tượng; phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần dũng cảm, ý chí kiên cường, lòng tự tôn dân tộc, các giá trị văn hóa dân tộc. Phát triển sâu rộng tiềm lực xã hội, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, liên minh giai cấp công nhân, nông dân với đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc. Tiếp tục huy động mọi nguồn lực, tiềm năng sáng tạo của nhân dân để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát triển tiềm lực khoa học công nghệ và tiềm lực quân sự thực sự vững chắc, trực tiếp là sức mạnh chiến đấu của các lực lượng vũ trang; vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự vào phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới.

Quá trình củng cố, phát triển các tiềm lực cần triển khai toàn diện, song phải có trọng tâm, trọng điểm trên các hướng, khu vực chủ yếu. Việc củng cố, phát triển các tiềm lực phải được tiến hành thường xuyên và có sự đổi mới hình thức, phương pháp với các quy mô, phạm vi khác nhau, sát với thực tiễn, tổ chức biên chế, nhiệm vụ, vũ khí, trang bị, cơ sở vật chất. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tham mưu, tổ chức chỉ huy, quản lý việc củng cố, phát triển các tiềm lực. Phối kết hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành, các lĩnh vực, giữa các đơn vị trong việc củng cố, phát triển các tiềm lực.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả huấn luyện, diễn tập phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới

 Đây là nội dung thể hiện việc phát huy giá trị văn hóa quân sự trong việc chuẩn bị lực lượng phục vụ hoạt động tác chiến. Bổ sung, hoàn thiện nội dung huấn luyện, phương án tác chiến; đồng thời tổ chức tốt việc huấn luyện và diễn tập chuyển các trạng thái từng huyện (quận), tỉnh (thành phố), vùng, miền, bộ, ngành và lĩnh vực bảo đảm khoa học, sát thực tiễn. Tổ chức huấn luyện và diễn tập chuyển hoạt động của hệ thống tổ chức đảng theo hướng tăng cường sự lãnh đạo trong động viên sức người, sức của, động viên nền kinh tế - xã hội, phát huy sức mạnh các tổ chức chính trị - xã hội đáp ứng yêu cầu phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Huấn luyện và diễn tập chuyển hoạt động quản lý, chỉ đạo, điều hành của chính quyền trong việc tổ chức sử dụng, bố trí lực lượng, phương tiện vũ khí, trang bị ở các khu vực phòng thủ, căn cứ chiến đấu; chỉ đạo điều chỉnh hoạt động kinh tế, cơ cấu sản xuất phục vụ và đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời chiến.

Huấn luyện và diễn tập chuyển hoạt động của các cơ quan sang thời chiến, tổ chức điều chỉnh lực lượng tự vệ, động viên một phần lực lượng sang quân đội, tổ chức phân tán, sơ tán, triển khai lực lượng bám trụ bảo vệ cơ quan, điều chỉnh hoạt động cho phù hợp. Tổ chức tốt huấn luyện và diễn tập chuyển mọi hoạt động đời sống xã hội sang thời chiến; tổ chức bảo vệ, phòng, tránh, sơ tán nhân dân, cơ quan, các cơ sở sản xuất để bảo toàn lực lượng và tiếp tục sản xuất đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; chuyển chế độ, nền nếp sinh hoạt, công tác của nhân dân, cơ quan, thời gian làm việc phù hợp thời chiến; điều chỉnh lực lượng theo hướng ưu tiên cho chiến trường; chuyển công tác bảo vệ an ninh sang thời chiến, bố trí thế trận, lực lượng an ninh.

Huấn luyện và diễn tập chuyển toàn bộ nền kinh tế sang thời chiến phải bảo đảm duy trì hoạt động kinh tế ở các địa phương, vùng, miền, bộ, ngành và các lĩnh vực trong cả nước và đời sống dân sinh; sơ tán, phân tán hoạt động sản xuất, thay đổi cơ cấu kinh tế, xây dựng kế hoạch, xác định chỉ tiêu, nhiệm vụ của từng ngành kinh tế cho phù hợp, bảo đảm vừa sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu; điều chỉnh hoạt động sản xuất theo yêu cầu thời chiến. Quá trình huấn luyện và diễn tập chuyển toàn bộ nền kinh tế sang thời chiến cần coi trọng việc bảo vệ nhân dân, bảo vệ các cơ sở kinh tế, kho tàng dự trữ, công trình giao thông, bảo vệ sản xuất; tổ chức khoa học các hoạt động kinh tế, sản xuất; huấn luyện và diễn tập khắc phục kịp thời hậu quả do chiến tranh phá hoại, bảo đảm an toàn và sản xuất liên tục.

Tổ chức huấn luyện và diễn tập chuyển lực lượng vũ trang sang thời chiến, triển khai thế trận phòng thủ theo phương án phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới; hoàn thiện thế trận bố trí của lực lượng vũ trang địa phương trong khu vực phòng thủ với thời gian ngắn nhất bảo đảm nắm và giữ quyền chủ động, sẵn sàng chiến đấu cao. Thực hành tổ chức cho lực lượng vũ trang triển khai vào vị trí chiến đấu, nhất là lực lượng phòng không ở các trọng điểm sẵn sàng đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Tăng cường hoạt động trinh sát nắm tình hình, phòng chống hoạt động tình báo, trinh sát, chiến tranh điện tử của đối phương. Nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện và giải quyết dứt điểm bạo loạn ở địa phương.

Để thực hiện những nội dung trên có hiệu quả, sát với thực tế, công tác chuẩn bị phải chủ động, tích cực, toàn diện, đồng bộ; coi trọng chuẩn bị về con người, lực lượng, kinh tế, cơ sở vật chất, thế trận phù hợp với từng địa phương, bộ, ngành, lĩnh vực, có sự gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế với quốc phòng - an ninh, quốc phòng - an ninh với kinh tế. Quá trình chuẩn bị phải kịp thời, giữ vững an ninh chính trị, nhanh chóng tăng cường sức mạnh về mọi mặt đủ sức phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới. Từ xây dựng kế hoạch, đến tổ chức thực hiện phải bí mật, an toàn về số lượng, chất lượng, lực lượng, phương tiện, thời gian, vị trí, đường, hướng triển khai… Phát huy vai trò, trách nhiệm đội ngũ cán bộ, đảng viên các cấp trong quản lý, điều hành các hoạt động huấn luyện và diễn tập bảo đảm chất lượng, hiệu quả cao, không gây xáo trộn lớn ảnh hưởng sự ổn định sản xuất và đời sống nhân dân.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế, khu vực phức tạp như hiện nay, cần phải nâng cao cảnh giác cách mạng; chủ động vận dụng sáng tạo giá trị văn hóa quân sự vào chuẩn bị các tiềm lực vững mạnh, không ngừng củng cố, tăng cường sức mạnh quân sự quốc gia; sẵn sàng phòng, chống và đánh thắng chiến tranh công nghệ cao kiểu mới, bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Thực hiện tốt nội dung này là tiếp tục bổ sung làm giàu giá trị văn hóa quân sự Việt Nam trong tình hình mới.

________________

1, 2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.147-148, 71.

Tác giả: Nguyễn Thanh Hải

Nguồn: Tạp chí VHNT số 446, tháng 12-2020