Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng công nghiệp 4.0) được hình thành trên nền tảng cải tiến của cuộc cách mạng số, với những công nghệ mới làm cho công nghệ in 3D, robot, trí tuệ nhân tạo, IoT, công nghệ nano, sinh học, vật liệu mới... Cuộc cách mạng này tạo ra những điều chưa từng có trong lịch sử, phạm vi ảnh hưởng rất sâu rộng và có tác động đến tất cả mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội. Vì vậy, cần phải nhận thức đúng đắn những sự tác động này để có định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ chính trị trong quân đội hiện nay.

1. Tác động của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến đào tạo cán bộ chính trị trong quân đội hiện nay

 Nếu như cuộc cách mạng kỹ thuật lần thứ nhất diễn ra vào TK XVIII, với nội dung cơ bản là thay thế lao động thủ công bằng máy móc kỹ thuật; cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ hai diễn ra vào cuối TK XIX, kéo dài đến những năm đầu TK XX, nội dung là quá trình tự động hóa; cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, diễn ra vào những năm 70 của TK XX, nội dung là mạng internet, máy tính, robot thay thế lao động của con người, thì cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra vào những năm đầu của TK XXI, với nội hàm cơ bản là “công nghệ số - kết nối vạn vật”, “người máy” - “trí tuệ nhân tạo”, đang tạo ra sự thay đổi thần kỳ, từ cách sản xuất đến tư duy con người, lao động, học tập, giao tiếp, trao đổi thông tin, nghiên cứu khoa học… Nhờ ứng dụng công nghệ số, mạng internet (cách mạng công nghiệp 4.0) làm thay đổi căn bản cách thức con người tạo ra sản phẩm, từ đó tạo nên cách mạng về tổ chức các chuỗi sản xuất - giá trị. Bề rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi mạnh mẽ của toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị của xã hội loài người.

Đối với nước ta, trong tình hình mới, Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh khoa học, công nghệ là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Trong sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, đội ngũ trí thức trong thời kỳ nào cũng đóng vai trò quan trọng. Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 6-8-2008 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 (khóa X) về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đã khẳng định: “Ðội ngũ trí thức trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh là lực lượng nòng cốt xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, trong đó, đội ngũ cán bộ chính trị đóng vai trò rất quan trọng trong xây dựng quân đội ta hiện nay.

Cán bộ chính trị trong quân đội là cán bộ của Đảng và Nhà nước hoạt động trong lĩnh vực quân sự, đảm nhiệm công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội. Tiêu chuẩn chung của cán bộ chính trị là tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, với nhân dân, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý chí chiến đấu và tinh thần trách nhiệm cao, có phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, chí công vô tư, trung thực, thẳng thắn, có ý thức tổ chức kỷ luật, yên tâm gắn bó với quân đội, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Cán bộ chính trị là những người nắm vững nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách và luật pháp của Nhà nước, những vấn đề cơ bản về công tác đảng, công tác chính trị, vận dụng sáng tạo vào công tác của mình.

Những năm qua, quán triệt quan điểm của Đảng về công tác cán bộ, nhất là Nghị quyết 769-NQ/QUTW “Về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội giai đoạn 2013-2020 và những năm tiếp theo”, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được coi trọng, bám sát mục tiêu, yêu cầu, định hướng chiến lược cán bộ và thực tiễn quân đội; kết hợp đào tạo trong các học viện, nhà trường với tự đào tạo, bồi dưỡng ở các đơn vị; tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động. Đội ngũ cán bộ chính trị thường xuyên được kiện toàn cơ bản đủ về số lượng, cơ cấu hợp lý, vừa hồng, vừa chuyên, có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiến thức và năng lực toàn diện; chất lượng ngày càng cao, nắm vững chuyên môn, trình độ tin học và ngoại ngữ ngày càng được nâng cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ cả trước mắt và lâu dài; trực tiếp góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, bảo đảm cho quân đội không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, so với yêu cầu và trước tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0, đội ngũ cán bộ chính trị vẫn còn những hạn chế, bất cập ở một số nội dung: Động cơ phấn đấu của một số đồng chí còn chưa cao, ngại phấn đấu vươn lên trong công tác. Trình độ tư duy lý luận, nhận diện và đấu tranh, phê phán những quan điểm, khuynh hướng sai trái còn hạn chế. Những vấn đề trên đã tác động trực tiếp đến quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị và chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị trong giai đoạn cách mạng mới.

2. Giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính trị trong quân đội hiện nay

Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy các cấp trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị trong quân đội.

Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần nhận thức rõ cán bộ là nhân tố quyết định thành bại của cách mạng, khâu then chốt trong xây dựng Đảng. Nắm chắc thời cơ và thách thức của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 tác động đến các quốc gia nói chung cũng như với đất nước ta và xây dựng quân đội nói riêng để thực hiện tốt Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 25-10-2013, của Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4-11-2013 Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết số 86/NQ-ĐUQSTW ngày 29-3-2007 của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về công tác giáo dục - đào tạo trong tình hình mới. Thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4-5-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4; Quyết định số 737/QĐ-BQP ngày 13-3-2018 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về việc ban hành Kế hoạch của Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg về tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Triển khai có hiệu quả kế hoạch hành động của hệ thống nhà trường Quân đội trước tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ giai đoạn 2018-2020 và những năm tiếp theo đã được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt tại Quyết định số 889/QĐ-BQP ngày 22-3-2018.

Trên cơ sở nhận thức đúng, đề cao vai trò lãnh đạo, cần chỉ đạo, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác cán bộ và chủ động xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức, lối sống trong sạch; có số lượng và cơ cấu hợp lý; khả năng tư duy sáng tạo, năng lực lãnh đạo, chỉ huy giỏi; trình độ, kiến thức chuyên môn ngành càng cao; có uy tín trong tập thể, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Đổi mới quy trình, nội dung, chương trình đào tạo cán bộ chính trị phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo, gắn lý luận với thực tiễn.

Trong điều kiện, môi trường của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, cấp ủy, chỉ huy các học viện, nhà trường cần quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và quân đội về giáo dục và đào tạo, nhất là gắn lý luận với thực tiễn, nhà trường với đơn vị; kết hợp bồi dưỡng kiến thức, năng lực tư duy với rèn luyện năng lực thực hành, tác phong chỉ huy. Trên cơ sở đó, các học viện, nhà trường thường xuyên nghiên cứu, đổi mới quy trình, chương trình, nội dung, phương pháp bảo đảm đáp ứng được phương châm “cơ bản, hệ thống, thống nhất, chuyên sâu”, theo hướng từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, xây dựng các học viện, nhà trường theo mô hình “nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”. Nội dung đào tạo vừa mang tính toàn diện, vừa có tính chuyên sâu; bảo đảm tính kế thừa nền khoa học nghệ thuật quân sự Việt Nam đã được đúc rút hình thành từ trong lịch sử đánh giặc, giữ nước và dựng nước của dân tộc, đồng thời phải đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, của các đơn vị. Thông qua chất lượng học viên ra trường, công tác ở các đơn vị trong toàn quân để điều chỉnh, bổ sung, đổi mới chương trình, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo.

Cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi phương thức và phương pháp đào tạo thay đổi với việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, công nghệ kỹ thuật số và hệ thống mạng. Bên cạnh đó, để có thể tiếp cận thành công cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, một yếu tố không thể thiếu đó chính là nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ, phù hợp xu thế phát triển của thế giới. Trong thời gian tới, các nhà trường quân đội tiếp tục triển khai thực hiện Chỉ thị số 89/CT-BQP ngày 9-11-2016 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về một số nhiệm vụ cấp bách nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống nhà trường quân đội; Đề án “Đào tạo, bồi dưỡng ngoại ngữ trong quân đội giai đoạn 2015-2020 và những năm tiếp theo” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 547/QĐ-TTg ngày 25-4-2015.

Xây dựng, chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục.

Những năm qua, các cơ quan, đơn vị và hệ thống nhà trường quân đội đã tích cực kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục nên quân đội đã có được đội ngũ nhà giáo có uy tín, năng lực, trình độ để hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục, đào tạo. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục của quân đội hiện nay chưa đồng đều; trình độ ngoại ngữ, tin học của một số cán bộ, giảng viên còn có những hạn chế nhất định… Do đó, các cơ quan chức năng cần phối hợp với các học viện, nhà trường xây dựng đề án “Kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2020-2025 và định hướng đến 2030”; chủ động làm tốt công tác tạo nguồn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí sử dụng và tăng cường quản lý, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục. Việc đào tạo, bồi dưỡng phải được tiến hành toàn diện cả về bậc học, kiến thức thực tiễn, phương pháp sư phạm, nghiên cứu khoa học; trong đó, chú trọng năng lực thực hành, trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin cho cán bộ, giảng viên, tạo nền tảng để tiếp cận thành tựu khoa học, công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Nâng cao chất lượng tự học, khả năng tư duy sáng tạo của cán bộ chính trị.

Đây là giải pháp quan trọng nhằm khơi dậy và phát huy “nhân tố chủ quan” của từng cán bộ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, để không ngừng hoàn thiện, nâng cao phẩm chất, năng lực, trình độ của bản thân. Trước sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, để tiếp cận và thích nghi, không bị lạc hậu trong cuộc sống, cán bộ chính trị không chỉ có kiến thức, trình độ hiểu biết về khoa học kỹ thuật quân sự, mà cần có kiến thức toàn diện, nhất là trước những thông tin đa chiều từ các trang mạng xã hội.

Vấn đề đặt ra đối với cán bộ chính trị trong quân đội hiện nay là nhận thức đầy đủ, sâu sắc bản chất, những hạn chế và tác hại của vũ khí quân sự hiện đại mà cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 có thể sản sinh ra. Vì vậy, cần có cách nhìn đúng đắn, khoa học để có tâm lý vững vàng, ứng phó với bất kỳ cuộc xung đột vũ trang, nhất là chiến tranh sử dụng vũ khí công nghệ cao. Tích cực đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận, nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng, nhận rõ âm mưu, thú đoạn của các thế lực thù địch, phần tử thoái hóa, biến chất chống phá sự nghiệp cách mạng nhân dân ta. Chủ động đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Kịp thời đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, những biểu hiện giảm sút ý chí cách mạng, lòng tin vào sự nghiệp đổi mới của Đảng, mơ hồ về âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thủ địch. Kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm, tư duy nhiệm kỳ, suy thoái về đạo đức, lối sống, nói không đi đôi với làm, chạy chức, chạy quyền, chạy bằng cấp, thờ ơ với nỗi khổ của nhân dân.

Như vậy, Cách mạng công nghiệp 4.0 có tác động vô cùng to lớn đến mọi hoạt động của đời sống xã hội, nhất là lĩnh vực quân sự. Để thích ứng với sự phát triển của Cách mạng công nghiệp 4.0 thì sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực cán bộ chính trị đặt ra yêu cầu phải đổi mới toàn diện về nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy; phát huy vai trò của mọi lực lượng, mọi tổ chức; đặc biệt là nêu cao ý thức tự giác, tự trau dồi, tự học tập, rèn luyện của người cán bộ chính trị, góp phần hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.

Tác giả: Nguyễn Đức Tuyên

Nguồn: Tạp chí VHNT số 435, tháng 8-2020