Chiều 2-11, tại trụ sở Bộ VHTTDL, Đoàn công tác nhóm 3, Ban chỉ đạo Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam làm việc với Ban cán sự Đảng Bộ VHTTDL.

Tham dự buổi làm việc có: Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà - Trưởng Đoàn khảo sát; PGS, TS Phạm Văn Linh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương - Phó trưởng Đoàn; cùng các thành viên Đoàn khảo sát.

Về phía Bộ VHTTDL: Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; các ủy viên Ban Cán sự: Bí thư Đảng ủy Bộ, Thứ trưởng Tạ Quang Đông; Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy; Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương; Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ Lê Đức Trung; và lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VHTTDL.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì buổi làm việc

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, Bộ VHTTDL ý thức được trách nhiệm trong việc tập trung nghiên cứu, góp phần đề xuất, kiến nghị trong Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua. Bộ VHTTDL đã tham gia xây dựng báo cáo tổng kết nội dung 4: các vấn đề về phát triển văn hóa, xã hội và xây dựng con người. Đây là vấn đề rộng và khó, tuy nhiên với góc độ là cơ quan quản lý nhà nước, Bộ VHTTDL đã tập trung bám sát yêu cầu của Ban chỉ đạo và có báo cáo toàn văn, được tập trung vào 4 phần chính: Phần 1: Sự phát triển nhận thức lý luận của Đảng về xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam; Phần 2: Đánh giá thực trạng nhiệm vụ xây dựng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam; Phần 3: Dự báo bối cảnh mới, phương hướng, quan điểm, mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Phần 4: Định hướng giải pháp, đề xuất, kiến nghị và khâu đột phá nhằm xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Khái quát một số nội dung chính, Bộ trưởng cho biết, đối với Phần thứ nhất: Sự phát triển nhận thức lý luận của Đảng về xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam, trên cơ sở nghiên cứu, rà soát, hệ thống các văn kiện của Đảng, ý kiến góp ý, đánh giá của các nhà lãnh đạo, nhà quản lý, các chuyên gia đến từ các bộ, ban, ngành, cơ quan soạn thảo bước đầu khái quát quá trình phát triển về nhận thức lý luận của Đảng theo 3 giai đoạn chính:

Giai đoạn I, thời kỳ đầu đổi mới (1986 - 1995), Bộ VHTTDL tập trung phân tích, nghiên cứu sâu các Nghị quyết các Đại hội qua các thời kỳ, cụ thể, Nghị quyết đại hội VI đã đề ra nhiệm vụ: “Tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật; xây dựng một nền văn hóa, văn nghệ xã hội chủ nghĩa đậm đà bản sắc dân tộc”. Đây là chủ trương quan trọng của Đảng ta về văn hóa thời kỳ đầu của đổi mới. Vấn đề nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật được xác định là một nhiệm vụ cần tổ chức thực hiện một cách thiết thực và có hiệu quả trong nhóm các chính sách xã hội.

Giai đoạn 2, thời kỳ đẩy mạnh đổi mới - đổi mới toàn diện (1996 - 2014) với nội hàm: xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc gắn với đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đặc biệt là các văn kiện trong giai đoạn này, nhấn mạnh đến Đại hội lần thứ VIII (năm 1996) của Đảng đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong quan điểm của Đảng về văn hóa. Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa VIII) đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 16-7-1998 về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, trong đó xác định “văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội”.

Giai đoạn 3, Thời kỳ đổi mới tư duy gắn với đột phá chiến lược về văn hóa (2014 đến nay): văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội và xây dựng, phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Bộ trưởng nhấn mạnh, với tiếp cận này, chúng ta nghiên cứu lại một cách có hệ thống, từ tư tưởng Hồ Chí Minh nêu rõ về ba mặt trận quan trọng, trong đó văn hóa, kinh tế, chính trị được đặt ngang hàng. Trong đó nghiên cứu sâu về Nghị quyết 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 về xây dựng, phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, đó là “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Xuyên suốt thời kỳ này, Đảng ta đã phát triển một quan điểm toàn diện hơn về văn hóa, khẳng định rằng, muốn phát triển bền vững đất nước, không chỉ văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị và xã hội, mà phải xây dựng và phát triển văn hóa, con người – tạo sức mạnh nội sinh cho sự phát triển bền vững…

Đối với Phần thứ hai, tập trung nhận diện thực trạng thực hiện nhiệm vụ xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam. Việc hoàn thiện, bổ sung hệ thống lý luận về phát triển văn hóa và xây dựng con người là một thành tựu quan trọng trong quá trình lãnh đạo đất nước của Đảng ta trong công cuộc đổi mới gần 40 năm qua. Quan trọng hơn nữa, sự đổi mới trong tư duy nhận thức đã tạo động lực cho sự đổi mới , tư duy, hành động trong phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam, đặc biệt là từ sau Đại hội Đảng lần thứ XIII, Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 đến nay.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng trình bày khái quát dự thảo báo cáo các vấn đề phát triển văn hóa, xã hội và xây dựng con người

Bộ trưởng nhấn mạnh, Bộ VHTTDL đã nhóm vào 6 lĩnh vực/hoạt động đóng vai trò trọng tâm trong quá trình phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam trong gần 40 năm qua, bao gồm: Thế chế hóa và tổ chức thực hiện đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển văn hóa và con người Việt Nam; Quá trình thực hiện đổi mới và nhận thức, không chỉ là nhận thức chung từ Nghị quyết mà phải cụ thể nó bằng các công việc mà Đại hội Đảng đã giao, trong đó phát huy hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Trong đó làm rõ các nội hàm thông qua các hội thảo khoa học cấp quốc gia, và nghiên cứu sâu để rút ra được những thành tố, những nội dung cần được tập trung xây dựng, để định hướng trong việc xây dựng thực hiện các Nghị quyết; Phát triển hạ tầng các cơ sở văn hóa để đóng góp vào quyền hưởng thụ, quyền tiếp cận các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn hóa của người dân, đặc biệt lưu ý về Hiến pháp năm 2013; Nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực góp phần tích cực phát triển văn hóa, xây dựng con người; Xây dựng con người toàn diện theo các tiêu chí trong Nghị quyết; Phát triển các ngành công nghiệp trong việc đóng góp vào sự phát triển kinh tế, phát huy sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng cho biết, trên cơ sở 6 lĩnh vực được đánh giá là nổi bật trong quá trình thực hiện quan điểm, đường lối của Đảng, Bộ VHTTDL cũng nghiêm túc chỉ ra những khó khăn còn tồn tại và hạn chế, đó là: việc hoàn thiện thể chế, chính sách chưa được đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả chưa cao và còn xảy ra tình trạng chồng chéo; Thiếu giải pháp đưa hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam vào thực tiễn cuộc sống và thực hành các hệ giá trị; Môi trường văn hóa có nơi chưa lành mạnh, có mặt xuống cấp; Hệ thống thiết chế văn hóa chưa được đầu tư đúng mức, vừa thiếu, vừa yếu và không đồng bộ để phát huy hiệu quả thiết thực; Bảo vệ và phát huy di sản văn hóa đứng trước nhiều nguy cơ; Thiếu chiến lược dài hạn cho việc phát triển nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa; Xây dựng và phát triển con người toàn diện chưa thực sự thấm sâu và tạo được sự lan tỏa mạnh mẽ trong các tầng lớp xã hội; Cơ chế phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, các ngành công nghiệp văn hóa chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế.

“Các hạn chế này cho thấy vẫn còn khoảng cách và độ trễ giữa nhận thức, tư duy và thực tiễn trong phát triển văn hóa và xây dựng con người ở nước ta – Bộ trưởng nhấn mạnh.

Các Thứ trưởng Bộ VHTTDL: Tạ Quang Đông, Trịnh Thị Thủy, Hoàng Đạo Cương và lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VHTTDL tại buổi làm việc

Phần thứ ba: Dự báo bối cảnh mới, phương hướng, quan điểm, mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. “Trong đó, báo cáo đã dự báo bối cảnh và các nhân tố chính trị, kinh tế, nhận diện những thuận lợi, khó khăn, thời cơ, thách thức đối với lĩnh vực văn hóa đến năm 2030” – Bộ trưởng cho biết.

Theo đó, về quan điểm chỉ đạo, tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới trong giai đoạn tiếp theo. Trong đó, phát triển văn hóa và con người Việt Nam góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển tổng thể đất nước được đề ra tại Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2021 - 2030): Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa, con người Việt Nam và sức mạnh thời đại, huy động mọi nguồn lực, phát triển nhanh và bền vững trên cơ sở khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, phấn đấu đến năm 2030 là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao… Ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa có tiềm năng, lợi thế; Có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, huy động nguồn lực để phát triển văn hóa, con người.

Về định hướng xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045: Tập trung và tiếp tục quán triệt sâu sắc phát triển văn hóa là một trụ cột nền tảng mang tính bản chất, sức mạnh nội sinh, động lực quan trọng của sự phát triển của dân tộc, đất nước. Về phát triển con người: Khẳng định con người là chủ thể của quả trình đổi mới, phát triển đất nước, dân tộc. Phát triển con người vừa là mục tiêu vừa là động lực chủ đạo của quá trình phát triển đất nước; đặt phát triển con người vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. “Trong đó, phát triển văn hóa phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ văn nghệ sĩ giữ vai trò quan trọng” – Bộ trưởng nhấn mạnh.

Phần thứ tư: Định hướng giải pháp, đề xuất, kiến nghị và khâu đột phá nhằm xây dựng, phát triển nền văn hóa và con người Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, nhấn mạnh vào các giải pháp được xây dựng dựa trên tiếp cận toàn diện, đảm bảo tính khả thi, bám sát yêu cầu của thực tiễn. Các định hướng cụ thể bao gồm: Giáo dục, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức trong toàn hệ thống chính trị, các tầng lớp xã hội về vị trí, vai trò của phát triển văn hóa, xây dựng con người trong đổi mới và phát triển bền vững đất nước; Tiếp tục hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; Nâng cao chất lượng nguồn lực con người; Tăng cường ứng dụng khoa học, công nghệ; Tăng cường đầu tư cho văn hóa; Phát triển thị trường các ngành công nghiệp văn hóa; Đảm bảo quyền tiếp cận, hưởng thụ văn hóa như một loại phúc lợi xã hội cho người dân; Mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế.

Về đề xuất, kiến nghị, Bộ trưởng cho biết: Một là, quán triệt quan điểm coi văn hóa là một trong 4 trụ cột phát triển bền vững đất nước, có vị trí ngang hàng với chính trị và kinh tế xã hội;

Hai là, tập trung bố trí các nguồn lực để thực hiện đạt mục tiêu các chiến lược. Phê duyệt và đưa vào triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng, xây dựng văn hóa, con người Việt Nam giai đoạn 2025 - 2035, Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Bộ chỉ số văn hóa quốc gia vì sự phát triển bền vững, Ưu tiên nguồn vốn ngân sách Nhà nước kết hợp với các nguồn vốn xã hội hóa, nguồn huy động hợp pháp khác để đầu tư bảo tồn, phát huy bền vững các giá trị văn hóa của dân tộc.

Ba là, hoàn thiện các cơ chế, chính sách phát triển văn hóa để tăng cường xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế.

Bốn là, tiếp tục thực hiện đồng bộ các chính sách xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Việt Nam.

Năm là, tiếp tục chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; có chính sách đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.

Sáu là, Nhà nước có cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam có giá trị đình cao về nghệ thuật và tư tưởng; Chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có hiệu quả để tạo điều kiện thuận lợi về hội nhập văn hóa, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam; tăng cường quảng bá hình ảnh đất nước, văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm văn hóa.

Đồng thời, Bộ trưởng nhấn mạnh các khâu đột phá tập trung vào ba vấn đề: hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách;  phát huy toàn diện và đầy đủ các nguồn lực văn hóa trong đó chú ý nâng cao chất lượng nguồn lực con người nhằm đáp ứng các yêu cầu của bối cảnh mới;  thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa.

Các đại biểu phát biểu, thảo luận tại buổi làm việc

Tại buổi làm việc, các thành viên Đoàn khảo sát đều đồng tình và đánh giá cao Báo cáo của Bộ VHTTDL; đồng thời tập trung thảo luận, chia sẻ và đóng góp ý kiến nhằm làm rõ thêm sự phát triển nhận thức của Đảng về xây dựng, hoàn thiện các chủ trương, cơ chế, chính sách giải quyết các vấn đề xã hội và xây dựng con người Việt Nam trong gần 40 năm đổi mới.

Kết luận buổi làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, lĩnh vực văn hóa, xã hội, con người có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, hữu cơ với nhau trong đời sống xã hội. Vì vậy, chúng ta cần tổng kết thực tiễn, sử dụng phương pháp luận khoa học, kết quả nghiên cứu đã có để định hình, hoàn thiện tư duy, lý luận mới, đột phá về văn hóa. Qua từng dấu mốc, giai đoạn lịch sử của đất nước và thế giới, hệ thống tư duy, lý luận, quan điểm của Đảng về văn hóa đã có sự phát triển, đổi mới, mang đặc trưng riêng trong mối quan hệ hết sức chặt chẽ đối với mô hình kinh tế.

“Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần mà gắn với mỗi công trình kiến trúc, di sản vật thể, phi vật thể phản ánh đời sống kinh tế, hình thái xã hội của một thời kỳ, không gian lịch sử cụ thể”, Phó Thủ tướng cho rằng cần xác định rõ những giá trị văn hóa mang tính trường tồn, hội tụ đầy đủ bản sắc dân tộc, cũng như những giá trị văn hóa cần thiết cho tương lai, trong một thế giới đang thay đổi mô hình phát triển sang kinh tế tri thức, không dựa vào tài nguyên thiên nhiên.

“Quá trình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số không thể thiếu yếu tố văn hóa”. Phân tích sâu quá trình chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến yêu cầu phải xây dựng quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức để bảo vệ giá trị con người, xã hội trước những thách thức trên môi trường số.

NGỌC BÍCH - Ảnh: TRẦN HUẤN